سال‌هاست که بحث معاهده و توافق ایران و چین مطرح است اما در روزهای اخیر با جنجال آفرینی رئیس جمهوری سابق، دوباره این موضوع بر سر زبان‌ها افتاده. احمدی‌نژاد گفته است: «اکنون شنیده‌ام که در حال مذاکره هستند و می‌خواهند یک قرارداد جدید ۲۵ ساله با یک کشور خارجی منعقد کنند و هیچ‌کس هم خبر ندارد.»
اما به راستی ماجرا چیست؟ آیا نمایندگان مجلس از این موضوع بی‌اطلاع بوده و یا دولت درصدد پنهان کاری است؟
چرا رسانه‌های غربی دایه مهربان‌تر از مادر شده و با اظهار نگرانی از این قرارداد برای مردم ایران، اقدام به انتشار مطالبی کذب از بندهای آن می‌کنند در حالی که هنوز هیچ توافقی امضا نشده که مفاد آن اعلام شود؟
حمایت رهبری از توافق همکاری با چین
بحث توافق همکاری ایران و چین هنگام توافق برجام مطرح شد. حدود پنج سال پیش و در سال ۱۳۹۴، شی جین پینگ رئیس‌جمهوری خلق چین در دیدار با رهبر ایران تأکید کرده بود «آمادگی داریم همان‌گونه که در زمان تحریم‌ها در کنار ایران بودیم، پس از برداشته شدن تحریم‌ها نیز همکاری‌های خود را در همه زمینه‌ها گسترش دهیم.»
در سال ۱۳۹۴ و ۱۱ روز پیش از توافق هسته ایران و کشورهای گروه ۱+۵، رئیس جمهوری خلق چین در سفر به تهران با رهبر معظم انقلاب دیدار کرد. رهبری در این دیدار اظهار داشتند: «دولت و ملت ایران همواره به دنبال گسترش روابط با کشورهای مستقل و قابل اطمینان همچون چین بوده و هستند و بر همین اساس، توافق رؤسای جمهوری ایران و چین برای یک روابط استراتژیک ۲۵ ساله، کاملاً درست و حکمت‌آمیز است… جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه همکاری‌های چین در دوران تحریم را فراموش نخواهد کرد… [سیاست‌های سلطه‌گرانه برخی کشورها به‌ویژه آمریکا و همکاری غیرصادقانه آنها با کشورهای دیگر] موجب شده است که کشورهای مستقل، به‌دنبال همکاری‌های بیشتر با یکدیگر باشند و توافق ایران و چین برای روابط استراتژیک ۲۵ ساله در همین چارچوب است که باید با پیگیری شود.»
رئیس‌جمهوری چین نیز در این دیدار گفته بود: «اقتصاد چین و ایران مکمل یکدیگرند و در این سفر درخصوص برنامه‌ریزی برای همکاری استراتژیک ۲۵ ساله به توافق رسیده‌ایم و آماده گسترش و تعمیق همکاری‌ها در بخش‌های فرهنگی، آموزشی، فناوری، نظامی و امنیتی در سطح شرکای راهبردی هستیم و ایجاد سازوکاری برای افزایش همکاری‌های امنیتی در مواجهه با تروریسم را ضروری می‌دانیم.»
آیا توافق ایران- چین محرمانه بود؟
سوم بهمن‌ماه ۱۳۹۴، متن توافق‌نامه جامع همکاری بین ایران و چین به زبان انگلیسی منتشر شد. به عبارتی ۶ ماه پس از سفر رئیس جمهور چین به ایران، این متن منتشر شد؛ در واقع توافق‌ها بعد از دیدار با رهبری و تائید ایشان کلید خورده است.
در متن این قرارداد آمده، دو طرف درباره تدوین نهایی سند توافق جامع ۲۵ ساله بحث‌وتبادل نظر خواهند کرد و هیچگونه اعداد و ارقامی هم مطرح نشده. تنها همکاری ها را «سیاسی»، «اجرایی»، «انسانی و فرهنگی»، «قضایی، امنیتی و دفاعی» و «منطقه‌ای و بین‌المللی» اعلام کردند.
