روح‌الله باقری کارشناس و متخصص حوزه محیط زیست در مورد انتخابات پیش روی شورای شهر تهران، کاندیداها و مسائل زیست محیطی پایتخت در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا پلاس گفت: رخدادهای یک سال گذشته ما را در شرایط ویژه‌ای قرار داده است؛ امروز با پدیده‌هایی روبرو هستیم که در سال‌های گذشته برای ما باورپذیر نبود. وقوع بیماری کرونا و تغییر سبک زندگی و مناسبات اجتماعی که در کشور ما با چالش‌های اقتصادی مضاعفی نیز همراه بوده، سبب شده کنش‌های اجتماعی آینده بیش از پیش غیرقابل‌پیش‌بینی شده و تحلیل شرایط را برای کارشناسان نیز دشوار سازد.
وی ادامه داد: انتخابات آتی شورای شهر پایتخت نیز از این مقوله جدا نبوده و اینکه در این رخداد چه اتفاقی روی خواهد داد و چه کسانی و با چه دیدگاه‌هایی و با چه تعداد رای به ساختمان خیابان بهشت راه پیدا خواهند کرد به راحتی قابل ارزیابی نیست.
ضرورت مشخص شدن راهبرد زیست محیطی شورای ششم پایتخت
باقری، معضل اصلی در حل نشدن چالش‌های زیست محیطی پایتخت را نداشتن راهبردهای مناسب در این حوزه دانست و افزود: صرفِ بودن یک یا چند شخص با مدرکی مرتبط با موضوع های زیست محیطی در بین کاندیداها یا فهرست‌های انتخاباتی نمی‌تواند تضمین‌کننده نگرش زیست محیطی شورای شهر آینده در طول چهار سال فعالیت شورا باشد و لازم است درک درستی از چالش‌های زیست محیطی پیش رو در تفکر اعضا وجود داشته باشد.
وی ادامه داد: جدا از اینکه افراد به صورت فهرست‌های انتخاباتی یا مستقل در این انتخابات ورود کنند یا اینکه در بین آن‌ها متخصصان محیطی زیستی نیز حضور داشته یا نداشته باشند، این امر بدیهی است که شورای دوره ششم باید راهبرد زیست محیطی مشخصی داشته باشد. پس بهتر است کاندیداها در زمان تبلیغات مشی زیست محیطی‌شان در برابر مشکلات موجود در این حوزه را برای مردم و کارشناسان تبیین کنند. زیرا مشخص شدن نوع نگاه کاندیداها به موضوع محیط زیست می‌تواند مشخص‌کننده کارکرد شوراها در حل معضلات این حوزه بوده و نشان‌دهنده حرکت یا عدم حرکت در جهت خواست مردم و حاکمیت اراده‌ها تفسیر شود.
اولویت تاب‌آوری زیستی برای شورای شهر ششم
باقری با تاکید بر اولویت تاب‌آوری زیستی برای شورای شهر ششم اظهار داشت: شاخص‌های زیستی پایتخت در محدوده‌های بحرانی است و این موضوع در شرایط کنونی و با توجه به سطح تاب‌آوری اجتماعی در برابر شرایط ویژه و بحرانی، به طور جدی باید در نظر مدیران شهری قرار گیرد و به عنوان یک اولویت اساسی برایشان مطرح باشد.
مدیران شهری باید به این نکته توجه داشته باشند، با شهروندانی روبرو هستند که در معرض بیماری کروناست، خود را با محدودیت‌های اجتماعی روبرو می‌بیند، فشار اقتصادی بالایی را متحمل می‌شود و از جهات مختلف تحت فشارهای بیرونی است.
آن هم در شرایطی که از پیش، تحت هیچ نوع آموزشی برای انطباق با این شرایط قرار نگرفته است. پس بدیهی است جامعه شهری که اکثریت آن تحت این شرایط تعریف می‌شوند باید با حداقل دغدغه در محیط زیست پیرامونی‌شان روبرو باشند. در نتیجه باید گفت مدیریت شهری در این دوره باید به دنبال راهکارهایی باشد که شرایط زیستی را برای افزایش سطح تاب‌آوری جامعه در شرایط کنونی تأمین کند.
حل چالش‌ها و پدیده‌های محیط زیستی نیازمند برنامه اجرایی مدون
این متخصص حوزه محیط زیست شهری افزود: پایتخت دارای مجموعه‌ای از چالش‌های زیست محیطی پیدا و پنهان است که برخی از آن‌ها تغییر ماهیت نیز داده‌اند و در شرایط جدید، نیازمند برنامه‌های اجرایی مدون و جدید نیز است.
