دولت‌ها چه وظیفه‌ای دارند و مردم چه وظیفه دارند؟
در ارتباط با این موضوع، مصطفی اقلیما، رئیس انجمن علمی مددکاری و آسیب‌شناس به ایرناپلاس می‌گوید: در وضعیتی که یک کشور در حالت بحران قرار می‌گیرد، اولین وظیفه دولت اطلاع‌رسانی سریع به مردم و آگاه کردن جامعه از وضعیت بحرانی است. وقتی مردم آگاهی درست و کامل داشته باشند، اقدامات و تصمیمات درست را برای حفظ سلامت خود و خانواده‌شان اجرایی می‌کنند. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ما این است که کسی از مسئولان و دستگاه‌های رسانه‌ای این مسئله را جدی نمی‌گیرند. اجازه دادند تا این وضعیت بحرانی شود بعد عمل کنند.
مردم اگر آگاه شوند به‌خوبی رعایت می‌کنند
به گفته این استاد دانشگاه، مسئولیت اجتماعی زمانی برای مردم پیش می‌آید که مردم از وضعیت موجود جامعه آگاه باشند و درباره معضلی که گریبان جامعه را گرفته، آگاه شده و حساسیت لازم را آموزش دیده باشند. وقتی شما این موارد را برای مردم توضیح ندهید و همه چیز را سرسری بگیرید، معلوم است مردم آگاه نیستند تا رعایت کنند. اتفاقاً مردم ما اگر آگاه شوند به‌خوبی رعایت می‌کنند.
برای مثال، منِ نوعی به‌عنوان بخشی از مردم از این ویروس آگاهی ندارم، وقتی آگاهی ندارم معلوم است که زندگی عادی خودم را ادامه می‌دهم و حساسیتی هم به موضوع ندارم. من به‌عنوان شهروند قم اگر می‌دانستم باید در شهر قم بمانم می‌مانم. بخشی از کار را خود مردم انجام می‌دهند که با اطلاعات و آموزش‌هایی که به یکدیگر می‌رسانند، باعث می‌شود مسائل بهداشتی بهتر در محل کار و مکان‌های عمومی رعایت شود. این همان احساس مسئولیت اجتماعی است.
این آسیب‌شناس تشریح می‌کند: من مسئولیت اجتماعی دارم که جای شلوغ نروم، با فامیل رفت‌وآمد نکنم، از بیرون غذا نگیرم، مواد غذایی تقویت کننده بخورم، از بچه‌هایم مراقبت بهداشتی کنم، دست‌هایم را مدام با آب و صابون بشویم، جلوی دهانم را با ماسک بگیرم، ژل ضدعفونی کننده بزنم، اما وقتی هیچ‌کدام از این موارد در سطح شهر یافت نمی‌شود، مسئولیت اجتماعی چه معنی دارد؟ در همه جای دنیا در چنین وضعیتی همه تجهیزات لازم برای مراقبت رایگان در اختیار مردم قرار داده می‌شود.
مسئولان همه به فکر انتخابات بودند
متأسفانه در این مدت اولویت‌های انتخاباتی و سرنوشت مجلس، بر بحث کرونا در رفتار مسئولان غلبه پیدا کرده بود و آمار فوت شدگان نیز تا پیش از پایان انتخابات، اعلام نشد؛ درحالی که اقدامات عاجل از جمله قرنطینه لازم و ضروری بوده است.
وی افزود: خانمی در داروخانه صحبت می‌کرد. من صدایش را می‌شنیدم. می‌گفت دیروز رفتم دکتر، به دکتر گفتم حالم خوب نیست، دکتر نه تستی از من نگرفت نه آزمایشی. گفت ان‌شاءالله کرونا نیست. چهار تا قرص بهم داد و گفت برو. مسئولیت اجتماعی پزشک این است که بیمار را معالجه کند.
باید هر روز در صداوسیما آموزش داد
اقلیما ادامه داد: مسئله این است که هیچ‌کس مسئولیت وضع موجود را نمی‌پذیرد و پاسخگویی درست و دقیقی در قبال مردم وجود ندارد. آنچه شاهد بودیم این بود که فضای مجازی شروع به اطلاع‌رسانی کرد و خود مردم به ناچار شروع کردند به اقدامات پیشگیرانه‌ای که از دستشان برمی‌آمد. دولت و نهادهای مسئول چیزی به آنها آموزش نداده است. اما این ۲۰ درصد جلوگیری را شامل می‌شود، ۸۰ درصد وظیفه دولت است که آموزش بدهد و اطلاع‌رسانی کند. در صورتی که هر روز باید در رسانه ملی به مردم در مورد راه‌های مقابله با کرونا آموزش داد. خود من به‌عنوان استاد دانشگاه در خانه نشسته‌ام و از خانه به‌صورت آنلاین با دانشجویانم تماس می‌گیرم. برای اینکه خدای نکرده کسی مبتلا نشود. این مسئولیت اجتماعی من است.