بعد از هفته‌های اخیر که بحث‌هایی درباره جزئیات این همکاری مطرح شد، سخنگوی وزارت خارجه اعلام کرد که هنوز چیزی تصویب نشده و تنها در حد پیش‌نویس است. بعد از اینکه هیات دولت پیش‌نویس این برنامه را تصویب کرد و به وزارت خارجه ماموریت داد تا چینی‌ها درباره جزئیات برنامه توافق و متن اصلی را برای امضا آماده کنند.
سوم‌تیرماه امسال نیز محمدجواد ظریف در توئیتی به زبان چینی نوشت: در تماسی ویدئویی با همتای چینی‌اش، درباره مشارکت جامع استراتژیک دو کشور و پیشبرد برنامه ۲۵ ساله همکاری‌های دوجانبه گفت‌وگو کرده است. این توضیحات و اخبار کلی و بدون ذکر جزئیات لازم برای رسانه‌ها منتشر شده و مسلماً جنبه خبری نخواهد داشت. اما در لابه‌لای برخی صحبت‌ها می‌توان به جزئیاتی نیز دست یافت.
همچنین به گفته رئیس جمهوری، در جلسه نخست امسال دولت، متن پیش‌نویس آماده شده است. وی در این باره گفته: «این همکاری، زمینه‌ای برای مشارکت ایران و چین در پروژه‌های اساسی و زیرساخت‌های توسعه‌ای از جمله طرح بزرگ کمربند ـ راه ابریشم است و فرصتی برای جلب سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف اقتصادی از جمله صنعت، گردشگری، فناوری اطلاعات و ارتباطات خواهد بود. گسترش همکاری دو طرف در حوزه انرژی و سرمایه‌گذاری مشترک در توسعه مناطق آزاد برای ارتقای نقش این مناطق در تولید و تجارت بین‌المللی از فواید این توافق‌نامه است.»
در جریان گذاشتن بخش خصوصی از مفاد توافق
مجیدرضا حریری رئیس اتاق مشترک ایران و چین نیز ۹ تیرماه امسال در این زمینه گفت: «هنوز قرارداد مشخصی در حوزه‌های اقتصادی میان دو کشور منعقد نشده است.»
به گفته وی، سال گذشته برآوردهای اولیه وزارت امور خارجه به صورت پیش‌نویس در سفر آقای ظریف به چین، به مقام‌های این کشور ارائه شد؛ پیش‌نویس برای بار نخست از طرف دولت چین دریافت و اصلاحات مورد نظر آنها روی آن اعمال و دوباره به دولت جمهوری اسلامی ارائه شد.
رئیس اتاق مشترک ایران و چین تصریح کرد، مشخصا این دست پیش‌نویس‌ها در حوزه‌های مختلف اقتصادی، امنیتی، نظامی و سیاسی است که با توجه به حوزه تخصصی ما در اتاق بازرگانی، فقط در بخش اقتصادی اطلاعاتی در اختیار بخش خصوصی قرار دارد.
مذاکره لاریجانی با چینی‌ها
هرچند نمایندگان مجلس یازدهم اعلام کرده‌اند که در این زمینه اطلاعی ندارند و براساس اصل ۷۷ قانون اساسی هرگونه معاهده و قراردادی باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد اما باید گفت که هنوز چیزی از روی کار آمدن مجلس یازدهم نگذشته است. اما باید دید مجلس دهم که در روزهای به جریان افتاد این معاهده فعالیت می کرده، در جریان بوده؟
ظریف اول اسفند ۱۳۹۷ در صفحه توئیتر خود نوشته بود:« آقای لاریجانی، رئیس شورای مجلس اسلامی را تا پکن همراهی کردم. صحبت‌هایی مهم با رئیس‌جمهور شی و رهبری چین بر سر شراکت استراتژیک گسترده میان دو کشور انجام شد. موضوع اصلی این صحبت‌ها، نقش ایران در ایجاد راه ابریشم جدید و همچنین تداوم همکاری‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی بود.» بنابراین به نظر می‌رسد رئیس مجلس دهم نه تنها در جریان جزئیات این همکاری‌ها بوده بلکه خود نقش مذاکره‌کننده با طرف چینی را هم بازی می‌کرده است.
