قرار است مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها به زودی با همکاری نیروی هوا و فضای سپاه و در اختیار داشتن یک هواپیما و تعدادی پهپاد، عملیات بارورسازی ابرها را انجام دهد. بنابر اظهارات فرید گلکار رئیس این مرکز، نخستین پروژه بارورسازی ابرها در سال ۹۵ انجام شده اما به دلایل مختلف از جمله مسائل داخلی و سازمانی، اجرای این عملیات با وقفه چند ساله مواجه شده است. گلکار همچنین گفته بسته به شرایط جوی کشور این عملیات را آغاز خواهند کرد. همچنین بر اساس پیش‌بینی‌های صوت گرفته این عملیات بر روی کوهستان‌های زاگرس، بخش کوچکی از البرز و ایران مرکزی یعنی اصفهان، فارس، یزد و بخشی از کرمان انجام می‌شود. گویا برای اجرای این عملیات ۷ میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شده است که گلکار امیدوار است با تخصیص ۷ میلیارد تومان دیگر در سال آینده نیازهای این پروژه برطرف شود.
گلکار این بار اعلام کرده است تأثیر یکبار عملیات در میزان افزایش بارش‌ها ۱۰ تا ۱۵ درصد است و لازم است حساب جداگانه برای طرح‌های بارورسازی ابرها ایجاد شود؛ چراکه شرایط جوی هوا منتظر تخصیص منابع نمی‌ماند و باید از این ظرفیت‌ها استفاده کرد. رئیس مرکز ملی تحقیقات و مطالعات بارورسازی ابرها پیش‌تر گفته بود در صورتی که در نتیجه عملیات بارورسازی ابرها یک تا ۲ درصد افزایش بارش صورت گیرد، کل هزینه‌های بارورسازی جبران می‌شود.
دو سال پیش، محمدصالح جوکار معاون پارلمانی سپاه پاسداران از خریداری و نصب تجهیزات مورد نیاز برای بارور کردن ابرها بر روی هواپیما خبر داد و گفت که سپاه منتظر دستور دولت است؛ «ما آمادگی خود را به دستگاه‌های مربوط اعلام کردیم. طبیعتا این کار باید بعد از هماهنگی با دستگاه‌های مرتبط انجام شود.»
اما سال گذشته حسن روحانی رئیس جمهوری در واکنش به طرح موضوع باروری ابرها گفته بود که حل مشکل آب با این کار (بارورسازی ابرها)، راه حل اساسی نیست و آب‌های موجود باید به‌درستی مدیریت شود. روحانی همچنین گفته بود: اینگونه مطالب که با باروری ابرها مشکل حل می‌شود، در سال‌های ۴۳ و ۴۴ در رژیم شاهنشاهی مطرح شد و از نمونه تفکرات شاهانه بود که با بارور کردن ابرها مشکل آب حل می‌شود و حتماً این موضوع راه حل اساسی نیست». آن زمان برخی این سخنان روحانی را نشاندهنده این دانستند که دولت تمایل چندانی به پیگیری این پروژه ندارد.
حالا سحر تاج‌بخش رئیس سازمان هواشناسی در واکنش به این خبر گفته بارورسازی ابرها سبب رفع خشکسالی کشور یا افزایش ذخایر آب زیرزمینی نمی‌شود. به گفته تاخ‌بخش شاید بارورسازی ابرها در حد بارش برای یک مزرعه پاسخگو باشد اما به هیچ‌وجه در مقیاس کلان جوابگو نخواهد بود، کشور امارات مدت‌ها روی پروژه بارورسازی ابرها کار کرده اما به نتیجه‌ای نرسیده است. اگرچه با توجه به این موضع‌گیری سازمان هواشناسی که این پروژه هیچ تأثیری بر افزایش بارش‌ها ندارد بسیاری انتظار دارند که متولی و مجری این پروژه توجیهات خود را برای اجرای آن اعلام کند، عده‌ای دیگر بر این عقیده‌اند که اگر چنین روشی حتی کارساز باشد روش‌های قطعی دیگری برای بازگشت و حفظ آب وجود دارد که به مراتب ارزان‌تر و در اولویت‌تر است.
بارورسازی ابرها تاثیر چشمگیری در افزایش بارندگی ندارد
مهران زند، رئیس گروه پژوهشی خشکسالی و تغییر اقلیم پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری یکی از این افراد است. زند در گفت‌وگو با ایرناپلاس با اشاره به اینکه در ارتباط با بارورسازی ابرها حرف و حدیث خیلی زیاد است و در مورد تأثیرات آن هم سؤال بسیار است، می‌گوید: بارها اعلام شده این کار نسبت به هزینه‌ای که برای آن می‌شود نتیجه کمی خصوصا دررابطه مقدار بارندگی دارد و بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد تأثیر چشمگیری ندارد.