به طور مثال، مشکل آلودگی هوای تهران به عنوان یک چالش آشکار شهری در شرایط کنونی تغییر ماهیت داده، در حالی که راهکارهای گذشته، بر استفاده از حمل‌ونقل عمومی تاکید داشت؛ در شرایط کنونی استفاده از حمل‌ونقل عمومی، به یک معضل در گسترش شیوع بیماری کرونا تبدیل شده است.
چالش تغییر ماهیت پیدا کرده دیگر در این دوره زمانی، موضوع پسماندها، مدیریت آن‌ها و شرایط خاصی است که در این بخش به وجود آمده. از تغییر در میزان و نوع پسماندها تا مخاطرات بهداشتی آن‌ها و پدیدهای جانبی این حوزه مثل زباله‌گردی و همچنین صنعت بازیافت.
موضوع تغییر ماهیت روان آب‌های سطحی و فاضلاب شهری و استفاده دوباره از آن‌ها با توجه به بیماری کرونا، تغییر در میزان مصرف آب به‌دلیل مصرف بهداشتی نیز از دیگر چالش‌هایی است که می‌توان به آن اشاره کرد. از چالش‌های پنهان نیز می‌توان به پدیده فرونشست، تقاضای بیشتر برای انرژی برق و گاز و پیامدهای این تقاضا اشاره کرد. بنابراین می‌توان گفت که منتخبان آتی شورا با معضلاتی جدید در مدیریت زیست‌محیطی پایتخت روبرو هستند.
شهرداری تهران نیازمند همراهی هدفمند دولت‌ها
باقری، خدمات و وظایف گسترده‌ای که برعهده مدیریت این شهر است را فراتر از توان اجرایی و مالی این مجموعه دانست و افزود: شهرداری تهران در مدیریت شهری تنها احساس می‌شود و این در حالی است که مدیریت این ابر شهر، بدون همراهی دولت‌ها امکان‌پذیر نبوده و اگر دیگر دستگاه‌های مسئول به کمک این مجموعه نیایند، مدیریت شهری در ادامه این شرایط با مشکلات بزرگی روبرو خواهد شد.
وی، رفع این چالش‌ها را نیازمند همراهی هدفمند و منوط به انجام تعهدهای قانونی دولت‌ها و زیرمجموعه‌هایش نسبت به شهرداری دانست تا این مجموعه بتواند خدمات پایداری به شهروندان ارائه دهد.
این کارشناس محیط زیست، با ابراز نگرانی نسبت به وقوع هرگونه مخاطره زیست محیطی در شرایط کنونی اظهار داشت: مساله دیگر که کاندیداهای شورای شهر باید به آن توجه کنند این است که با توجه به شرایط جغرافیایی و جمعیتی، مجموعه شهری تهران و حومه آن در معرض مخاطرات زیست‌محیطی مختلف قرار دارد و به نظر می‌رسد در حال حاضر زیرساخت‌های کافی برای مقابله با این بحران‌ها وجود نداشته باشد.
پس شورای شهر آینده باید از اکنون در زمینه توانمندسازی برای مقابله با بحران‌های زیست محیطی هم دارای یک نقشه راه باشد. نه اینکه بعد از انتخابات تازه به دنبال تشکیل جلسه‌ها و کارگروه‌های بی‌تأثیر بوده و بعد از مدتی در همین نقطه آغازین متوقف شوند.
تغییر نگاه از محدوده به حریم
باقری با بیان اینکه این انتخابات در محدوده تهران، ری و تجریش انجام خواهد شد، گفت: کاندیداهای شورای شهر تهران باید بدانند که بخشی از مشکلات زیست‌محیطی که پایتخت با آن روبروست در اطراف بافت مرکزی تهران بوده و نگاه ویژه‌ای باید به این بخش‌ها باشد.
وی ادامه داد: با تغییر نگاه از محدوده شهری به حریم شهری هم می‌توان برای رفع بخشی از مشکلات زیستی شهر تهران اقدام کرد و هم توسعه شهری متوازن را در نظر قرارداد.
این متخصص زیست‌محیطی افزود: به عنوان مثال در شمال تهران نیازمند اجرای طرح‌های آبخیزداری برای جلوگیری از وقوع سیل، فرسایش خاک و مدیریت روان‌آب‌های سطحی هستیم و در جنوب تهران باید به دنبال بهینه‌سازی سایت پسماند و حل مسائل محیط زیستی مرتبط با بهشت زهرا باشیم. همچنین در محدوده پایانی غربی و شرقی تهران، عرصه‌های جنگلی داریم که کارکردها و چالش‌های زیست محیطی خاص خود را دارد و باید مورد توجه قرار گیرند.
