به گزارش ایرناپلاس، برخی معتقدند بزرگترین رویداد شناسایی و معرفی آثار و فعالان فرهنگی، هنری و رسانه‌ای دیجیتال کشور است. جشنواره ملی رسانه‌های دیجیتال که امسال دوازدهمین دوره خود را سپری کرد، در محورهای اصلی «انقلاب اسلامی و مقاومت (با محوریت نقش شهید قاسم سلیمانی)»، «خانواده و سبک زندگی»، «اقوام، فرهنگ محلی و گردشگری»، «مسجد و مناسک دینی»، «امید، تفریح و نشاط اجتماعی»، «سواد رسانه‌ای و زیست مجازی»، «حکمرانی و مدیریت فرهنگی»، «خدمات مطالعاتی، آموزشی و پژوهشی» و «روایت کرونا در فضای مجازی» برگزار شد.
اصغر امیرنیا دبیر این جشنواره درباره جزئیات این جشنواره گفته: «بخش «سواد رسانه‌ای» جشنواره با ثبت ۲۶۹ اثر بیشترین تعداد دریافت اثر را به خود اختصاص داد. مخاطبان جشنواره دوازدهم رسانه‌های دیجیتال با ارسال ۱۹۸ اثر به بخش «خدمات مطالعات آموزشی» و ۱۹۴ اثر به بخش «خانواده و سبک زندگی» رتبه دوم و سوم استقبال از بخش‌های مختلف جشنواره را به نام این ۲ بخش ثبت کردند.»
این جشنواره که گفته می‌شود از طرف شرکت‌کنندگان و فرستادگان آثار با استقبال مواجه شده است، دوشنبه ۱۱ مردادماه به کار خود پایان داد. مراسم اختتامیه با حضور سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمدرضا بهمنی رئیس مرکز فرهنگ و هنر در فضای مجازی وزارت ارشاد، اصغر امیرنیا دبیر دوازدهمین جشنواره ملی رسانه‌های دیجیتال و داوران آن همراه بود.
پدید آمدن اتفاقات گسترده در عصر مجازی و دیجیتال
در آیین اختتامیه از ۲۱ برگزیده بخش‌های مختلف این جشنواره با انتشار کلیپ معرفی آنان تقدیر شد و همه برگزیدگان، دست اندرکاران حوزه فضای مجازی، مخاطبان و علاقمندان به جشنواره ملی رسانه‌های دیجیتال از بسترهای مجازی شاهد برگزاری اختتامیه بودند.
سیدعباس صالحی درباره اهمیت فضای دیجیتال گفت: «در حوزه سیاست و امنیت، اتفاقات قابل توجهی افتاده و مفهوم قدرت تغییر یافته است. اگر تا پیش از عصر دیجیتال قدرت سخت بود اما در عصر دیجیتال قدرت تبدیل به قدرت داده، پردازش داده، داده کاوی و ... شده است.
به گفته او، در همه حوزه‌های زندگی بشری در عصر مجازی و دیجیتال اتفاقات گسترده‌ای پدید آمده و می‌توان انسان را به انسان پسا سایبر و پیشا سایبر تقسیم کرد.»
امیرنیا دبیر جشنواره درخصوص چرایی برگزاری این جشنواره، با بیان اینکه به دلیل شیوع بیماری کرونا به اجبار در سال ۱۳۹۹ جشنواره رسانه‌های دیجیتال با هدف قطع زنجیره کرونا برگزار نشد، افزود: «نیاز جامعه به آگاهی از جدیدترین دستاوردهای متخصصان داخلی در حوزه فضای مجازی با توجه به افزایش نقش سیستم‌های مبتنی بر وب در زندگی روزمره و تقاضا و اشتیاق مخاطبان، اعم از تولیدکنندگان نشر و محتوا و کاربران فضای مجازی، مرکز را بر آن داشت تا با تعریف سازوکاری جدید اقدام به برگزاری جشنواره کند.»
برگزاری جشنواره ملی رسانه‌های دیجیتال و جشنواره‌هایی از این دست مانند سایر رویدادهای فرهنگی و علمی کشور موافقان و مخالفان خود را دارد. در همین راستا با امیرعبدالرضا سپنجی پژوهشگر رسانه و استاد دانشگاه، همچنین لیلا وصالی پژوهشگر سواد رسانه‌ای و از استادان دانشگاه گفت‌وگو کردیم.
