به گزارش ایرناپلاس، دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ۲ هفته پایانی مردادماه مجوز ۱۴۲ تک آهنگ و ۱۵ آلبوم صادر کرده است. گفته شده که این آثار در ژانرهای مختلفی هستند که در میان آنها آلبوم‌هایی از جمله «آوای نینوا» با محوریت عاشورا و قطعاتی در وصف این واقعه و مدح امام حسین(ع) و یارانش مجوز انتشار گرفته که تعدادی از این قطعات از اشعار قدیمی و فولکلور و به صورت مداحی اجرا شده است.
همچنین آلبوم «روشنی خانه تویی» در ژانر موسیقی اصیل ایرانی و آلبوم «شب‌های دلتنگی» شامل ۵۵ قطعه از نواهای تنظیم شده چند مداح از جمله نریمان پناهی، محمود کریمی، محمدرضا طاهری، حسین خلج، مجید بنی‌فاطمه از آلبوم‌هایی است که در ۲ هفته پایانی مردادماه مجوز انتشار گرفته‌اند. گفته شده در آلبوم «شب‌های دلتنگی»، قطعاتی در وصف واقعه عاشورا مداحی شده و با تلفیق موسیقی تولید شده‌اند.
اما نکته قابل توجه در این خبر، قرار گرفتن موسیقی فولکلور و قدیمی کشور در کنار موسیقی مذهبی و دینی است. اتفاقی که خبر از رویارویی و ارتباط دور و دراز موسیقی اصیل کشور با نوحه‌خوانی و موسیقی مذهبی می‌دهد.
از آنجا که ارادت به اهل بیت و امام حسین(ع) و خاندان او در کشور ما تاریخ طولانی دارد، محرم و دیگر مراسم‌ها و آیین‌های مذهبی ما توانسته در تولید موسیقی دینی ما نقش بسیاری داشته باشد و مهم‌تر اینکه بر موسیقی فولکلور و قدیمی ما هم تاثیرگذار باشد.
به همین دلیل در ارتباط با تاثیر محرم در تولید موسیقی دینی کشور و آثار آن بر موسیقی فولکلور با متین رضوانی‌پور خواننده، آهنگساز و پژوهشگر موسیقی آیینی و مذهبی به گفت‌وگو پرداختیم.
نقش عاشورا در موسیقی دینی
رضوانی‌پور درباره تاثیر عاشورا در تولید موسیقی دینی و مذهبی کشور و همچنین آثار آن بر موسیقی فولکلور به خبرنگار ایرناپلاس گفت: موسیقی مرتبط با محرم و صفر، اصلی‌ترین نقش را در موسیقی دینی و مذهبی ایفا می‌کند. از آنجا که عزاداری امام حسین(ع) در میان مراسم‌ها، عزاداری‌ها و دیگر آیین‌ها پررنگ‌ترین است و به دلیل عشق، علاقه و دلبستگی‌هایی که در میان شیعیان به ایشان وجود دارد؛ انواع آهنگ‌ها، نوحه‌ها، موسیقی‌ها و مرثیه‌ها در قالب تک‌تک الحان مذهبی به کار گرفته شده و نوحه‌سرایی می‌شوند و آثاری با این مضامین تولید می‌شود، در واقع محرم اصلی‌ترین نقش را در این میان دارد.
به گفته این خواننده، این یک رابطه دو طرفه است، به این معنی که نمی‌توان گفت مداحی بر موسیقی تاثیر گذاشته یا موسیقی بر نوحه‌خوانی و مداحی موثر بوده است. موسیقی، هنری است که همواره در سراسر جامعه وجود داشته است، حال اگر شخصی علاقه مذهبی داشته، از این هنر به عنوان مدح، منقبت و نوحه در راه امام حسین(ع) و اهل بیت استفاده می‌کند.
این پژوهشگر با تاکید بر تاثیرگذاری و این ارتباط دو سویه میان موسیقی فولکلور و مذهبی کشور بیان کرد: مداحان یا افرادی که موسیقی گوش می‌دادند، ممکن است زمانی که آهنگی را می‌شنیدند، به آن علاقه‌مند شده و آن را به عنوان آهنگ نوحه‌خوانی به کار می‌بردند. از طرف دیگر اگر موسیقیدان‌ها از یک نوحه خوششان می‌آمد، از آن بهره می‌بردند و در آثارشان به کار می‌گرفتند؛ یک اتفاق کاملا دو طرفه است، یعنی نمی‌توان گفت به طور مطلق یکی از این موارد بر دیگری تاثیر گذاشته است. این دو مقوله در بحث آهنگ‌ها و آهنگسازی با یکدیگر تبادل داشته‌اند.
