چهارشنبه سوری؛ جشنی با اصالت و باستانی که شیشه اعصاب می شکند

ایرنابازار- چهارشنبه سوری که با آداب کهن ایران در هم آمیخته است در گذشته بدون سر و صدا و با آرامش برگزار می شد اما متاسفانه در سال های اخیر افراد و به ویژه جوانان و نوجوانان که سرشار از هیجان هستند بدون توجه به عواقب کار خود، دست به کارهایی می زنند که هم برای خود و هم برای دیگران آثار جبران ناپذیری به همراه دارد.

با توجه به اهمیت موضوع چهارشنبه سوری و آسیب هایی که تبعات اینگونه اقدامات مخاطره آمیز برای جامعه به همراه دارد با گروهی از افراد آشنا به این حوزه به گفت و گو پرداختیم که ماحصل آن را در ادامه می خوانید.

سرپرست خانه روانشناسان و مشاوران استان تهران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: آیین های چهارشنبه سوری بسیار جذاب، ارزشمند و خوب هستند و از دوران کهن پارسی به ما منتقل شده اند. اگر مراسم طبق سنت های قدیمی اجرا شود شادابی به همراه خواهد داشت اما امروزه با کارهای مخاطره آمیز توام شده است.

شاهین غازی بیات خاطر نشان کرد: متاسفانه در سال های اخیر کارهایی انجام می شود که در گذشته تجربه نشده بود و برخی از افراد با اقدامات خود، شادی را به آسیب و غم تبدیل و مشکلاتی را برای خود یا دیگران ایجاد می کند.

وی ادامه داد: در سال های اخیر استفاده از مواد منفجره، محترقه و آتش زا که خطرات بسیاری را به همراه دارد در شب چهارشنبه سوری رواج پیدا کرده و موجب پشیمانی و صدمات جبران ناپذیر شده است.

سرپرست خانه روانشناسان و مشاوران استان تهران عنوان کرد: در گذشته صرفا جشن چهارشنبه سوری به روشن کردن آتش و پریدن از روی آن و شعر خوانی و جشن و شادی برگزار می شد. وی ادامه داد: خانواده ها دور هم جمع می شدند و با خوردن آجیل و میوه و تنقلات جشن چهارشنبه سوری را برپا می کردند اما طی چند دهه اخیر به خصوص جوانان و نوجوانان با استفاده از ترقه و نارنجک و این گونه وسایل خطرناک و ایجاد سر و صداهای ناهنجار به خصوص برای بیماران دارای مشکل روانی و جانبازان و به ویژه نوزادان و خردسالان ایجاد مشکلات شدید و حادی می کنند.

غازی بیات اذعان داشت: متاسفانه صداهای ناشی از انفجار نارنجک و مواد محترقه و انفجار باعث پانیک و تشنج در بیماران مشکل روانی و جانبازان حساس به دسیبل صدای بلند، می شود و همین موضوع مشکلاتی را برای این افراد و خانواده های آنها در روزهای پایانی سال به وجود می آورد و این واقعا منصفانه نیست.

وی اضافه کرد: قشری از جامعه، زمانی که صداهای ناهنجار ایجاد می شود قابلیت و تحمل ندارند و همین موضوع سبب بروز آسیب های روانی و صدمات جبران ناپذیر مغزی برای این افراد می شود.

در سال های اخیر نیروهای انتظامی با کنترل هایی که به شدت انجام می گیرد موجب کاهش این گونه ناهنجاری های اجتماعی شده اند.

سرپرست خانه روانشناسان و مشاوران استان تهران خاطر نشان کرد: امنیت روانی و اجتماعی در نظام جامعه با سر و صداهای ناهنجار به دلیل استفاده از مواد منفجره و محترقه از بین می رود و احساس ناامنی و وحشت بر جامعه حاکم می شود.

وی گفت: افراد می توانند هیجانات خود را با روش های دیگری تخلیه کنند که برای آنها آسیب به هم همراه نداشته باشد. علاوه بر این مشکلات جسمی و روحی برای خود و دیگران را نخواهند داشت. متاسفانه بازماندگان آسیب دیدگان این حوادث و خانواده های آنان بسیار در معرض بیماری های روحی و روانی قرار می گیرند و کاهش اعتماد به نفس، افسردگی، اضطراب، اختلالات خلقی و ... می تواند تنها بخشی از این آسیب ها باشد.

مشارکت در جشن ‌های خانوادگی با ایجاد فضای ایمن، تمایل به رفتارهای پرخطر را کاهش می ‌دهد

دکتر علیرضا خرازی، استادیار علوم ارتباطات و عضو هیات علمی دانشگاه، معتقد است که رسانه ‌ها نیز باید در فرهنگ‌سازی آداب چهارشنبه ‌سوری و ترویج رفتارهای ایمن نقش ‌آفرینی کنند تا از وقوع حوادث و آسیب‌های جبران ‌ناپذیر در میان گروه ‌های سنی مختلف جلوگیری شود.