در همین رابطه هادی طحان نظیف، عضو حقوقدان شورای نگهبان در توئیترش نوشت: تجارت و قرارداد اقتصادی با کشورهایی که قصد سلطه بر منافع ایران را ندارند و منجر به پیشرفت و آبادانی کشور شود، نیاز قطعی کشور و مطابق با اصول قانون اساسی است. اما طبق اصل ۷۷ قانون اساسی، اجرای هرگونه قرارداد و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی در نهایت باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد.
اطلاع‌رسانی وزارت صمت
حمید زادبوم معاون وزارت صمت نیز در این باره گفت: آن بخشی از قرارداد همکاری ۲۵ ساله با چین که مرتبط به این وزارتخانه می‌شود، مربوط به تامین برخی کالاها، مواداولیه، ماشین‌آلات و تجهیزات از این کشور و همچنین تامین بخشی از نیازهای کالایی چین است. قرارداد همکاری ۲۵ ساله با چین، یک برنامه جامع است که برای سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف اجرایی به تفکیک تعریف شده است.
زادبوم خاطرنشان کرد: همکاری در زمینه های فناوری اطلاعات، توسعه همکاری‌های سازمان توسعه تجارت دو کشور، تبادل رایزنان بازرگانی و غیره دیگر مواردی است که در این قرارداد همکاری پیش‌بینی شده است.
وی درخصوص امکان تهاتر کالایی برای تامین ارز، بیان داشت: به همین منظور از حدود یک ماه پیش یک اتاق پایاپای در سازمان توسعه تجارت ایجاد شده که در آن کارشناسان این سازمان به صادرکنندگان و واردکنندگان، چگونگی تهاتر و فرآیند آن را آموزش می دهند.
معاون وزیر صنعت، معدن وتجارت تاکید کرد، بر این اساس صادرکنندگانی که امکان تخصیص ارز خود به واردات ماشین‌آلات، کالاهای اساسی، مواد اولیه و تجهیزات را دارند، این سازمان آماده به هم‌رسانی آنها با واردکنندگان بدون هیچ پیش شرطی است.
شایعات اکونومیست واقعیت دارد؟
سال گذشته تارنمای «پترولیوم اکونومیست» گزارشی منتشر کرد و مدعی شد چین در ازای گرفتن امتیازاتی متعهد شد، ۴۰۰ میلیارد دلار در ایران سرمایه‌گذاری کند.
محسن شریعتی‌نیا عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی و کارشناس مسائل چین در گفت‌وگو با تابناک و در پاسخ به این ادعا گفته بود: این مقاله را چندان جدی نیافتم. رسانه‌ای که این خبر ـ تحلیل را منتشر کرده، از منظر پوشش دادن اخبار و تحلیل‌های مهم در مورد سیاست خارجی ایران و چین فاقد ارزش است؛ بنابراین، نمی‌توان بحث‌هایی که در آن مطرح شده را چندان جدی تلقی کرد. مهمتر آنکه این خبر در رسانه‌های حرفه‌ای انعکاس چندانی نیافت.
ظریف نیز در همین زمینه تصریح کرد که این مسأله از اساس، نادرست است. فقط پیشنهادی از سوی ایران برای روابط ۲۵ ساله مطرح شده است.
چرایی نگرانی غرب از توافق بلندمدت تهران و پکن
علی ربیعی، سخنگوی دولت نیز سوم تیرماه در نشست خبری، به تصویب پیش‌نویس برنامه ۲۵ ساله همکاری‌های ایران و چین در هیات وزیران اشاره کرد و گفت: «این طرح اثبات‌کننده شکست‌های آمریکا برای منزوی کردن ایران و قطع ارتباط کشورمان با جامعه بین‌المللی و عزم جمهوری اسلامی بر توسعه روابط با دیگر کشورهاست.»
سخنگوی دولت با اشاره به اینکه طیف متنوعی از حوزه‌های همکاری میان ایران و چین همانند نفت‌خام، پتروشیمی، راه‌آهن و اتصالات دریایی مورد توجه قرار دارد افزود: «شیوه عملکرد و اجرای آن در مذاکرات جداگانه‌ای انجام می‌شود.».
