اولین هشدارها وقتی به صدا درآمد كه نرم‌افزارهای اطلاع‌رسانی مانند تلگرام همه‌گیر شدند. حُسن این نرم‌افزارها، ساده، سریع و ارزان بودنشان است. خبری كه قرار است فردا در روزنامه بخوانید را می‌توانید خیلی زودتر و گاهی در همان لحظه روی موبایلتان بخوانید، با صرف حداقل هزینه و زمان و این یعنی مرگ خبر و از بین رفتن بخش مهمی از محبوبیت و كارآیی روزنامه‌ها. اما هنوز گزارش و تحلیل عمیق‌تر را باید در روزنامه و مجله پیدا می‌كردید.
با افزایش نفوذ اینترنت مشكل دیگری هم پیش آمد. فضای مجازی پرمخاطب شده بود و شركت‌ها ترجیح می‌دادند آگهی‌هایشان را آنجا منتشر كنند. شیپور و دیوار و ... صفحات آگهی و نیازمندی‌های كاغذی را لاغر كردند. ولی هنوز با سوبسید و حمایت و چند راهكار دیگر روزنامه زنده بود و مخاطب حداقلی خودش را داشت و هنوز عده‌ای بوی كاغذ را به صفحات نوری موبایل و مانیتور ترجیح می‌دادند؛ اما این پایان كار نبود.
تحریم و گرانی دلار این بار عزمشان را جزم كرده بودند كه با كمك بی‌تدبیری مسئولان، دخل مطبوعات كاغذی را بیاورند. همه چیز گران شد. كاغذ هم گران شد. گران شد. گران‌تر شد. مدیران نشریات فریاد زدند ولی انگار كسی نمی‌شنید و كاغذ همچنان گران می‌شد و كمیاب.
برخی نشریات خرجشان بیشتر از دخلشان شد و تعطیل شدند و برخی با تیراژهای حداقلی چاپ شدند، آن هم برای بهره‌مندی از یارانه ارشاد، سهمیه كاغذ و لغو مجوز نشدن.
هستند ولی دیده نمی‌شوند
نداشتن مخاطب و آگهی و نیز هزینه‌های سرسام‌آور كاغذ و چاپ باعث شد روزنامه‌دارها برای بقا و از سر ناچاری به ترفندهای دیگری روی بیاورند. اگر سری به دكه‌های روزنامه‌فروشی بزنید می‌بینید تعداد كمی روزنامه و مجله روی دكه هستند، اما اگر نگاهی هم به سایت‌هایی بیندازید كه جلد نشریات را منتشر می‌كنند، خواهید دید كه تعداد بسیار زیادی از نشریات و روزنامه‌ها به‌روز و مرتب جلدهایشان را آنجا منتشر و اعلام حضور می‌كنند؛ نشریاتی كه هیچ نسخه كاغذی از آن‌ها به دست مخاطب نمی‌رسد و این سؤال پیش می‌آید كه این همه روزنامه و مجله كه جلدهایشان منتشر شده، كجا توزیع می‌شوند؟ پاسخ كوتاه است: هیچ‌جا!
ارز گرفتند و اصلاً كاغذ وارد نكردند
محمد سعید احدیان، مدیرمسئول روزنامه خراسان در گفت‌وگو با خبرنگار ایرناپلاس درباره مشكل كاغذ روزنامه گفت: كاغذ مطبوعات وضعیتش روشن است. مصرف‌كنندگان این كاغذ، روزنامه‌ها و نشریات هستند. واردكنندگان هم شناخته شده و مشخص هستند و سال‌ها، مطبوعات و واردكنندگان با هم تعامل منطقی داشته‌اند و با همه مسائل كار پیش رفته است. اما مشكل وقتی شروع شد كه ارز 4200 تومانی اختصاص داده شد. عده‌ای كه اصلاً در حوزه واردات كاغذ هیچ سابقه‌ای نداشتند وارد شدند و با این ارز ثبت سفارش كردند. برخی از این‌ها ارز گرفتند و اصلاً كاغذ وارد نكردند و برخی هم وارد كردند ولی افرادی هستند كه بیرون از خانواده واردكنندگان كاغذ مطبوعات‌اند و ناشناخته. این گروه به‌گونه‌ای عمل كردند كه فقط منفعت اقتصادی برای خودشان داشته باشد.
احدیان راه‌حل این مشكل را هم در دولت می‌داند: راه‌حل وجود دارد. چون مصرف‌كنندگان كاغذ مطبوعات مشخص هستند. واردكنندگان مورد اعتماد هم مشخص هستند. فقط دولت باید درست نظارت كند و دقت كند كه ارز را به چه كسی باید بدهد.
تیراژ 10 نسخه
مدیر عامل موسسه خراسان، معتقد است بخشی از مشكل هم به برخی از مطبوعات بازمی‌گردد: تعدادی از نشریات هم هستند كه فقط اسم و مجوز هستند و چیزی چاپ نمی‌كنند یا تیراژ بسیار پایین دارند. حتی نشریات 10نسخه‌ای هم وجود دارند. این‌ها ممكن است در توزیع كاغذ فساد به‌وجود بیاورند؛ نشریاتی كه فقط اسمی هستند تا كاغذ را بگیرند و با قیمت بالا در بازار آزاد بفروشند.