شوراها نیازمند مشورت‌پذیری
باقری تاکید کرد: به نظر می‌رسد با توجه به چالش‌های پیش روی شورای دوره ششم و روندی که تا کنون در این مجموعه جاری بوده، تغییر رویکرد در تعریف مسائل شهر و تدوین فرایندهای حل آن مسائل، یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر باشد. زیرا حتی جنس چالش‌ها هم در حوزه مدیریت شهری در حال تغییر است و برنامه‌ریزی برای رفع مشکلات پایتخت نیازمند استفاده از ظرفیت‌های کارشناسی خارج از مجموعه مدیریت شهری است.
مطالبه‌گری اجتماعی رمز تغییر در وضعیت زیستی پایتخت
باقری با تاکید بر اهمیت نقش مطالبه‌گری اجتماعی در بهبود شرایط زیست محیطی پایتخت، این امر را رمز تغییر دانست و گفت: جدای از بحث مشارکت یا عدم مشارکت شهروندان تهرانی در انتخابات پیش رو، در نهایت با گذر از تاریخ ۲۸ خرداد ما با منتخبان تأیید صلاحیت و برگزیده‌شده روبرو خواهیم شد، در اینجا با دو پرسش اساسی روبرو می‌شویم؛ نخست اینکه در شرایط پیش‌رو، چه باید کرد و دوم اینکه چه شرایطی ایجاد خواهد شد.
وی افرود: در پاسخ به پرسش نخست باید گفت، محدوده زیستی پایتخت، چالش‌ها و مشکلات زیست‌محیطی آن، بر زندگی همه مردم تأثیرگذار خواهد بود؛ در نتیجه حتی در صورت عدم‌تمایل بخشی از جامعه در فرایند مشارکت در انتخابات، باید گفت شورای شهر آینده به هر صورت مستقر خواهد شد؛ پس تصمیم مردم در این خصوص می‌تواند بر روند زندگی جاری آن‌ها تأثیر مستقیم داشته باشد.
کاندیداها از شعارزدگی دوری کنند
این کارشناس ادامه داد: در پاسخ به پرسش دوم درخصوص پیش‌بینی شرایط آتی که منتخبان شوراها با آن روبرو خواهند شد، می‌توان گفت: پیش‌بینی می‌شود انتخاب شورای شهر تهران با هر نوع سطح مشارکت و کنش اجتماعی که برگزار شود، پس از انتخابات، اعضای برگزیده با سطح متفاوتی از مطالبه‌گری اجتماعی، چه از سوی کسانی که در انتخابات مشارکت کرده‌اند و چه آن‌هایی که تمایلی به حضور در این زمان نداشته‌اند، روبه‌رو شوند؛ رویدادی که تا کنون رخ نداده و در عرصه اجتماعی نیز مشابهی ندارد و این تصور را می‌توان مبتنی بر تغییر نگرش مردم در استفاده از فضای مجازی دانست.
وی توصیه کرد، کاندیداهای دوره ششم شورای شهر پایتخت ضروری است با آگاهی نسبت به این موضوع که مواضعشان بعدها محل پرسش خواهد بود، از هرگونه شعارزدگی دوری کنند؛ زیرا دوره ارائه شعارهای به اصطلاح پوپولیستی گذشته و این رویه دیگر حتی مصرف انتخاباتی هم ندارد.
پاسخگویی، بزرگ‌ترین چالش و فرصت پیش روی شورای ششم
باقری در پایان بزرگ‌ترین چالش و فرصت پیش روی شورای شهر ششم را «پاسخگویی شورای شهر و رویه مطالبه‌گری مردمی که ایجاد خواهد شد» دانست و افزود: شورای شهر ششم، کار بسیار سختی پیش رو دارد؛ تغییر سبک زندگی که در جامعه ایجاد شده، در شیوه تعامل آن‌ها با ساختارهای مدیریتی و حاکمیتی نیز تغییر ایجاد کرده و شاید بتوان گفت مردم پیگیری مطالباتشان از طریق فضای مجازی، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی را کم هزینه‌تر از سایر روش‌ها شناخته و از این پس با این روش به دنبال تأثیر بر فرایند مدیریت شهری باشند؛ که این موضوع فرصتی مناسب است که تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری برای داشتن یک شهر با استانداردهای زیستی بهتر و در بستر مناسب شکل گیرد.