ضرورت آزاد گذاشتن فضای سایبری و مسدود نکردن آن
ایرناپلاس: برگزاری جشنواره رسانه‌های دیجیتال و جشنواره‌هایی از این نمونه، تا چه اندازه می‌تواند به پیشرفت این حوزه کمک کند و سطح سواد رسانه‌ای را بالا ببرد؟
امیرعبدالرضا سپنجی: معمول آن است که در چنین جشنواره‌هایی افراد سیاسی و اداری برای اینکه بودجه‌ای جذب کنند، افراد و آثاری از جاهای مختلف برای شرکت دعوت می‌کنند. افراد علمی‌تر و دانشگاهی در چنین مواردی، کمتر حضور دارند یا اینکه در حد زینت‌المجلس هستند. در بیش از ۱۵ سالی که در این حوزه فعالم، چند باری در چنین جشنواره‌هایی حضور داشته‌ام اما متاسفانه در بیشتر مواقع، هدف اصلی این جشنواره‌ها را کسب بودجه و اعتبار و ارتباط فردی برای مدیران و روسای آن نهاد یا سازمان‌های خاص دیده‌ام، به جای آنکه بخواهند به بحث سواد رسانه‌ای مردم توجه کنند یا به مشکلات تولید محتوا بپردازند و آنها را حل کنند.
تولید محتوا یک فرآیند مداوم در کشور است. باید فضای سایبری را آزاد بگذارند و اجازه دهند مردم در آن فعالیت کنند و آن را محدود و مسدود نکنند. چون علاوه بر قابلیت آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی این فضا، عده زیادی از آن ارتزاق می‌کنند و زندگی‌شان از این فضا می‌گذرد.
باید بپذیریم که بحث اشتغال در کشورمان مساله بسیار جدی است. به همین دلیل نباید مجلس یا هر دولتی بخواهد این فضا را ببندد و آن را محدود کند. اگر فضای سایبری باز باشد، تولید محتوا اتفاق می‌افتد. مردم دغدغه سواد رسانه‌ای دارند و بالاخره برای آن فکری می‌کنند. اما اینکه چند نفر یا نهادی در وزارتخانه‌ای بنشینند و به بهانه برگزاری جشنواره، بخواهند بودجه‌ای را جمع کنند، نتیجه مثبتی نمی‌بینم. یعنی در این سال‌ها که اتفاق خاصی نیفتاده است، بعد از این هم نخواهد افتاد.
باید با استفاده از ظرفیت‌هایی که در این زمینه وجود دارد یک اتفاق علمی و صحیح بیفتد و باعث توسعه این مسیر شود. نه اینکه بخواهیم برخی از این فضاها را محدود کنیم. این اتفاق در دنیای امروز، نشدنی است. باید نگرش‌ها به فضای سایبری، روشن‌تر و بازتر شود. نه اینکه برخی با تصویب قوانینی مردم را دچار مساله و تنش کنند.
جشنواره‌ها زیرمجموعه مراکز علمی و پژوهشی برگزار شوند
ایرناپلاس: یکی از اهداف این جشنواره را تولید پلتفرم‌های داخلی اعلام کرده‌اند. به اعتقاد شما برگزاری چنین جشنواره‌هایی باید چگونه باشد که شاهد تاثیرگذاری بیشتر آنها باشیم و به همه اهداف مطرح شده دسترسی پیدا کنیم؟
سپنجی: برگزاری چنین جشنواره‌هایی را به پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌ها واگذار و از استادان دعوت کنند که در آنها حضور داشته باشند. پژوهشگاه علوم انسانی، پژوهشگاه فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه علامه و ... برای برگزاری چنین جشنواره‌هایی و بررسی محتواها و رسانه‌ها وجود دارند. اما متاسفانه عده‌ای افراد سیاسی یا بروکرات پروژه‌هایی را بین خود تقسیم می‌کنند و در پایان هم مسائل مادی و معنوی خودشان حل می‌شود، نه مسأله سواد رسانه‌ای و تولید محتوا.
در صورتی که اگر نگرش روشن و دقیق‌تری وجود داشته باشد از دل چنین جشنواره‌هایی، اتفاقاتی خواهد افتاد؛ البته باید افراد سیاسی را زیاد دخیل نکنند. این نکته هم مهم است کسی که بخواهد از فضای سایبری استفاده نامطلوب کند در هر شرایطی استفاده نامطلوبش را می‌کند. با مسدود و محدود کردن این فضا اگر شخصی هم بخواهد استفاده مطلوب از این ابزارها داشته باشد دچار تنش می‌شود، ممکن است کار علمی بخواهد انجام دهد، مقاله‌ای را نیاز داشته باشد و ...، با بستن این ابزارها که همه دنیا به شیوه مطلوب استفاده می‌کنند، افراد دچار آسیب و تنش می‌شوند.
همه این کارها که ماهیت مسدود کردن و کاهش پهنای باند دارد، اشتباه است. مردم ما انسان‌هایی فهیم و باشعورند و نباید با این تاریخ و تمدن، مردم ایران را با این شیوه‌ها تحقیر کرد.
