تاثیر قطعی برق بر روند قیمت و خرید و فروش اسید نیتریک در ایران

ایرنابازار- قطع های مکرر برق در سال های اخیر به چالشی جدی برای صنعت شیمیایی کشور تبدیل شده است. اسید نیتریک به عنوان یکی از مهم ترین مواد پایه در تولید کود، مواد منفجره، داروسازی و آبکاری فلزات، بیش از بسیاری از مواد دیگر به انرژی پایدار نیاز دارد. در این گزارش که برای انتشار در خبرگزاری ایرنا آماده شده است، با نگاهی تحلیلی بررسی می کنیم که چگونه خاموشی ها هزینه تمام شده این محصول کلیدی را بالا می برند، چه مسیری برای ثبات عرضه وجود دارد و خریداران داخلی چگونه می توانند ریسک قیمت را مدیریت کنند.

نقش برق در صنعت اسید نیتریک

فرآیند تولید اسید نیتریک شامل اکسیداسیون آمونیاک، خنک سازی اکسید نیتریک و جذب دی اکسید نیتروژن در محیط آبی است. هر یک از این مراحل به دما و فشار کنترل شده نیاز دارند و کمپرسور ها و پمپ های پرمصرف، قلب تپنده خط تولید هستند. توقف چند دقیقه ای برق، تعادل حرارتی را به هم می ریزد و کاتالیست پلاتینیوم را از کارایی مطلوب خارج می کند. نتیجه این اختلال، مصرف بالاتر خوراک در راه اندازی مجدد و افزایش هزینه سوخت کمکی برای رسیدن دوباره به نقطه عملیاتی است؛ هزینه هایی که مستقیم به قیمت اسید نیتریک منتقل می شوند.

جدول زمانی خاموشی ها و شوک قیمت ها

بررسی داده های بورس کالا در تابستان ۱۴۰۳ نشان می دهد هر دوره خاموشی در ساعات اوج مصرف، قیمت اسید نیتریک را به طور متوسط ۹ درصد بالا برده است. علت این جهش کوتاه مدت، تخلیه موجودی انبارها و افزایش هزینه استارت دوباره کوره هاست. در هفته سوم مرداد همان سال، میانگین نرخ فروش از ۴۶ هزار به ۵۰ هزار تومان در هر کیلو رسید؛ رقمی که پس از بازگشت تولید، تنها سه درصد عقب نشست. این الگوی رفتاری نشان می دهد بازار نسبت به قطع برق حساس است اما در صورت تامین پایدار، قابلیت تعدیل دارد.

چالش های زنجیره تامین و انبارداری

ماهیت خورنده و بخار شونده اسید نیتریک نگهداری طولانی آن را دشوار کرده است. مخازن ویژه فولاد آلیاژی با روکش لاستیکی یا مخازن پلی اتیلن دولایه، هزینه سرمایه گذاری بالایی دارند و شرکت های توزیع کننده نمی توانند موجودی ماه ها را ذخیره کنند. بنابراین هر اختلال در تولید به شکل کمبود فوری احساس می شود. علاوه بر این، حمل و نقل جاده ای این ماده زیر قوانین ADR انجام می شود و هنگام خاموشی ها، صف بارگیری طولانی تر می شود. چنین گلوگاه هایی هزینه لجستیک را بالا برده و به مصرف کننده نهایی منتقل می کند.

خرید اسید نیتریک و نیاز بازار در زمان قطع برق

خرید اسید نیتریک در شرایط محدودیت انرژی به یک تصمیم مدیریتی پیچیده تبدیل شده است. بسیاری از واحدهای آبکاری و تولید کود، رویکرد قرارداد های مرحله ای را جایگزین سفارش یکجای فصلی کرده اند تا از شوک قیمت در امان بمانند. کارشناسان پیشنهاد می کنند خریداران قبل از عقد قرارداد، میزان دسترسی تامین کننده به ژنراتور اضطراری، ظرفیت انبار خوراک و سابقه تحویل به موقع در دوره های خاموشی را ارزیابی کنند. این موارد شاخص مناسبی برای سنجش ریسک قیمت و تاخیر تحویل است.

تاثیر هزینه انرژی بر قیمت تمام شده

برق حدود ۱۴ درصد هزینه تولید اسید نیتریک را تشکیل می دهد اما با رشد تعرفه صنعتی و الزام نصب سیستم های پشتیبان، این سهم به سرعت رو به افزایش است. کارخانه هایی که در سال گذشته سیستم بازیابی حرارت و کمپرسور دور متغیر نصب کردند، به کاهش هشت درصدی مصرف برق دست یافته اند، ولی بازگشت سرمایه آن ها بیش از سه سال طول می کشد. بنابراین بسیاری از تولیدکنندگان همچنان ترجیح می دهند هزینه اضافی خاموشی را در قیمت فروش لحاظ کنند تا سرمایه گذاری سنگین انجام ندهند.

واکنش صنایع پایین دستی

کودسازان، تولیدکنندگان نیترات فلزات و کارگاه های PCB اولین گروه هایی هستند که از تغییر قیمت اسید نیتریک تاثیر می پذیرند. افزایش ناگهانی بهای این اسید یا سبب بالا رفتن قیمت محصول نهایی می شود یا حاشیه سود را کاهش می دهد. به گفته انجمن تولیدکنندگان کود شیمیایی، در سال ۱۴۰۳ هزینه مواد اولیه در ترکیب نیترات آمونیوم ۱۶ درصد بالا رفت و صادرات به افغانستان و پاکستان با کاهش ۱۲ درصدی مواجه شد. این ارقام نشان می دهد نوسان اسید نیتریک مستقیم بر ارزآوری بخش کشاورزی اثر می گذارد.