چه كسانی ارز گرفتند
دو هفته قبل از این، اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور با بیان اینكه از سیاست‌های دولت، تهیه كاغذ مشابه كالا‌های اساسی است گفت: ما چندین قلم را سال گذشته به‌عنوان كالای اساسی در نظر گرفتیم كه در هر شرایطی بتوانیم آن را تهیه كنیم، چون آحاد جامعه به آن نیاز دارند؛ در بین آن‌ها كاغذ هم هست. كمترین نرخ ارز را سال گذشته به كاغذ اختصاص دادیم. جهانگیری در صحبت‌هایش به نكته جالبی هم اشاره دارد: «عده‌ای ارز 4200 تومانی دریافت كرده، كاغذ وارد كرده و در آن شبكه‌ای كه وزارت ارشاد در نظر داشت آن را توزیع نكردند. »
البته مشخص نیست افرادی كه به قول جهانگیری ارز گرفته‌اند ولی كاغذ را وارد شبكه نكرده‌اند چه كسانی هستند و چه كسی باید با این عده برخورد كند.
لطفاً هشدار وزیر را جدی بگیرید
اوضاع گرانی و كمبود كاغذ به‌جایی رسید كه مقام معظم رهبری در نمایشگاه كتاب، با اشاره به مشكل كاغذ توصیه كردند كه وزیران صنعت و ارشاد با هم این مشكل را حل كنند. همان روز وزیر صمت به نمایشگاه كتاب رفت و در دیدار با وزیر ارشاد به افراد یا گروه‌هایی كه با ارز 4200 تومانی كاغذ خریدند، اما در انبار گذاشته یا خارج از شبكه توزیع آن‌ها را پخش كرده‌اند، هشدار داد در آینده نزدیك شامل برخورد قانونی خواهند شد.
اما انگار هشدار وزیر را كسی جدی نگرفت و مشكل حادتر شد تا جایی كه دیروز (یكشنبه) دو روزنامه مهم كشور كه معمولاً انبارشان پر از كاغذ است هم صدایشان درآمد. مدیران روزنامه‌های همشهری و ایران اعلام كردند به دلیل كمبود كاغذ مجبورند 16 صفحه از صفحاتشان كم كنند. همشهری در سرمقاله روز یكشنبه، در مطلبی كه حاكی از عصبانیت و نگرانی شدید بود، نوشت: ظاهراً دست‌هایی در كار است تا كاغذ به دست صاحبان واقعی آن نرسد. مدت‌ها مجبور شدیم كاغذ را به قیمت بسیار بالاتر از قیمت رسمی آن از دلالان و واسطه‌ها تهیه كنیم. امروز حتی با قیمت بالا هم كاغذ مانند خرما بر نخیل است و دستان مطبوعات كوتاه. ظاهراً انبارهای دلالان امروز جای مطمئن‌تری برای كاغذ است تا چاپخانه‌ها؛ به این چشمداشت كه فردا روز باز هم به چند برابر قیمت به دست مصرف‌كنندگان واقعی برسد. در این بازار مكاره باز هم ظاهراً دایگانی هستند دلسوز‌تر از خود مطبوعاتی‌ها كه باید شریان حیات جراید را در دست بگیرند تا دلالان نه‌چندان ناآشنا از این بركه بی‌نصیب نمانند.
اما نحوه تهیه كاغذ در روزنامه آرمان، انسان را یاد سال‌های بسیار دور كه مردم در مواقع خاص برای تهیه مایحتاج مختصر روزانه مانند نان و نخود و لوبیا به همسایه‌ها مراجعه می‌كردند، می‌اندازد. حسین عبداللهی، مدیرمسئول روزنامه آرمان گفته است: ما اصلاً برای چاپ روزنامه همین حالا هم كاغذ نداریم و بیش از 12روز است كه هر شب از طریق روزنامه‌های دیگر و همكارانمان كاغذ را با وانت تهیه می‌كنیم و به چاپخانه می‌رسانیم و با شرایط خیلی سختی مواجه هستیم. 800 كیلو از یك روزنامه قرض می‌گیریم، 200 كیلو از دیگری و... و با این شرایط الان ادامه حیات می‌دهیم.
روراست باشیم
به هر حال به نظر می‌رسد عده‌ای سودجو در كنار ضعف نظارت، باعث به‌وجود آمدن این مشكلات برای مطبوعات شده‌‌اند. علی‌رغم همه تأكیدها بر لزوم سامان‌دهی بازار كاغذ، هنوز اتفاق مثبتی نیفتاده و مطبوعات بی‌رمق در آستانه حذف شدن از حوزه فرهنگ مملكت هستند.
این نكته هم گفتنی است كه اگر مطبوعات و كتاب جزو نیازهای دسته اول مردم نیستند و لزومی به تخصیص ارز و نظارت دقیق ندارند، باید اعلام شود تا مطبوعات و ناشران و مردم تكلیف خود را بدانند و حداقل برای چند سال همه قید روزنامه، مجله و كتاب را بزنند تا اوضاع به شرایط عادی بازگردد.
ارز 4200 تومانی وصل شد
آخرین خبر این كه امروز انتظامی، قائم مقام وزیر ارشاد، از وصل شدن مجدد ارز 4200 تومانی برای كاغذ خبر داد؛ امری كه می‌تواند مشكل مطبوعات را كمتر كند، البته به شرط نظارت.
تاریخ انتشار: ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۸ - ۱۵:۵۸
تهران- ایرناپلاس- مطبوعات نفس‌های آخر را می‌كشند. مخاطب به صفحات مجازی دل بسته است و شركت‌ها آگهی‌هایشان را به روزنامه‌ها نمی‌دهند؛ این وسط عده‌ای دلال و منفعت‌طلب هم در حال فشردن گلوی كاغذی مطبوعات هستند.