به گزارش ایرناپلاس، کتابخانه‌ها و منابعی که در دسترس پژوهشگران قرار می‌دهند، از بخش‌های مهم و حیاتی فعالیت پژوهشی در کشور است. با همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ بسیاری از کتابخانه‌ها اقدام به ارائه خدمات در فضای مجازی کردند و اگر پیش از این همه‌گیری، زیرساخت‌های دسترسی دیجیتال به اسناد و مدارک را تهیه کرده‌بودند، آن را گسترش دادند؛ زیرا با توجه به اینکه بیشتر این کتابخانه‌ها و منابع آنها در شهر تهران هستند، دسترسی به آنها در شرایط محدودیت‌های تردد میان شهری محدود شده و لزوم رعایت پروتکل‌های بهداشتی از اهمیت بالایی برخوردار است.
محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی تیرماه ۹۹ در حکمی حجت‌الاسلام غلامرضا قاسمیان، مدیر حوزه علمیه مشکات را به ریاست کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس منصوب کرد و قاسمیان نیز علیرضا معاف را به قائم مقامی خود برگزید. معاف از مشاوران جوان دولت احمدی‌نژاد و سردبیر هفته‌نامه ۹ دی است که با مدیریت حجت‌الاسلام رسایی منتشر می‌شود.
سیدعلی عماد از سال ۹۵ تا ۹۹، محمدرضا مجیدی از سال ۹۴ تا ۹۵، محمد رجبی از سال ۹۱ تا ۹۴ و رسول جعفریان از سال ۸۷ تا ۹۱ ریاست این کتابخانه را که از سال ۱۳۰۲ فعالیت می‌کند، برعهده داشتند.
در زمان ریاست جعفریان یکی از اهداف اساسی کتابخانه مجلس این بود که همه مجموعه‌ها اعم از نسخ خطی، نشریات و اسناد - که سه رکن اصلی مجموعه کتابخانه مجلس بود- شناسایی، فهرست‌نویسی و سپس دیجیتال‌سازی شوند و به سهولت در دسترس عموم قرار گیرند.
قاسمیان رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در نشست خبری ۲۴ شهریور ۹۹ با اشاره به غفلت از دیجیتال‌سازی منابع در دوره‌های پیشین کتابخانه مجلس گفته بود: تا پایان سال بحث دیجیتال‌سازی و بارگذاری نسخ خطی نفیس و همه اسناد، انجام می‌شود. اکنون فقط ۲۰ درصد از کار نسخ خطی مانده و اسناد هم در این مدت پنج درصدش دیجیتال‌سازی شده است. پس تا پایان سال این قول را می‌دهم که همه اسناد و منابع، دیجیتال‌سازی و بارگذاری شود.
پژوهشگران با درهای بسته مواجه شدند
اما با وجود قول ریاست کتابخانه مجلس، هنوز پژوهشگران امکان دسترسی به منابع دیجیتال این کتابخانه را ندارند. این مساله‌ای بود که توسط مجید غلامی‌جلیسه پژوهشگر و مدیرعامل اسبق موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران در فضای مجازی مطرح شد.
درباره چرایی تحقق نیافتن این وعده، خبرنگار ایرناپلاس تلاش زیادی برای برقراری ارتباط با مدیران کتابخانه مجلس کرد که متاسفانه به نتیجه نرسید.
غلامی‌جلیسه در گفت‌وگو با ایرناپلاس، به سکوت ریاست کتابخانه مجلس در ماه‌های ابتدایی شروع فعالیت در این کتابخانه و همچنین تغییر مدیریت‌های بخش‌های مختلف اشاره کرد و گفت: بعد از تغییر رئیس کتابخانه مجلس، جلوی فعالیت بخش‌هایی مانند دیجیتال‌سازی به بهانه‌های مختلف گرفته شد. حقیقت امر این است که وظیفه اصلی کتابخانه در ابتدا، سازماندهی و اطلاع‌رسانی منابع است. کتابخانه‌ها ملزم به حفظ و نگهداری منابع خود هستند و باید آنها را به طور شایسته در دسترس پژوهشگران قرار دهد.
او افزود: کرونا بهانه‌ای بود که برخی از بخش‌ها مانند بخش اسناد در کتابخانه مجلس فعالیت نداشته باشند و از طرف دیگر جابجایی مدیران و تغییر و تحولات درون‌سازمانی مزید بر علت شد. پژوهشگرانی که به اسنادی برای کارهای پژوهشی نیاز دارند با درهای بسته مواجه شدند، این در حالی است که ریاست کتابخانه مجلس در کنفرانس خبری اعلام کرده بود که در ۶ ماه همه اسناد را اسکن و دیجیتال‌سازی می‌کنند و در اختیار اعضا قرار می‌دهند، اما بعد از ۶ ماه هنوز هم با درهای بسته مواجه‌ایم و نتوانستم از این منابع استفاده کنیم.