چنین عملیاتی در زمانی که سال آبی نرمالی داریم چه معنایی دارد؟
عملیات باورسازی ابرها در حالی از سوی این مرکز انجام خواهد شد که به گفته کارشناسان، امسال سال آبی نرمالی داشتیم. زند در این باره می‌گوید: چنین عملیاتی آن هم در شرایط امسال که تقریبا در بیش از ۷۰ درصد نواحی مختلف کشور در حد نرمال یا بالاتر بارندگی داشتیم و مناطق محدودی از کشور در استان¬های خراسان شمال، چهار محال بختیاری، آذربایجان های شرقی و غربی از حد نرمال کمتر بارش داشتیم، چه لزومی دارد.
به گفته زند، اینکه قرار است این کار انجام گیرد و اعتبار قابل توجهی هزینه شود، حتما باید یک توجیه علمی برای آن وجود داشته باشد؛ مثلا ثابت کنند سال خشکی را پشت سرمی گذاریم یا مناطقی از کشور با کمبود شدید بارش مواجه است. حداقل مطالعات و بررسی های دقیقی در رابطه با مناطق هدف (مناطقی که قرار است بارورسازی ابرها در آنجا انجام شود) صورت گیرد. مثلا استان فارس که از استان های منتخب برای بارورسازی ابرها است امسال نسبت به بلند مدت حدود ۸۰ درصد افزایش بارش داشته است. یا استان کرمان امسال نسبت به بلند مدت حدود ۴۶ درصد افزایش بارش داشته است. انجام عملیات بارورسازی ابرها در استانهای که در ترسالی بسر می¬برند چه مفهومی دارد!؟
چرا باید چنین بودجه‌ای صرف روشی با نتیجه ۱۰ درصدی شود
این پژوهشگر با بیان اینکه ما اولویت‌های دیگری در این حوزه داریم، می‌افزاید: با این بودجه می‌توان خیلی کارها در حوزه آبخیزداری انجام داد که نتیجه و بازگشت آن خیلی قطعی‌تر و با درصد اعتماد بالاتری است. وقتی ما می‌توانیم با احتمال موفقیت بیش از ۸۰ درصد با انجام عملیات تأخیری آبخیزداری نفوذ آب را افزایش دهیم یا با آبخوان‌داری باعث نفوذ آب در زمین شویم و از سیل جلوگیری کنیم، چرا باید پول را جایی هزینه کنیم که تأثیر آن کمتر از ۱۰ درصد است.
زند می‌گوید با این بودجه می‌توانیم پخش سیلاب بر آبخوان را در استانهای مختلف توسعه دهیم یا سازههای آبخیزداری موجود را اصلاح و بازسازی کنیم. خیلی جاها هست که ما می‌توانیم کار کنیم ولی چون اعتبار نداریم کارهایی که قطعا نتیجه می‌دهند انجام نمی‌شود. در بحث سدهای زیرزمینی چند پروژه موفق در کشور انجام شده که می‌توان این پروژه‌ها را توسعه داد. عملیات حفاظتی آبخیزداری هم از جمله اقداماتی است که سال‌های گذشته انجام شده و نمونه‌های آن را در لرستان داشتیم. چند حوزه آبریز آبخیزکوچک انجام شد که الان واقعا جلو سیل گرفته شده و دیگر تخریب نداریم. می‌شود این کار را توسعه داد و به جای یک حوزه در حوزه‌های آبخیز متعددی کار کرد.
به گفته وی در همین زابل و زاهدانی که آب حکم طلا دارد، اگر کار عملیات آبخیزداری انجام میشد، این آبها به جای خسارت و ویرانی، در زمین نفوذ می‌کرد و منشا خیر و برکت برای اهالی میشد.
مجریان توجیهات علمی خود را منتشر کنند
به گفته وی اگر قرار است عملیات بارورسازی ابرها انجام شود، باید حداقل مطالعات شناسایی اولیه و دقیقی انجام شود و عزیزان مجری پروژه، توجیهات علمی و اقتصادی طرح خود را منتشر کنند. در سالی که غالب مناطق کشور از نظر بارش، در شرایط معمول و بیشتر قرار دارند، حتی بخش‌هایی از کشور درگیر سیل شده است، انجام عملیات بارورسازی ابرها در استانهای(فارس و کرمان) که در ترسالی بسر میبرند چه توجیهی دارد!؟
گزارش از الهام کاظمی
نظر شما