وی با برشمردن مواد مهم طرح همکاری ۲۵ ساله ایران و چین تصریح کرد: «به رسمیت شناختن اشتراک‌های فرهنگی، تشویق چندجانبه‌گرایی، حمایت از حق برابر ملت‌ها و تاکید بر توسعه بومی دیدگاه‌های دو ملت از جمله مواد این طرح است. با داشتن روابط عمیق دوجانبه از زمان برقراری روابط دیپلماتیک در حوزه انرژی، زیرساخت‌ها، صنعت، علم و فناوری امروز گسترش قابل‌توجهی در روابط فیمابین داریم و در حال تحقق این برنامه هستیم.»
ربیعی با بیان اینکه آمادگی داریم بر همین اساس با همه همسایگان و کشورهای منطقه برای تنظیم یک نقشه راه روشن و جامع همکاری کنیم، ادامه داد: «ما عمیقا اعتقاد داریم که هیچ راهی جز چندجانبه‌گرایی و توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و میان‌منطقه‌ای برای مواجهه با چالش‌های متنوعی که پیش روی رشد و توسعه است وجود ندارد.»
سخنگوی دولت تاکید کرد، «این مصوبه دولت می‌تواند سرآغازی برای پاسخ دادن به زیاده‌خواهی‌ها و سیاست‌هایی باشد که امروز در منطقه آسیا می‌خواهند ایران را منزوی کنند و مقاومت ایران را در گوشه‌هایی بشکنند. این بخشی از سیاست خارجی و فعالیت بین‌المللی ماست که امیدواریم به بهبود زندگی مردم ایران و مردم جمهوری خلق چین کمک کند.»
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه نیز یکشنبه ۱۵ تیرماه در صحن علنی مجلس درباره توافق بلندمدت میان ایران و چین گفت:« ایران ضمن حفظ سیاست همه‌جانبه و نشستن در برابر ۶ قدرت جهانی با اقتدار با چین روابط خود را گسترش داد و اکنون ما در راستای قرارداد ۲۵ ساله با چین هستیم و در این قرارداد هیچ موضوع مخفی وجود ندارد. زمانی که آقای شی با رهبری دیدار کردند بحث این قرارداد مطرح شد زمانی که بنده پیش‌نویس آن را به چین بردم باز هم اعلام شد. زمانی که چین به پیش‌نویس ما پاسخ داد باز هم اعلام کردیم؛ زمانی که در دولت چارچوب پیش‌نویس بررسی شد اعلام شد و هرگاه به توافق برسیم با شفافیت کامل اعلام خواهیم کرد.»
ظریف، این قرارداد را سیاستی واقع‌بینانه در راستای گذار جدید جهان از مرکزیت قدرت غرب به شرق خواند و گفت: باید این واقعیت را درک کنیم که منبع قدرت در دنیا در حال تغییر است و ما باید واقعیت جدید دنیا را بپذیریم و این به معنای این نیست که سیاست نه شرقی نه غربی را فراموش کرده یا کنار گذاشته‌ایم.
خط تخریبی از کجا شروع شد؟
رصد خط سیر فضاسازی و جریان‌سازی علیه توافق یاد شده و درج اطلاعات کذب با هدف ایجاد نگرانی در جامعه، به رسانه‌های معاند و غربی منتهی می‌شود.
همانطوری که رئیس دفتر رئیس‌جمهوری نیز با بیان اینکه سند میان ایران و چین تعهدی به آن معنا ندارد، آن را توافقی متداول و مرسوم میان کشورها دانست و گفت: خط تخریب روابط ایران و چین از رسانه‌های خارج آغاز شده است.
محمود واعظی روز چهارشنبه ۱۸ تیرماه در پایان جلسه هیات دولت در خصوص توافق ۲۵ ساله ایران و چین و اخباری که در این خصوص منتشر شده است، گفت: این سند، سندی متداول هست برای اینکه استحکام روابط کشورها را بیشتر کند، بین آنها امضا می‌شود. این سند هیچ تعهدی به آن معنا نیست(که برخی رسانه‌های داخلی و شبکه‌های اجتماعی به آن پرداخته‌اند)؛ دولت همواره مقید بوده هر آنچه که نیاز به تصویب دولت و مجلس داشته باشد، این کار را انجام دهد و لذا هیچ کار پنهانی نیست.
