روز گذشته با انتشار تصویری از حفاظ‌های گذاشته‌شده مقابل ضریح حضرت فاطمه معصومه(س) در قم، تصور شد این تدبیر برای جلوگیری از شیوع کرونا برای زائرانی که بر ضریح بوسه می‌زنند، انجام شده است. اما به سرعت روابط عمومی حرم این خبر را تکذیب و اعلام کرد: ضریح مطهر همواره و در برخی از شب‌ها ضدعفونی می‌شود که در این ایام برای رعایت بیشتر بهداشت عمومی، تعداد آن افزایش یافته است. امروز نیز گرد ضریح مطهر به شکل موقت میله‌هایی قرار داده شد تا خادمان بارگاه حضرت، ضریح مطهر را ضدعفونی کنند و اکنون زائران به صورت عادی در حال زیارت ضریح هستند.
این تکذیب در حالی انجام شد که سخنگوی وزارت بهداشت با انتشار تصویر میله‌ها در گرد ضریح، به انتقاد از شیوه برخورد با خطر کرونا در آستان حضرت معصومه پرداخت و توییت کرد:«این به اصطلاح تمهیدات! در حرم، زیارتگاه‌ها و بقاع متبرکه شهر قم و مسجد جمکران، به محدودیت انتشار و قطع زنجیره انتقال کمکی نخواهد کرد و ساده انگاریست.» وی درخواست کرد که رفت‌وآمد به این اماکن زیارتی محدود شود.
هم‌زمان تصاویری از حرم حضرت عبدالعظیم(ع) در شهرری منتشر شد که ورود به اطراف ضریح هم ممنوع شده و مردم از بیرون به زیارت می پردازند. تولیت آستان حضرت عبدالعظیم، آیت‌الله ری‌شهری است.
در همین حال سید عباس صالحی، وزیر ارشاد که خود از مجتهدین حوزه علمیه است، از مراجع، مدیران حوزه و تولیت‌های مراکز مذهبی خاضعانه خواست در مواجهه با کرونا در مراکز تحت تدبیر، توصیه‌های وزارت بهداشت و درمان و علوم پزشکی را مبنا قرار دهند و از هرگونه تصمیم اختصاصی پرهیز کنند. وی این را هم متذکر شد که نباید بهانه دیگری برای دین‌گریزی و دین‌ستیزی پدید آوریم.
برخی معتقدند تصمیمات آستان‌های مقدس با مشورت مراجع تقلید انجام می‌شود و احتمالا درخواست وزیر ارشاد از مراجع هم در همین راستا بوده است.
سنت عتبه‌بوسی شیعیان، از مستحب تا غیرلازم
بوسیدن ضریح‌های مقدس امامان و امامزادگان مقرب و همچنین دست کشیدن بر در و دیوار حرم این بزرگان و بر صورت کشیدن دست متبرک، از سنت‌ها و رسوم ریشه‌دار در شیعیان و علاقمندان اهل بیت(ع) است.
این رویه که بسیاری از علما و بزرگان نیز آن را انجام داده و حتی بر کف حرم بوسه می‌زنند، از سوی مردم هم دنبال شده و آنها به قصد شفا دست خود را به حرم کشیده و بر صورت و چشم می‌مالند. با این حال برخی استادان حوزه معتقدند این رویه سند متقن در روایات و سیره اهل بیت ندارد.
حجت‌الاسلام سید ابوالقاسم حسینی(ژرفا)، از دانشوران حوزه علمیه قم، در توضیح این موضوع می‌گوید: علامه مجلسی، سخن شهید اول را در مورد استحباب عتبه‌بوسی می‌آورد؛ اما با این که قلبا با آن موافق است، خودش می‌گوید که دلیل شرعی برای این استحباب نیافته است. (بحارالانوار، ۹۷/۱۳۴) این گونه عالمان با مشربی که داشتند، همه جا را جستجو کرده‌اند تا مگر دلیلی برای این کار بیابند و نیافته‌اند.
وی در پاسخ به اینکه چرا عالمان بزرگی همچون مرحوم آیت‌الله بهجت و علامه طباطبایی و دیگران بر در و دیوار ضریح بوسه داده و حتی برخی از عالمان عتبه‌بوسی هم می‌کرده‌اند، گفت: این‌ها را می‌توان به حساب صفای نفس این بزرگواران نهاد، نه لزوما رعایت آداب شرعی خاص. البته مقصود این نیست که کار این بزرگان وجه شرعی نداشته است؛ بلکه می‌خواهم عرض کنم در این گونه موارد لزوما نباید در پی وجه شرعی بود و اگر کسی این گونه رفتارها را انجام داد، معلوم نیست دلیل خاص شرعی برای آن یافته باشد. البته چه بسا برخی از این بزرگان بنا بر دلیل‌های عام جواز توسل و شفاعت، این گونه رفتارها را نیز از مصادیق آن دانسته باشند. پس نباید این‌ها را از مسلمات دینی شمرد، در عین حال که نباید یکسره آن را تقبیح کرد. باید همواره جای گفتگوی علمی بیطرفانه را در این گونه موارد باز نهاد. اگر کسی بر مبنای ملاحظات شرعی، این قبیل کارها را بدون وجه بداند، نباید گفت با اصل توسل مخالف است یا از وهابیان اثر پذیرفته است.
وی می‌افزاید: ما در دهه‌های اخیر لطمه فراوان خورده‌ایم از این اندیشه که تا هر عالمی خواسته بر اساس مستندات شرعی و برداشت‌های خود از ادله، حرفی بزند که باب میل دیگران نیست، او را وهابی یا تحت تأثیر وهابیان قلمداد کرده‌اند. این شیوه برخورد، سبب می‌شود اهل علم، زبان در کام کشند و از ترس اتهام‌ها، دم نزنند. به هر حال، عالمان همواره به سراغ ادله می‌روند و ممکن است برداشت‌های گوناگون داشته باشند.
به نظر می رسد عتبه بوسی ولو مستحب یا مورد توصیه باشد، ولی در مواقعی که ممکن است باعث انتقال بیماری شود بهتر است از آن پرهیز شود. گرچه اصل تبرک و بوسیدن ضریح مورد توجه و قبول متدینین است، طبق اصل عقلی "الاهم فالاهم" که در فقه هم مورد استفاده است، در مواقع بحران، بیماری یا حتی امنیتی لازم است برخی مستحبات و سنت ها را برای هدف مهمتر تعطیل کنیم.
نظر شما