علیرغم آمار و ارقام عجیبی که صداوسیما از استقبال مردم از برنامه‌هایش می‌دهد، اما ریزش مخاطبان تلویزیون، تکراری شدن برنامه‌ها و مجریان شبکه‌های تلویزیونی و روی آوردن مردم به سمت شبکه‌های ماهواره‌ای بر کسی پوشیده نیست. گسترش اینترنت و تلویزیون‌های اینترنتی هم نشان‌دهنده این موضوع است که برخی برنامه‌سازان از تلویزیون ناامید شده‌اند و به دنبال یک فضای جدید و باز هستند. مهاجرت هنرمندان، محرومیت و ممنوعیت مجریان و برنامه‌سازان مؤثر و محبوب و انحصار گفتمانی و تبلیغ یک سلیقه خاص سیاسی در رسانه حاکمیتی، مواردی هستند که لزوم راه‌اندازی شبکه‌های خصوصی را دوباره تداعی می‌کنند.
چالش‌های اصلی راه‌اندازی شبکه‌های خصوصی
مجید رضاییان استاد دانشگاه و پژوهشگر ارتباطات، درباره چالش‌های اصلی راه‌اندازی شبکه‌های خصوصی به خبرنگار ایرناپلاس گفت: یکی از چالش‌های اصلی در بحث تلویزیون‌های خصوصی، قانون اساسی ما است. بنابراین اولین کاری که باید انجام دهیم این است که راه قانونی تلویزیون‌های خصوصی را باز کنیم؛ البته این اتفاق ۱۵ سال به تأخیر افتاده است. یعنی قبل از ورود دنیا به شبکه‌های اجتماعی یا وب۲ باید بحثی به نام تلویزیون‌های خصوصی در ایران از نظر قانونی حل می‌شد. قانون اساسی ما و قوانین موضوعه مرتبط با این بحث باید بازنگری و با ۱۵ سال تأخیر اصلاح شود. البته برای این می‌گویم ۱۵ سال چون وب۲ از سال ۲۰۰۵ به وجود آمد و الان هم در آستانه سال ۲۰۲۰ هستیم. حال چرا صحبت از قانون می‌کنم؟ چون ما در قانونمان این کار را کرده‌ایم. اساساً هیچ صدایی یا هیچ سیمایی، هیچ رادیویی یا هیچ تلویزیونی را نمی‌توان انحصار کرد. فرقی نمیکند در کشور ما باشد یا در هر کشور دیگری. انحصار طبیعتاً جواب نمی‌دهد.
وی در ادامه افزود: نکته دوم این است که وقتی رقابت به وجود می‌آید، ظرفیت‌های رسانه‌ای خود را بیشتر نشان می‌دهد. وقتی رقابت نباشد دیگر اتفاقی نمی‌افتد. در حال حاضر در فضای وب، خبرگزاری‌ها، وب سایت‌های تخصصی یا مطبوعات هر چند با توان کم، اما در بین آنها رقابت وجود دارد. این رقابت حکایت از این دارد که اگر فردی نخواست در این رسانه کار کند، کوچ می‌کند و در یک رسانه دیگر فعالیت می‌کند. در این حداقل، امکان خلاقیت وجود دارد و جلوی خلاقیت افراد گرفته نمی‌شود.
راه تلویزیون خصوصی را باید باز کنند
رضاییان درباره گسترش جهان وب بیان کرد: نکته سوم این است که جهان وب به حدی گسترش یافته که نمی‌توانید خود را از بحثی به نام تلویزیون‌های خصوصی کنار بکشید. در حال حاضر، تلویزیون اینترنتی به وجود آمده است. آن را می‌خواهند چه کار کنند؟ الان از ظرفیت‌های تصویری اینترنت در وب۱ و وب۲ استفاده می‌کنند. بنابراین به هر شکلی که نگاه کنید همه چیز گواه این است که راه تلویزیون خصوصی باید باز شود. چون در فضای وب همه از امکان‌ها و ظرفیت‌های تصویری گسترده‌ای استفاده می‌کنند. نمی‌توان این مسئله را نادیده گرفت و مقابل آن ایستاد.
نمی‌توانید برای همه مخاطبان یک کشکول درست کنید
استاد دانشگاه آزاد تهران مرکز با اعلام اینکه تلویزیون‌های خصوصی، روزنامه‌نگاری تخصصی را گسترش می‌دهند، افزود: ژورنالیسم تلویزیونی به هر میزان که عمومی است و با استقبال مواجه می‌شود به همان میزان هم اگر تخصصی شود، مورد استقبال قرار می‌گیرد. مثلاً تلویزیون‌های کابلی خصوصی در زمینه بازرگانی، بورس یا رشته‌های هنری اگر گسترش پیدا کنند، مخاطبان خاص خود را دارند و به‌شدت هم مورد نیاز هستند. بنابراین این موضوع، ژورنالیسم تلویزیونی را در عرصه تخصصی گسترش می‌دهد و مخاطبان را با خود همراه می‌کند. همین اتفاق در وب۲ افتاد. یعنی وب۲ وقتی به وجود آمد، یک‌باره توییتری که متن کوتاه‌محور بود، مطرح شد. اینستاگرام که تصویر محور بود به وجود آمد.
به عبارت دیگر، در دنیای وب هم با همه گستردگی، وجه تعامل و اجتماعی چندسویه‌اش به این نتیجه رسیدند که شبکه‌های اجتماعی هر کدام یک مأموریت خاصی را انجام می‌دهند. دنیا، دنیای تخصص شده است. یعنی نمی‌توانید برای همه مخاطبان یک کشکول درست کنید و همه چیز را داخلش بریزید و هر کسی هر چیزی که نیاز داشت از آن بردارد. این مسئله برای رسانه‌های عمومی است. در تلویزیون‌های خصوصی امکان رقابت به وجود می‌آید که اتفاق خوبی است و بعد اقتصاد رسانه را هم با خود به همراه دارد. یعنی شبکه‌های تلویزیونی خصوصی در هیچ کجای دنیا زیان نمی‌دهند و بعد از مدتی، هزینه درآمدشان پوشش داده می‌شود.
ارزیابی یک مصوبه
این پژوهشگر ژورنالیسم در پاسخ به این پرسش که مصوبه کمیسیون فرهنگی مجلس مبنی بر این که «بخش خصوصی می‌تواند با اجازه صداوسیما رادیو و تلویزیون فراگیر تأسیس کند» را چگونه ارزیابی می‌کند، گفت: این موضوع از نظر قانونی ایراد دارد. شبکه‌های خصوصی تلویزیونی وقتی می‌خواهند راه بیفتند، خودشان رقیب صداوسیما خواهند بود و منطقی نیست از صداوسیما اجازه بگیرند. اگر به این شکل باشد طبیعتاً به نتیجه هم نمی‌رسد.
گفت‌وگو از هنگامه ملکی