نکته دیگر اینکه، می‌خواهند پلتفرم‌های جدید بسازند، یعنی مثلا می‌خواهند در مقابل IOS یا پلتفرم اندروید، پلتفرم ایرانویید تولید کنند و به دنیا صادر کنند؟ بارها من و دیگر محققان و فعالان این عرصه گفته‌ایم که این اقدامات اشتباه و غیرعقلانی است. یا اینکه می‌خواهند جلوی پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی که دنیا از آن استفاده می‌کنند، بایستند؟
بارها این مساله را عنوان کرده‌ام بعضی که ادعای انقلاب‌گری دارند، بدانند که صدای انقلاب را باید از همین پلتفرم‌ها به گوش بقیه برسانند. برای مثال یک فرد آلمانی یا آمریکایی به این پلتفرم‌ها دسترسی دارد نه پلتفرم‌های داخلی ما.
ایرناپلاس: در صحبت‌هایتان اشاره به این موضوع داشتید که باید جشنواره رسانه‌های دیجیتال و جشنواره‌هایی از این دست، زیر نظر پژوهشگاه ها، دانشگاه‌ها و مراکز علمی برگزار شود. درباره این موضوع توضیح دهید.
سپنجی: به طور قطع همینطور است. معتقدم باید چنین جشنواره‌هایی زیرمجموعه مراکز علمی و پژوهشی کشور برگزار شود. یعنی وزارت فرهنگ و ارشاد نهایتا چنین جشنواره‌هایی را حمایت مالی کند. فضای سایبری با موضوع‌های دیگر بسیار متفاوت است. با این فضا نمی‌توان مانند جشنواره کتاب و ... برخورد کرد. ماهیت این فضا غیرمتمرکز است. به این معنی که هر اندازه بخواهد مدیریت و تمرکزگرا به آن نگاه شود، نتیجه بدتری می‌دهد.
نگرش به این فضا هم باید غیرمتمرکز باشد و مردم دسترسی‌هایشان بیشتر و هزینه‌های بهره‌مندی‌شان ارزان‌تر شود. این فضاها باید آزاد و ذهن مردم هم آزاد باشد. مردم به غیر از مسائل اقتصادی، معیشتی، سیاسی و ...، نباید چالش و تنش بستن چنین فضاهایی که معیشت‌شان به آنها وابسته است و آگاهی و دانش خود را بالا می‌برند، داشته باشند.
دیدیم که با فیلتر تلگرام که کاملا هم ناموفق بود، چقدر از کسب و کارها متضرر و تعطیل شد، هیچ دستاوردی هم نداشت، جز اینکه به اعتماد عمومی ضربه زد. بالاخره با توجه به مشکلات اقتصادی و تحریم‌ها، دولت نمی‌تواند اشتغال زیادی ایجاد کند. حتی رهبر معظم انقلاب هم همین موضوع را بیان کردند.
در مورد طراحی و برگزاری جشنواره‌ها هم عرض کردم که باید افراد اهل فکر و علمی حضور پیدا کنند و آن نهاد یا مجموعه سیاستگذار هم از این فضا درک درستی داشته باشد.
جشنواره‌ها و ارتقای سطح رسانه کشور
ایرناپلاس: برگزاری جشنواره رسانه‌های دیجیتال و جشنواره‌هایی از این دست تا چه اندازه می‌تواند به پیشرفت تولید پلتفرم‌ها و رسانه‌های داخلی موثر و همچنین بالا بردن سواد رسانه‌ای کمک کند؟
لیلا وصالی: یکی از نتایج جشنواره‌ها، آشنا شدن مردم با آخرین یافته‌ها و دستاوردهای علمی در این زمینه‌هاست. با برپایی چنین جشنواره‌هایی می‌توان سطح پیشرفت کشور را در بخش بازی‌های دیجیتال، رسانه‌ها و آخرین تکنولوژی‌هایی که در حال تولید هستند را بسنجیم.
افراد بسیاری می‌توانند ایده‌هایی را در این جشنواره‌ها پیدا کنند که به خلق و تولید محتواهای مشابه یا بهتر منجر شود. از طرف دیگر در بسیاری اوقات می‌توانیم به واسطه آثاری که در جشنواره‌ها مشاهده می‌کنیم، به نکات مثبت و منفی و برآیند آنچه که در جامعه در حال استفاده است، پی‌ببریم. به عبارت دیگر امکان بهتر و بیشتری در جهت مشاهده، آنالیز و بررسی نقاط مثبت و منفی این ابزارها به وجود می‌آید و آنچه که در حال حاضر در دست ما و مردم وجود دارد، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
به یاد دارم در یکی از جشنواره‌هایی که سال گذشته برگزار شد، آثار رسانه‌ای وجود داشتند که از نظر سواد رسانه‌ای برای ما از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بودند و بسیار مورد توجه قرار گرفتند. هر چند جشنواره ما یک جشنواره ملی محسوب می‌شد اما محصولات داخلی در آن وجود داشتند که بسیاری از آنها از نظر فکری مشابه و موازی محصولات خارجی بودند و همخوانی درستی با فرهنگ بومی جامعه ما نداشتند و فقط اسامی آنها تغییر کرده بود. این نکته بسیار مهمی است که لازم است تولیدکنندگان محتوا به آن توجه کنند.
ادامه دارد...