اساس موسیقی اصیل مذهبی بر موسیقی دستگاهی
بارها دیده شده است که برخی از آهنگ‌ها و نواهای موسیقیایی برای ما تداعی‌کننده محرم و عزادارهای مذهبی و حتی برخی از جشن‌های دینی است. یا بالعکس برخی از نوحه‌ها و اشعار تعزیه‌ها برای ما آهنگ‌های قدیمی و حتی فولکلور را یادآوری می‌کنند. اما این پرسش مطرح می‌شود که این تاثیرگذاری چگونه و بیشتر از کدام طرف بوده است؟
رضوانی‌پور در این‌باره توضیح داد: موسیقی مذهبی اصیل ما بر اساس ردیف دستگاهی و موسیقی سنتی بوده؛ در قدیم یعنی پیش از انقلاب، مداحی‌ها، تعزیه‌خوانی‌ها، نوحه‌خوانی‌ها و همه الحان مذهبی و دینی براساس موسیقی دستگاهی بوده است نه موسیقی فولکلور.
برای مثال با گذشت زمان، یک فرد گیلانی، لحن‌های گیلانی را در یک اثر مذهبی وارد کرده و آن را براساس آن لحن‌ها اجرا می‌کرد. به همین دلیل است که در چنین شرایطی فولکلور وارد مضامین مذهبی می‌شد.
وی ادامه داد: در واقع به این شکل نیست که نوحه‌ای در دستگاه دشتی سروده شود و بعد آن نوحه جزء موسیقی نواحی قرار گیرد. معمولا به این شکل بوده است که نوحه‌خوانان، مداحان یا فعالان این حوزه از موسیقی نواحی یک نوحه به زبان رشتی و با لحنی گیلکی می‌خوانند. یا برای مثال در لرستان نوحه‌ای در لحن لری و با کلام لری می‌سازند. این تبادل‌ها به این شکل انجام می‌شده است، یعنی به این گونه نبوده که شخصی نوحه‌خوان سنتی بوده و بعد نوحه‌اش را وارد موسیقی فولکلور کند و بر آن تاثیر بگذارد.
ضرورت حفظ شان اهل بیت
این خواننده درباره قیاس نوحه‌های امروزی با گذشته در تاثیرپذیری‌شان از موسیقی دوره‌های مختلف گفت: در کل موسیقی‌های هر دوره، چه موسیقی گذشته باشد و چه حال، با نوحه‌خوانی‌ها یک ارتباط دو طرفه دارند. در زمان گذشته خواننده‌ها و نوحه‌خوانان به دنبال آهنگ‌های جدید بوده‌اند، اما چون در آن زمان آهنگ‌های جدید اصیل هم بود یعنی براساس موسیقی ردیفی دستگاهی بود، از میان آنها آثاری را انتخاب می‌کردند و می‌خواندند. همچنین یکباره نوحه‌خوان یا نوحه‌سرایی یک نوحه زیبایی می‌ساخت و بعد هم خواننده‌ها از آن تقلید می‌کردند.
وی افزود: در حال حاضر به این شکل است که نوحه‌خوان‌ها و نوحه‌سراها آهنگ‌های روز را از طریق کانال‌های تلگرام، اینستاگرام یا سایت‌ها رصد می‌کنند و می‌بینند که فلان آهنگی که امروز منتشر شده، چقدر زیبا و برای نوحه مناسب است؛ به همین دلیل به سرعت از آن تقلید می‌کنند. برای مثال وقتی می‌بینند اثر خواننده‌ای مورد استقبال مردم قرار گرفته و در همه جا به گوش می‌رسد از آن تقلید می‌کنند که البته موضوع عجیبی هم نیست. امروزه دسترسی به آهنگ‌ها و موضوع‌های جدید از طریق اینترنت برای مردم راحت شده است.
نوحه و مداحی خوب، فقط آهنگ خالی نیست. شعر هم در آن تاثیر می‌گذارد. زمانی که یک اثر شعرش غنی باشد، نصف یک اثر کامل می‌شود. در این زمینه تعصبی نداریم که آهنگ حتما قدیمی یا سنتی باشد. آهنگ باید اثری باشد که شان اهل بیت را زیرسوال نبرد. همچنین تا حدودی سنگینی داشته و حماسی و عاشقانه باشد. اما شان و منزلت ائمه را زیرسوال نبرد. حال اگر اثر جدیدی هم باشد اصلا اشکالی ندارد. چون می‌تواند به اثر خیلی خوبی تبدیل شود.
نظر شما