وی خاطرنشان کرد: خطی(تخریبی) که وجود دارد، نخست رسانه‌های خارج با هدف شروع تخریب روابط ایران و چین، این کار را انجام دادند. متاسفانه در داخل کشور نیز برخی از افراد که دنبال فرصتی برای مطرح کردن نام خود هستند و یا اظهار نظری بکنند، متوسل به مسائل مختلف می‌شوند و این موضوع را مطرح کردند.
واعظی یادآور شد: اکنون فضای مجازی شبهه‌هایی برای مردم به وجود آورده. یک روز می‌گویند کیش را می‌خواهند بدهند و یک روز قشم را. لازم است از فرصت استفاده کنم و بگویم که این خطی است که از خارج حمایت می‌شود. قانون اساسی و دستگاه‌های نظارتی ما همه تلاش می‌کنند برای اینکه آنچه که انجام می‌شود، شفاف باشد و موضوع هیچ خلافی نباشد.
فرجام سخن
با توجه به مجموعه اطلاع‌رسانی‌های انجام شده درباره این توافق، این نکات را باید مورد توجه قرار داد:
۱. ایران از زمان سفر رئیس‌جمهوری چین به تهران درسال ۱۳۹۴ در باره این موضوع به مردم اطلاع‌رسانی کرده و این روند را همچنان ادامه می‌دهد. هیچ پنهانکاری تاکنون صورت نگرفته اما براساس اصول دیپلماسی در همه دنیا، تا سندی تکمیل و امضای نهایی نرسیده، مفاد آن را هیچ کشوری علنی نمی‌کند.
۲. براساس اعلام منابع مطلع در وزارت خارجه، پیش‌نویس این طرح توسط ایران و با مشارکت نهادها و دستگاه‌های مختلف تهیه و در سفر شهریور سال ۹۸ ظریف به پکن به طرف چینی ارایه شده است.
۳. دولت چین پس از دریافت پیش‌نویس با حفظ چارچوب و قالب آن، اصلاحاتی در پیش‌نویس به عمل آورده و آن را فروردین ماه ۹۹ برای دولت ایران ارسال کرده است.
۴. وزارت امور خارجه پس از بررسی دوباره، آن را به هیات دولت فرستاده و در آنجا پیش‌نویس تایید شده است اما هنوز دولت چین درباره آن نظر نداده و این سند در حال بررسی از سوی دو کشور است تا در آینده به تصویب نهایی برسد.
۵. هیچ عدد و رقمی در آن بیان نشده و شامل توافق‌های کلی میان دو کشور در حوزه‌های مختلف است.
۶. این سند، در حال حاضر، «برنامه جامع » همکاری‌های راهبردی ۲۵ ساله دو کشور نام دارد و به طور قطع مجلس از آن مطلع خواهد شد، همچنانکه تاکنون اطلاع داشته است.
۷. مخالفان ایران و نظام جمهوری اسلامی می‌خواهند با اخبار جعلی، شانتاژ و اعمال فشار رسانه‌ای، مانع از آن شوند که ایران شرکای راهبردی و بلندمدت در جهان بیابد و برای پیشرفت و آبادانی کشور برنامه‌های بلندمدت داشته باشد.
۸. آنها که به فشار بر دولت، افشاگری‌های دروغین و انتشار اخبار دروغ در این زمینه روی آورده‌اند، در زمین غرب و رژیم صهیونسیتی بازی می‌کنند و به منافع ملی ایران آسیب می‌رسانند.
۹. اکنون با توجه به شرایط خاص کشور و برنامه دشمنان نظام برای اختلاف‌افکنی و گسست میان مردم و مسئولان، تنها راهی که تلاش‌های آنها را به بن‌بست خواهد کشاند، همبستگی ملی، تقویت انسجام و پرهیز از تنش‌آفرینی از سوی جریان‌ها و احزاب است.
۱۰. رسانه‌ها نیز باید به سمتی گام بردارند که با پرهیز از انتشار مطالب کذب، به تشریح شرایط دشواری که در نتیجه فشارهای خارجی علیه کشور ایجاد شده بپردازند تا این مسیر سخت را نیز همچون گذشته به خوبی طی کنیم.
نظر شما