خرید اسید نیتریک شیراز راهکاری برای خریداران جنوب کشور

خرید اسید نیتریک شیراز برای صنایع جنوب و جنوب غرب کشور مزیت های متعددی دارد. نزدیکی واحدهای تولیدی شیراز به میدان های گازی پارس جنوبی و دسترسی آسان به خوراک، هزینه تولید را پایین نگه می دارد و زمان حمل به بنادر جنوبی کوتاه است. به همین دلیل در تابستان ۱۴۰۳ خریداران استان های بوشهر و خوزستان با عقد قرارداد مستقیم از تامین کنندگان شیرازی توانستند قیمت تمام شده خود را نسبت به واردات از مرکز کشور تا چهار درصد کاهش دهند و از وقفه های ناشی از ترافیک جاده ای در امان بمانند.

جایگاه ایران در بازار منطقه ای نیتریک

طبق گزارش ChemTrade در سال ۲۰۲۴، ایران با ظرفیت اسمی یک میلیون و دویست هزار تن در سال، بزرگ ترین تولیدکننده اسید نیتریک خاورمیانه است. این مزیت اما در صورت تداوم خاموشی ها می تواند به سرعت رنگ ببازد؛ زیرا رقبای منطقه ای نظیر عربستان با سرمایه گذاری در انرژی خورشیدی و ترکیه با تکمیل زنجیره ارزش، سهم بیشتری از بازار صادراتی را نشانه گرفته اند. به همین خاطر، ارتقای زیرساخت برق کشور برای حفظ سهم ۳۲ درصدی ایران در تجارت منطقه ای اسید نیتریک ضروری است.

نقش سیاست های دولتی در مهار قیمت

دولت طی دو سال اخیر با ابلاغ تعرفه تشویقی برق به صنایع انرژی بر و تسهیل واردات توربین های گاز کم مصرف، گامی برای کاهش فشار خاموشی برداشته است. همچنین طرح ایجاد نیروگاه های مقیاس کوچک در شهرک های صنعتی با مشارکت بخش خصوصی در دست اجراست. کارشناسان معتقدند اگر این سیاست ها با اصلاح مکانیزم قیمت گذاری و بهبود انتقال اطلاعات خاموشی به تولیدکنندگان همراه شود، می تواند نوسان قیمت اسید نیتریک را تا ۳۰ درصد کاهش دهد.

شرکت صنایع نیتریک ایران ضمانت تامین پایدار

شرکت صنایع نیتریک ایران با سه خط تولید مستقل و سامانه برق اضطراری ترکیبی، در چهار فصل سال گذشته هیچ تاخیری در تحویل به مشتریان داخلی و خارجی نداشته است. این شرکت با سرمایه گذاری در فیلترهای کاهش NOx و سامانه بازیافت حرارت، مصرف انرژی ویژه خود را ۹ درصد پایین آورده و توانسته گواهی زیست محیطی ISO ۱۴۰۰۱ را برای سومین سال پیاپی تمدید کند. افزون بر این، آزمایشگاه مرجع این مجموعه با ارائه گزارش خلوص به صورت برخط، شفافیت معاملاتی را افزایش داده و خیال خریداران را از ثبات کیفیت راحت کرده است.

پیش بینی روند قیمت در فصل گرم

با توجه به برآورد وزارت نیرو از رشد هفت درصدی مصرف برق در تابستان ۱۴۰۴، احتمال خاموشی در ساعات اوج مصرف همچنان بالاست. سناریوهای تحلیلی نشان می دهد اگر واحدهای صنعت برق طبق برنامه راه اندازی شوند، میانگین قیمت اسید نیتریک در محدوده ۵۱ تا ۵۳ هزار تومان تثبیت خواهد شد؛ در غیر این صورت بازار باید منتظر نوسان ۱۰ درصدی دیگر باشد. بنابراین سیاست گذار و تولیدکننده هر دو باید برای مدیریت تقاضای برق و بهینه سازی مصرف آماده باشند.

استراتژی های کاهش ریسک برای مصرف کنندگان

مصرف کنندگان بزرگ می توانند با قرارداد های بلندمدت شناور که قیمت را به شاخص انرژی متصل می کند، ریسک خود را خنثی کنند. علاوه بر این، سرمایه گذاری مشترک در نیروگاه های خورشیدی کنار مجتمع های شیمیایی، هم هزینه برق را پایین می آورد و هم امتیاز کربن پایین تر را برای صادرات فراهم می سازد. بهبود مدیریت موجودی از طریق مخازن دولایه خنک شونده نیز تبخیر و افت کیفیت را در زمان وقفه تولید کاهش می دهد.

جمع بندی

خاموشی های ناگهانی، مهم ترین متغیر بیرونی در تعیین قیمت اسید نیتریک ایران است. با وجود ظرفیت بالای تولید، نبود برق پایدار می تواند مزیت رقابتی کشور را تضعیف کند و هزینه زنجیره تامین را بالا ببرد. در این میان، انتخاب تامین کنندگان مجهز به برق اضطراری، پایش وضعیت شبکه و اجرای پروژه های کاهش مصرف برای همه بازیگران بازار ضروری است تا خدمات و محصولات نهایی با قیمت منطقی به شهروندان و مشتریان خارجی عرضه شود.