حمایت یارانه‌ای و محتوای غنی، دو نیاز اصلی مطبوعات

مطبوعات در سال‌های اخیر با شرایط دشواری مواجه بودند که با آمدن کرونا، مشکلات آن بیشتر شد. بسیاری از مدیران آنها مجبور به محدود کردن فعالیت خود و گاهی تعدیل نیرو شده‌اند.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حمایت از مطبوعات امکاناتی مانند تخصیص یارانه و توزیع کاغذ را در نظر گرفته است و براین اساس اعلام کرد: سهمیه هر نشریه پس از انجام بررسی‌های کارشناسی در کارگروه کاغذ که براساس عواملی چون تعداد اعلام وصول نشریات در بازه زمانی مشخص، اعلام شمارگان و سایر عوامل کمی (قطع،‌ تعداد صفحات و ...)، صورت گرفت، با توجه به میزان کاغذ موجود، مشخص و در دو نوبت خرداد و تیرماه سال‌جاری برای توزیع در اختیار شرکت‌های توزیع‌کننده قرار گرفته است.

از ابتدای ۹۸ تا پایان سال، ۱۲ هزار و ۵۰۰ تن کاغذ با قیمت مصوب و ارز دولتی میان نشریات و روزنامه‌های کشور توزیع شده است. همچنین یک نوبت کاغذ دیگر نیز تا پایان سال ۹۸ توزیع شد. بر این اساس صاحبان امتیاز رسانه‌ها می‌توانند با مراجعه به حساب کاربری خود در سامانه جامع رسانه‌های کشور به نشانی اینترنتی e-rasaneh.ir، از میزان و شیوه دریافت کاغذ تخصیص‌یافته شده مطلع شوند.

لزوم حمایت یارانه‌ای
تخصیص یارانه دولتی و همچنین کاغذ برای مطبوعات می‌تواند مانند شمشیر دولبه موجب نابودی استقلال آنها یا ادامه حیات رسانه‌ها شود.
اختصاص حمایت دولتی از رسانه‌ها موضوعی است که موافق و مخالفان سرسختی به همراه دارد؛ « داوود صفایی » عضو هیات علمی دانشکده خبر و ارتباطات و دانشگاه آزاد تهران درباره کارکرد حمایت دولتی برای رسانه‌ها به خبرنگار ایرناپلاس گفت: اگر کارشناسان چنین نظری دارند که باید به کالاهای اساسی مانند روغن و شکر، یارانه تعلق گیرد، از همه کالاها واجب‌تر مطبوعات است،‌ زیرا  اگر مصرف مطبوعات در ایران نهادینه می‌شد، با نوع محتواهای آموزشی ممکن بود به کاهش مصرف روغن در کشور منجر شود؛ این در حالی است که برای روغن، ارز پرداخت کرده و مواد اولیه را از دیگر کشورها وارد می‌کنیم و از آن طرف پیامد مصرف زیاد این روغن‌ها، بیماری‌های قلبی و عروقی است.

این استاد دانشگاه افزود: رسانه‌ها در بسیاری از کشورهای دنیا از یارانه‌های دولتی استفاده می‌کنند. به‌خصوص کشورهایی که از نظر اقتصادی ضعیفند رسانه‌های آنها بیشتر به یارانه و حمایت‌های دولتی نیاز دارند. در میان رسانه‌ها، مطبوعات بیشتر اهمیت را دارند به این دلیل که هزینه‌های آنها افزایش یافته و رسانه‌هایی با فناوری‌های جدیدتر و هزینه‌های کمتر رغیب مطبوعات شده‌اند.

ضعف تولید محتوا در آگاه‌سازی
صفایی به نقش مهم مطبوعات در «آگاهی‌سازی» اشاره کرده و ادامه داد: ممکن است استفاده از واژه «آگاه‌ساختن یا آموزش» برای ما تبدیل به کلیشه شده باشد، اما واقعیت اینکه، آگاهی پایین یکی از عواملی است که در کشورهای مختلف از جمله کشور ما سبب مشکلات مختلفی می‌شود. آگاهی ضعیف و گاهی اشتباه جامعه باعث می‌شود، ثبات اجتماعی، اقتصادی یا سیاسی دستخوش آسیب شود. شاهدیم جوامعی که آگاهی، آموزش و مطالعه مطبوعات کم است، بیش از همه دستخوش تلاطم و بی‌ثباتی و کم‌ثباتی هستند.
وی، انتقادهایی همچون ضعف محتوا بر مطبوعات را وارد دانسته و افزود: به هر حال این مطبوعات متوسط – اگر نگوییم ضعیف یا غنی- باید سرپا بماند تا بهتر و قوی‌تر شوند تا بتوانند نویسندگان با تجربه پیدا کنند اما وقتی در نظام مطبوعاتی، عمر کار خبرنگار پنج سال است، نمی‌توان برای خبرنگار انتظار انباشت تجربه و کار با کیفیت داشت.

مطبوعات آباد شود
صفایی با تاکید بر اینکه مطبوعات ایران به طور قطع نیازمند حمایت و یارانه هستند، گفت: این حمایت وجود دارد اما عددهایی که تا به حال شنیدم، بسیار ناچیز است؛ اگر از من به عنوان کارشناس بپرسند که یارانه مطبوعات ۱۰ برابر شود، با آن موافقم، زیرا ارزش دارد. اگر قرار است جایی آباد شود، اجازه دهید مطبوعات آباد شود. نظرتنگی در حمایت از مطبوعات، به این بخش لطمه زده است و باید در این مساله تجدیدنظر شود.