فقدان تجربه در مدیریت جدید
غلامی‌جلیسه با یادآوری سابقه مدیریتی که پیش از این داشته، ۶ ماه را زمانی محدود و انجام دیجیتال‌سازی را در این زمان غیرممکن اعلام کرد و گفت: امکان اسکن آن حجم از اسناد و سازماندهی آنها در این زمان وجود ندارد. از طرفی با مدیریت جدید که تقریبا هیچ تجربه‌ای در حوزه کتابداری و کتابخانه‌ای ندارند، مشخص بود که این اتفاق نخواهد افتاد.
وی افزود: کتابخانه مجلس به عنوان یکی از کتابخانه‌های باسابقه ایران دست افرادی افتاده که بدون تجربه و آگاهی و با سابقه صفر مدیریتی در حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی این گنجینه را قفل کردند و امکان استفاده از منابع آن را از پژوهشگران گرفتند.
او ادامه داد: در دوران کرونا بسیاری از کتابخانه‌ها تعطیل شدند و سرویس‌دهی نداشتند، اما کم نبودند کتابخانه‌هایی مانند کتابخانه دانشگاه تهران که ۲۴ ساعته سرویس‌دهی می‌کردند؛ یا کتابخانه آیت‌الله بروجردی در قم که حجم قابل توجهی از منابع و اسناد را به صورت آنلاین و رایگان در اختیار پژوهشگران قرار می‌داد.
ارائه خدمات به مدیریت و سیستم اطلاع‌رسانی و فرآیندهای دلسوزانه کادر کتابخانه بستگی دارد. کتابخانه مجلس که زیرساخت‌هایی دیجیتال‌سازی آن در دوره ریاست آقای جعفریان و مدیریت‌های بعدی فراهم شده بود، می‌توانست به سادگی منابع را در اختیار اعضا و پژوهشگران قراردهد، اما بی‌تجربگی و سوءمدیریت این دوستان منجر به این مسائل شده است.
چاپ کتاب‌هایم به تعویق افتاد
این پژوهشگر با تاکید بر اینکه منابع و اسناد موجود در کتابخانه مجلس کاملا منحصر به‌فرد هستند و نمونه آنها در سایر کتابخانه‌ها یافت نمی‌شوند، توضیح داد: بسیار به ندرت اتفاق می‌افتد که رونوشت یا کپی از سندی را در کتابخانه دیگری پیدا کنید. در حوزه چاپ پژوهش می‌کنم و به اسناد این حوزه نیاز دارم. بنا داشتم، کتابی را در این حوزه منتشر کنم، اما چند بخش از پروژه من قفل شده است و امکان جمع‌بندی و ارائه آنها به ناشر را ندارم.
بی‌مبالاتی این دوستان منجر شده که چند عنوان از کتاب‌هایم برای سال‌های آتی چاپ شوند و آن هم درصورتی است که بتوانم از منابع استفاده کنم.
غلامی جلیسه با تاکید بر اینکه کتابخانه مجلس در شکل‌های مختلف از چرخه منابع پژوهشی بیرون رفته است، ادامه داد: انگار باید در معادلات پژوهشی خود کتابخانه مجلس را نبینیم، اما این مساله خیلی سخت است، یا اینکه با در نظر گرفتن خدمات دشوار این کتابخانه دست به کار شویم.
به گفته او، هیات امنای کتابخانه‌ها موظف هستند مدیران کتابخانه‌ها را ملزم به رعایت اساسنامه کنند. ریاست عالی هیات مدیره کتابخانه مجلس برعهده ریاست مجلس بوده و ملزم است ریاست کتابخانه مجلس را به رعایت اساسنامه و فرایندهای اینچنین ملزم کند.
غلامی‌جلیسه افزود: در بسیاری از کتابخانه‌ها به انتقادها هیچ توجهی نمی‌شود. پیش از این، انتقادهای درباره کتابخانه ملی داشتم و نامه‌ای برای ریاست این کتابخانه فرستادم، اما نه جواب دادند و نه رویه را اصلاح کردند. هرچند کتابخانه ملی برخی درگاه‌هایی را تعریف کرده و امکاناتی ارائه می‌دهد.
نظر شما