روز گذشته شهادت سپهبد قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ابومهدی‌المهندس معاون حشدالشعبی در حمله آمریکایی‌ها در نزدیکی فرودگاه بغداد به سرعت به مهم‌ترین خبر در سطح رسانه‌های جهانی تبدیل شد و واکنش‌های بین‌المللی مختلفی را به دنبال داشت. وزارت دفاع آمریکا، مسئولیت ترور ناجوانمردانه سپهبد قاسم سلیمانی را که منجر به شهادت وی شد برعهده گرفت و اعلام کرد این اقدام به دستور مستقیم دونالد ترامپ انجام شده است.
در واکنش به این موضوع، اگنس کالامارد، گزارشگر ویژه سازمان ملل اعلام کرد که ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس و ابومهدی المهندس، جانشین فرمانده نیروهای حشدالشعبی، قوانین بین‌المللی از جمله قوانین حقوق بشری را نقض می‌کند. وی در صفحه رسمی توئیتر خود نوشت: استفاده از پهپادها و دیگر ابزار برای ترور به هیچ عنوان قانونی نیست. گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد ضمن اعلام این مطلب افزود: نیروی قهریه و کشنده تنها زمانی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد که استفاده از آن برای دفاع در برابر تهدیدات حیاتی کاملاً ضروری باشد.
در ارتباط با این موضوع کریم دهکردی، کارشناس حقوق بین‌الملل و مدرس دانشگاه تهران به ایرناپلاس می‌گوید: شما هر تعریفی از عملیات تروریستی داشته باشید و حتی اگر کنوانسیون CFT را ملاک قرار بدهیم، این کار یک اقدام تروریستیِ آشکار از سوی یک دولت رسمی علیه نیروهای نظامی و مقامات یک کشور دیگر کشور است.
وجود یک خلاء در حقوق بین المللی
دهکردی توضیح می‌دهد: تا اینجا درست است و بعد از آن آمریکا مسئول است. اما سوال این است که آمریکا پاسخ مسائلش را کجا می‌دهد؟ ما در اینجا در حقوق بین‌الملل خلاء داریم. یعنی شما معیاری ندارید که آمریکا را وادار به پاسخگویی کند. در واقع اشکال قضیه همینجاست. یعنی شما حتی اگر قبول کنید که این اقدام خلاف حقوق بین‌الملل است(برای مثال نقض حاکمیت عراق است که عراق خودش باید جواب بدهد که چرا در خاک این کشور چنین اقداماتی انجام می‌گیرد.) باید به این برسید کسی که اقدامی خلاف حقوق بین‌الملل انجام داده، اکنون چه عواقبی در انتظارش است و کجا باید پاسخ دهد؟ از اینجا به بعد هیچ جایی نیست بررسی کند.
این کارشناس حقوق بین‌الملل اضافه می‌کند: وقتی شما نمی‌توانید برای یک عمل خلاف حقوق بین‌الملل مجازاتی تعیین کنید، انگار که آن دولت در سطح جهانی مصونیت دارد و اقدامی علیه او صورت نمی‌گیرد. یعنی شما نه دادگاه بین‌المللی دارید که صلاحیت رسیدگی به این اتفاقات را داشته باشد و نه شورای امنیت سازمان ملل به‌دلیل مصونیت آمریکا به این مسائل می‌پردازد.
مکانیسمی نداریم که آمریکا را وادار به پاسخگویی کند
وی می افزاید: فقط کار نمادین می‌شود انجام داد و اگر زورتان برسد و کشورهای دیگر موافقت کنند، یک قطعنامه نمادین را طرح کرد که در مجمع عمومی صادر شود. البته هیچ ضمانت اجرایی هم ندارد؛ یعنی آمریکا بابت این کارهایش هیچ جا پاسخگو نیست و ما مکانیسمی نداریم که آمریکا را وادار به پاسخگویی کند. به همین دلیل باز کردن بعد حقوقی این مسئله به صلاح نیست و بیشتر دلسردی می‌آورد تا اینکه قوت قلب باشد. بنابراین بعد حقوقی را باید رها کنیم و اجازه بدهیم وزارت خارجه اقدامات و پیگیری‌های لازم را انجام دهد.
همچنین محمدرضا رهبرپور، حقوقدان و عضو هیئت علمی دانشکده حقوق دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با ایرناپلاس می‌گوید: آنچه مشخص است این عملیات ترویستی نقض قوانین بین‌الملل است و تروریسم دولتی آمریکا با این اقداماتش نشان داد نماد واقعی این تروریسم است. این اقدام درون تمامیت ارضی، حریم هوایی و خاک کشور عراق صورت گرفته است، از این جهت مصداق تجاوز و یک جنایت بین‌المللی است.
رهبرپور می‌گوید: این تجاوز و جنایت حق دفاع مشروع را به ایران می‌دهد. به ویژه اگر با همکاری کشور عراق به عنوان کشوری که نقض حاکمیت در آن نسبت به نیروهای مسلح کشور ما صورت گرفته است انجام شود.
او ادامه می‌دهد: حتی دکتر محمدرضا ضیایی بیگدلی، پیشکسوت ما و پدر حقوق بین‌الملل هم درباره این گفتند که این اقدام نقض قوانین بین‌المللی است.