به گفته عضو هیات علمی دانشکده خبر و ارتباطات، مطبوعات باید توجه داشته باشد که فناوری پیشرفت کرده است؛ چاپ و کاغذ در واقع مانند گذشته مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و مشکلات توزیع دارد. فرستادن یک مجله به بندرعباس یا چابهار مشکلات زیادی به همراه دارد؛ مطبوعات ایران باید به سمت دیجیتالی شدن و انتشار جدی در اینترنت برود.

او ادامه داد: اگر امروز روزنامه‌ای ۱۰۰ نسخه چاپی داشته باشد می‌تواند ۲۰۰ هزار مخاطب اینترنتی داشته باشد. مطبوعات باید کمربند خود را ببنندند و از نظر فنی و تربیت نیروی انسانی –که این مساله از فنی مهمتر است- فعالیت خود را گسترش دهند تا نشریات را به صورت دیجیتالی منتشر کنند.
در جامعه نیز فرهنگی ایجاد شود که با هزینه‌ای مثلا نصف هزینه روزنامه چاپی و البته با سازوکار ساده برای پرداخت هزینه از طرف مردم، در دسترس باشد. از طرفی حمایت‌های دولت نیز باشد زیرا رسانه‌های اینترنتی می‌توانند مرزهای جغرافیایی را پشت سر گذاشته و فعالیت خود را گسترش دهند. اینگونه می‌توان تا حد زیادی از خروج ارز جلوگیری کرد و همچنین از مشکلات بسیاری که مطبوعات با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند خلاص شوند.

راه استقلال رسانه‌ها
اعطای یارانه به مطبوعات می‌تواند عاملی باشد تا به ادامه فعالیت آنها کمک کند، اما آیا استقلال مطبوعات را به خطر می‌اندازد؟
صفایی در پاسخ به این پرسش گفت: تاثیر یارانه به استقلال مطبوعات می‌تواند بسیار کم یا زیاد باشد؛ با سازوکارهای قانونی می‌توان تاثیر دریافت یارانه را کنترل کرد و اینگونه تاثیر منفی نخواهد داشت. یارانه ممکن است به استقلال مطبوعات آسیب بزند اما بهتر از این است که مطبوعات به طور کامل از بین رفته و بسته شوند. در واقع این نیز به دولت بر می‌گردد؛ اگر حمایت در سیستمی به عنوان قانون مصوب شود دیگر به استقلال رسانه‌ها آسیب نمی‌زند زیرا دولت موظف است طبق قانون، آن هزینه را پرداخت کند. با قانونی شدن حمایت، این کمک‌ها همه‌گیر و عادلانه خواهد بود.

ادبیات مطبوعات باید ساده شود
فناوری پیشرفت کرده است و بسیاری از ایرانیان صاحب تلفن همراه هوشمند هستند؛ از طرفی دسترسی به بسیاری از مجلات و روزنامه‌ها با کمترین هزینه یا به صورت رایگان ممکن است. اما مردم زمان زیادی را در فضای مجازی با خواندن مطالب کانال‌ها و سایت‌هایی می‌گذرانند که برای تولید محتوایشان وقت، انرژی و فکر هزینه نشده است.
صفایی در این‌باره توضیح داد: بزرگترین مساله رسانه ما تولید محتواست. در این رابطه باید به چند نکته توجه کرد. ابتدا باید سقف آزادی بیان رسانه‌ها بالا رود؛ در این صورت مخاطبان به آنها باز خواهند گشت؛ نکته دوم اینکه کیفیت ارائه مطالب باید تغییر کند. کیفیت به معنی سخت‌تر و پیچیده نوشتن نیست. مطبوعات به ادبیات رسمی روی آورده‌اند که سبب می‌شود نتوانند دایره بزرگتر مخاطب را جذب کنند؛ بلکه فقط افراد تحصیل کرده و اهل کتاب را جذب می‌کنند.
مطبوعات باید به سمت عامه بروند و ادبیات را ساده‌تر کنند.

وی با تاکید بر اینکه باید حجم مطالب کمتر شود، ادامه داد: وقتی یک روزنامه اقتصادی مطالعه می‌کنم، به عنوان متخصص، از ادامه خواندن گزارش منصرف می‌شوم. زیرا مطلب را طولانی نوشته‌اند. باید کوتاه نوشت. مطبوعات باید به سمت استفاده از سرگرمی نیز بروند؛ یعنی همه تولیدات جدی نباشد. پیش از این، جدول یک عامل بود که بسیاری را به خواندن روزنامه‌ها و مجله‌ها ترغیب می‌کرد و باعث جذب مخاطب و فروش مطبوعات می‌شد.

به گفته صفایی، اگر سبک نوشتن و فعالیت در مطبوعات تغییر نکند، وضعیت سخت برای فعالان این حوزه ادامه خواهد داشت و یارانه‌های دولتی نیز کمکی به بهبود آن نخواهند کرد. در صورتی که با تغییر عملکرد ممکن است مخاطبان از سایت‌ها و کانال‌های عامه‌پسند و کم‌محتوا به سمت رسانه‌های با محتوای دقیق‌تر و درست‌تر کوچ کنند.