وحشت مردم از بی‌اطلاعی است نه کرونا
اقلیما می‌گوید: مردم ما مشکلی از نظر رعایت کردن موارد بهداشتی ندارند. مردم نمی‌دانند در کدام شهر چه خبر است، کدام بیمارستان برای بیماران کروناست و کدام قرنطینه است و کسی که مریض می‌شود باید به کجا مراجعه کند؟ این وضعیت و وحشتی که در جامعه به وجود آمده، به دلیل غافل‌گیری و بی‌اطلاعی مردم از وضع موجود است نه از کرونا.
مشکل اساسی بهداشت جهانی؛ بیماری‌های واگیردار با قابلیت ایجاد اپیدمی
در ارتباط با این موضوع، خلیل شعبان‌نژاد، فوق تخصص بیماری‌های عفونی به ایرناپلاس می‌گوید: علی‌رغم پیشرفت‌های شگرف علم پزشکی در زمینه‌های پیشگیری و درمان بیماری‌های واگیردار، متأسفانه هنوز هم بیماری‌های عفونی با قابلیت ایجاد اپیدمی به‌عنوان یک مشکل اساسی بهداشتی در سراسر جهان مطرح هستند. بروز مقاومت دارویی در عوامل بیماری‌زا و یا ناقلان آنها، بازگشت مجدد برخی بیماری‌ها به مناطقی که سال‌ها عاری از بیماری بوده‌اند (بیماری‌های بازپدید) و ظهور بیماری‌های جدید و نوپدید، همه از دلایل لزوم توجه همه بخش‌های درگیر سلامت به این بیماری‌های واگیردار هستند.
آموزش خدمات بهداشتی و درمانی به افراد
شعبان‌نژاد ادامه می‌دهد: امروزه بیمارستان‌های بسیار زیادی در دنیا هستند که مسئولیت اجتماعی خود را در قالب فعالیت‌های سازمان‌های بهداشتی و درمانی تعریف کرده‌اند. البته این مورد در کشور ما بسیار کم است. برای مثال، گسترش بهداشت و اقدامات پیشگیرانه در منطقه جغرافیایی که بیمارستان در آن حضور دارد، یکی از اقداماتی است که برخی از مراکز بهداشتی و درمانی در راستای مسئولیت اجتماعی باید به‌درستی انجام دهند؛ یعنی با ارائه خدمات بهداشتی و آموزش به افراد منطقه درصدد فعالیت‌هایی در راستای مسئولیت اجتماعی خود هستند. چون افراد اگر دیرتر مریض شوند، کمتر به بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند. این موضوعی است که سازمان‌های بهداشتی و درمانی در ایران در راستای مسئولیت اجتماعی باید به این موضوع توجه ویژه‌ای داشته باشند.
جای خالی آموزش خودمراقبتی به بیماران در بیمارستان‌های ایران
به گفته شعبان‌نژاد یکی دیگر از اقداماتی که بیمارستان‌ها می‌توانند در راستای مسئولیت اجتماعی انجام دهند، آموزش به بیماران در بیمارستان‌هاست. به عبارت دیگر هنگامی که بیماران در بیمارستان‌ها بستری می‌شوند، بیمارستان در راستای مسئولیت اجتماعی می‌تواند به آنها آموزش دهد که در هنگام مرخصی، از چگونگی مصرف دارو و مراقبت‌های دوره نقاهت مطلع شوند. چون هنگامی که افراد از مراقبت‌های پس از درمان مطلع نباشند، ممکن است ناچار به مراجعه مجدد به بیمارستان شوند.
با توجه به این موضوع، بیمارستان‌های موفق در راستای مسئولیت اجتماعی سرمایه‌گذاری‌های مناسبی را در راستای خودمراقبتی بیماران انجام می‌دهند تا این افراد پس از خروج از بیمارستان زندگی خوب و سالمی داشته باشند. از جمله بحث‌هایی که در راستای مسئولیت اجتماعی در بیمارستان‌ها حائز اهمیت است، بحث بیمارستان‌های ارتقادهنده سلامت یا HPH (promotion Hospital health) است؛ به عبارت دیگر، یکی از مأموریت‌های این بیمارستان‌ها، ارتقای بهداشت بیماران به‌منظور پیشگیری و جلوگیری از ابتلای مجدد بیماری است که این نوع از مسئولیت اجتماعی، نقطه اوج مسئولیت اجتماعی بیمارستان‌ها به شمار می‌رود.
ارائه محترمانه و انسانی خدمات درمانی و تعهد به بیماران
این پزشک می‌گوید: ارائه محترمانه و انسانی خدمات درمانی به بیماران و رعایت حقوق بیماران نیز می‌تواند در راستای مسئولیت اجتماعی تعریف شود و بیمارستان‌های موجود در ایران باید به این موضوع نیز توجه ویژه‌ای داشته باشند. در این میان، برخی بیمارستان‌ها علاوه بر رعایت حقوق بیماران باید متعهد به حفظ ایمنی بیماران نیز باشند.