دیروز شرکت کنترل هوای شهر تهران اعلام کرد که غلظت آلاینده ازون در تهران در حال افزایش است که با تداوم شرایط، افزایش آن تا امروز (یکشنبه) ادامه خواهد داشت. ازون با فرمول O۳ گازی با قدرت اکسیدکنندگی (خورندگی) بسیار بالاست. این گاز اگرچه در لایه‌های بالایی جو زمین با جلوگیری از ورود نور ماوراءبنفش و پرتوهای پرانرژی به زمین از حیات محافظت می‌کند، اما وجود آن در سطح زمین خطرناک است و به‌عنوان یک آلاینده ثانویه شناخته می‌شود. تولید ازون نیازمند وجود سه عامل تابش نور خورشید، باد و آلاینده‌های پیشران است. بنا بر اعلام شرکت کنترل هوای شهر تهران افزایش تدریجی میزان ناپایداری جوی باعث افزایش سرعت وزش باد می‌شود و این موضوع در کنار تابش شدید نور خورشید تولید آلاینده ازون را تشدید می‌کند. در این میان، آلاینده‌ها هم که میهمان همیشگی پایتخت هستند و در طول سال شاهد حضور آنها هستیم. به همین دلیل این اتفاق ممکن است در طول فصل گرم بارها تکرار شود و از آنجا که افزایش ازون و سایر آلاینده‌ها مضرات زیادی بر سلامتی انسان دارد، می‌تواند برای گروه‌های مختلف مردم به‌ویژه گروه‌های حساس آسیب‌زا شود.
یوسف رشیدی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با ایرناپلاس درباره منابع و علت تولید ازون می‌گوید: نخستین عامل ایجاد اوزن، وجود یک سری پیشران‌ها و ترکیبات در اتمسفر است. عامل دوم وجود تابش نور خورشید است. به همین دلیل، افزایش تولید ازون در فصول گرم به‌ویژه در تابستان افزایش پیدا می‌کند. عامل سوم هم وزش باد ملایم است. در شرایطی که این سه عامل در کنار هم وجود داشته باشند، آلاینده ازون تولید می‌شود.
رشیدی درباره این پیشران‌ها می‌افزاید: پیشران‌های تولید کننده گاز ازون ترکیبات هیدروکربنات نسوخته ناشی از احتراق ناقص خودروها و همین‌طور ترکیبات اکسیدهای ازت که معمولاً از خودروهای خارج می‌شود، است. افزایش این آلاینده‌ها در اتمسفر، تولید ازون را افزایش می‌دهد.
البته به گفته او، همیشه سیکل طبیعی تولید ازون وجود دارد، اما آن چیزی که ازون را فراتر از حد استاندارد می‌برد، افزایش اکسیدهای ازت و هیدروکربنات نسوخته است که از طریق فعالیت‌های انسانی وارد اتمسفر می‌شود. مطمئناً برای جلوگیری از افزایش تولید ازون نمی‌توان مانع تابش نور خورشید یا وزش باد شد و بهترین راه این است که تولید آلاینده‌های ناشی از خودروها کاهش پیدا کند.
افزایش برخی آلاینده‌ها همزمان با ازون
البته اوضاع پیچیده‌تر از این مسائل است و نباید فکر کرد که تنها مشکل در چنین شرایطی فقط افزایش تولید ازون است؛ نکته‌ای که رشیدی هم به آن اشاره می‌کند. او می‌گوید: «زمانی که ازون در اتمسفر افزایش می‌یابد، در کنار آن یک سری آلاینده‌های دیگری هم ایجاد می‌شود که به دلیل اینکه هزینه اندازه‌گیری بالایی دارند و کشور ما امکانات آزمایشگاهی آن را ندارد، اندازه‌گیری نمی‌شوند. این آلاینده‌ها شامل آلدئیدها، کتون‌ها و پرواکسید نیترات هستند و موضوع مهم این است که ازون به‌عنوان نماینده این آلاینده‌ها خودش را نشان می‌دهد و مطمئناً زمانی که میزان ازون بالا باشد، میزان این آلاینده‌ها هم بالا است. از این بابت افزایش ازون به‌عنوان شاخصی برای سایر آلاینده‌های ناشی از واکنش‌های فتوشیمیایی به حساب می‌آید.»
به گفته او بنابراین جایی که تردد خودروها و آلایندگی خروجی از خودروها زیاد است و برنامه معاینه فنی خیلی سخت‌گیرانه‌ای وجود ندارد، این آلاینده همراه با ازون در فصول گرم به دلیل تابش نور خورشید به وجود می‌آید.
مضرات افزایش غلظت ازون و آلاینده‌ها
این استاد دانشگاه در مورد آسیب‌های افزایش میزان ازون در اتمسفر ادامه می‌دهد: نکته مهمی که در رابطه با ازون وجود دارد این است که این ترکیب یک اکسیدکننده قوی است و اتفاقی که می‌افتد این است که ریز بافت ریه، چشم و گلو را مورد آسیب قرار می‌دهد و وقتی که این بافت‌ها آسیب ببیند، زمینه برای حمله میکروب‌ها فراهم می‌شود. بنابراین امکان اینکه افراد دچار بیماری‌های مختلف شود وجود دارد. علاوه بر اینکه بعضی از آلاینده‌هایی که در کنار ازون ایجاد می‌شوند، سرطان‌زا هستند که نمونه آن همین پراکسید نیترات است که ما آن را اندازه‌گیری نمی‌کنیم.
وجود این مضرات در آلاینده‌ها ایجاب می‌کند که روی کنترل آلودگی از منابع مختلف تمرکز شود تا سطح این آلاینده‌ها پایین بیاید. به گفته رشیدی ارتقای معاینه فنی خودروهای در حال تردد، داشتن کاتالیزور خودروها، مدیریت آلودگی هوا از طریق توسعه حمل و نقل عمومی و استفاده از حمل‌ونقل‌های پاک، روش‌هایی هستند که در دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نظر شما