به گزارش ایرناپلاس، رسانه‌ها در آگاه‌سازی عمومی نقش مهمی ایفا می‌کنند. در شرایط بحران، عملکرد رسانه‌ها در ارائه اطلاعات، آموزش شیوه مقابله با بحران و حفظ سلامت مردم بیش از هر زمان دیگر اهمیت دارد.
در شرایطی که سیل اخبار جعلی و نادرست همراه با خبرهای حقیقی در جامعه سرازیر می‌شود، مردم تا چه اندازه به رسانه‌های رسمی اعتماد دارند و این رسانه‌ها از رادیو و تلویزیون گرفته تا مطبوعات و شبکه‌های اجتماعی تا چه اندازه می‌توانند بر شیوه زندگی مردم موثر باشند؟
محمدرضا رسولی استاد دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه درباره نقش رسانه در مقابله با همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ و میزان تاثیرگذاری آن روی مردم، پاسخگوی ایرناپلاس بود.
چند ماه فعالیت رسانه‌ها بعد از همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
_ در ماه‌های اخیر به موازات شدت یافتن شیوع ویروس کرونا، رسانه‌ها فعالیت‌های زیادی را در زمینه اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی در مواجهه با ویروس کرونا انجام دادند. این موضوع در دو جهت پیشگیری از ابتلا و رعایت مسائلی که پس از ابتلا بود بیشتر نمود دارد.
رسانه‌ها با فعالیت‌های مختلف مانند طراحی اینفوگرافیک، مصاحبه با متخصصان، اطلاع‌رسانی خبری و آموزشی تلاش دارند تا اهمیت قضیه را برای مخاطبان نشان دهند. رادیو، تلویزیون، مطبوعات، سایت‌ها و شبکه‌های خبری و همچنین کانال‌ها در شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی فعال بودند. در نتیجه رسانه‌ها براساس وظایفی که برعهده دارند، مسئولانه عمل کردند.
رسانه‌ها فقط با انتشار اطلاعات آگاهی‌بخشی می‌کنند
آیا همه این فعالیت‌های رسانه‌ها، بر عملکرد مردم در دوران همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ تاثیر جدی داشته است؟
_ درباره اینکه کار رسانه‌ای به چه میزان در ایجاد آگاهی مردم تاثیر داشته باید مطالعات علمی انجام شود. اما به نظر می‌رسد رسانه‌ها پابه‌پای فعالیت‌هایی که در این عرصه از سوی ستاد ملی مبارزه با کرونا انجام می‌شود، در انتشار اطلاعات و داده‌ها همکاری داشته‌اند.
اگر به شکل دقیق‌تری به ماجرا نگاه کنیم و روند فعالیت رسانه‌ها را پیش از تعطیلی‌های گسترده آذرماه بررسی کنیم، به نظر تاثیر چندانی در ایجاد ممانعت نداشتند، زیرا عوامل مختلفی در این مساله دخالت دارد و رسانه به تنهایی قادر نیست به عنوان عنصر بازدارنده عمل کند. رسانه‌ها فقط با انتشار اطلاعات آگاهی‌بخشی می‌کنند.
در عرصه زندگی روزمره، عوامل اقتصادی، اجتماعی فرهنگی و حتی فردی می‌تواند در کنش اجتماعی فرد مطرح باشد. برای مثال ممکن است فردی دچار مشکل مالی و اقتصادی نباشند، اما بی‌اعتمادی ممکن است او را از پذیرش پیام‌های رسانه‌ای در موقعیت خطرآفرینی که در آن قرار گرفته، باز بدارد. گرچه عمده این مسائل اقتصادی است که مردم را مجبور می‌کند برای تامین معاش از خانه بیرون بیایند.
فقط آگاهی‌بخشی کافی نیست
_ در بحث تاثیرگذاری نتیجه می‌گیریم که رسانه‌ها کار خود را انجام داده‌اند و نباید انتظار داشته‌باشیم رسانه به عنوان مانع در برابر کنش‌های مردم عمل کند. رسانه آگاه‌سازی می‌کند و این تصمیم که مخاطب و مردم پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند یا نکنند وابسته به متغیرهایی است که از دست رسانه خارج است.
کاربست پیام در متن جامعه به تکنیک‌های اطلاع‌رسانی و تبلیغ نیز بستگی دارد؛ زمانی که ستاد مبارزه با کرونا تصمیم می‌گیرد ممنوعیت‌ها را دو چندان کند، اگر رسانه‌ها تکنیک‌های آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی را تغییر دهند، شاهد تاثیرگذاری بیشتری خواهیم‌بود؛ گاهی فقط آگاهی‌بخشی کافی نیست و در کنار ایجاد آگاهی‌ها باید اهمیت و اضطرار آن برای مردم مشخص شود تا بتوانند با متخصصان همکاری و همراهی بیشتری داشته‌باشند.
ناهماهنگی موجب بی‌اعتمادی بیشتر مخاطبان
رسانه‌ها چه تکنیک‌ها و اقداماتی به کار ببرند تا روی مردم تاثیرگذاری بیشتری داشته‌باشند؟ هنوز بعد از اعلام آمار فوتی بالا و قرمز بودن وضعیت بیشتر شهرهای ایران، برخی باور نمی‌کنند که ممکن است روزی به کرونا مبتلا شوند؟
_ متاسفانه این موضوع به عنوان یک باور در بین مردم وجود دارد و برخی هنوز هم فکر می‌کنند که مرگ برای دیگران است. اما این یک اشتباه بزرگ و اثبات شده‌ای بوده و هر آن ممکن است این اتفاق بیفتد و ویروس به سراغ‌شان بیاید و مبتلا شوند.
تکنیک اعلام آمار دقیق‌تر توسط رسانه‌ها و ستاد مبارزه با بیماری کرونا، می‌تواند موثر باشد زیرا پیش از این، آمار به طور دقیق اعلام نشد یا شاید اطلاعات دقیقی گردآوری نمی‌شد. ارائه آمار دقیق یکی از تکنیک‌هایی است که می‌تواند ذهنیت مردم را روشن کند و باعث فکرکردن آنها شود، اما خود این ناهماهنگی موجب بی‌اعتمادی بیشتری بین مخاطبان شد.
به نظرم رسانه تلویزیون وظیفه مهم‌تری دارد، چون فراگیرتر، سمعی و بصری است. همچنین شبکه‌های اجتماعی می‌توانند در آگاهی‌بخشی و اضطرار آن اطلاع‌رسانی کنند. گره‌زدن منافع مادی و معنوی افراد می‌تواند در پذیرش پیام موثر باشد گاهی آنقدر در اطلاع رسانی بد عمل می‌کنیم که حتی تکنیک ترس و واهمه دیگر موثر نیست.