وی افزود: چهارشنبه ‌سوری یک آیین فرهنگی است که باید به جایگاه اصلی خود، یعنی جشن و همبستگی، باز گردد.

این استادیار علوم ارتباطات و عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به نقش والدین در کاهش آسیب‌ ‌های چهارشنبه ‌سوری خاطرنشان کرد: گفت ‌وگوی مؤثر، آموزش خطرات، مدیریت فضای مجازی و ارائه جایگزین ‌های کم ‌خطر از مهم‌ترین راهکارهای والدین برای کاهش آسیب ‌هاست. در این میان، رسانه ‌های رسمی نیز باید اقدامات لازم را برای فرهنگ ‌سازی در این زمینه انجام دهند.

وی بیان کرد: چهارشنبه ‌سوری، که یکی از آیین ‌های سنتی ایرانی است، در دهه ‌های اخیر دچار تغییرات جدی شده است. این مراسم که در گذشته نمادی از شادی و تعاملات اجتماعی بود، برای برخی افراد به تجربه ‌ای پرخطر تبدیل شده است.

دکتر خرازی ادامه داد: از دیدگاه علوم ارتباطات، این پدیده را می ‌توان از دو جنبه بررسی کرد: نخست، نقش رسانه ‌ها در فرهنگ ‌سازی، و دوم، نقش والدین در مدیریت این مراسم، که هر دو از اهمیت زیادی برخوردارند.

وی افزود: اگر از منظر ارتباطات به موضوع نگاه کنیم، استفاده از مواد محترقه موجب احساس ناامنی در جامعه می ‌شود. متأسفانه در سال ‌های اخیر، مشارکت خانواده ‌ها در این جشن کاهش یافته و همین امر باعث دور شدن افراد از فضاهای عمومی شده است. به ‌جای آنکه چهارشنبه ‌سوری فرصتی برای تعاملات اجتماعی باشد، در برخی موارد به تقابلی بین نسل ‌ها تبدیل شده است.

وی همچنین اظهار داشت: نسل ‌های قدیمی به دلیل تجربه ‌های پیشین، رفتارهای پرخطر را تهدیدآمیز می‌دانند، درحالی‌که برخی نوجوانان و جوانان این اقدامات را راهی برای تخلیه هیجانات خود می ‌بینند. بسیاری از نوجوانان با استفاده از مواد محترقه به ‌دنبال جلب توجه و تأیید همسالان خود هستند.

خرازی با تأکید بر نقش پررنگ والدین در کاهش آسیب ‌های چهارشنبه ‌سوری گفت: والدین می ‌توانند با گفت ‌وگو و آگاهی ‌بخشی، فرزندان خود را نسبت به پیامدهای این شب حساس کنند و رفتارهای جایگزین ایمن را به آن‌ها معرفی نمایند.

استادیار علوم ارتباطات و عضو هیات علمی دانشگاه افزود: مشارکت در جشن ‌های خانوادگی و ایجاد فضای ایمن، می ‌تواند از تمایل به رفتارهای پرخطر در چهارشنبه ‌سوری بکاهد.

والدین نقش اثرگذاری در کاهش حوادث چهارشنبه سوری دارند

سخنگوی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران به نقش موثر والدین اشاره کرد و اظهار داشت: والدین نقش اثر گذاری در کاهش حوادث چهارشنبه سوری دارند و با نظارت دقیق و کنترل بر روی فرندان خود از بروز حوادث و اتفاقات ناگوار در روز چهارشنبه سوری جلوگیری می کنند.

سید جلال ملکی خاطر نشان کرد: مقوله چهارشنبه سوری با توجه به اهمیت آن برای جوانان و نوجوانان نیازمند به کارهای آموزشی و فرهنگی هستیم تا این قشر به مخاطرات و اثرات استفاده از مواد محترقه آتش زا و منفجره آشنا شوند.

وی افزود: بالن آرزوها نیز یکی از مواردی است که می تواند سبب بروز آتش سوزی شود اما با عدم استفاده از این وسیله می توان مانع از بروز آتش سوزی شد.

سخنگوی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران اضافه کرد: والدین در صورت تغییر رفتار فرندانشان و یا پیدا شدن دوست جدید برای آنها باید بی توجه نبوده و با پیگیری از بروز اتفاقات جبران ناپذیر پیشگیری کنند.

وی عنوان کرد: همه با هم جشن بگیریم و اجازه ندهیم بخاطر هیجانان نوجوانی و جوانان، اتفاقی جبران ناپذیر و تاسف بار برای فرزندان و خانواده هایمان و همچنین افراد جامعه را به رقم بزند.

خانواده ها ضامن پیشگیری از آسیب های چهارشنبه سوری هستند

استاد دانشگاه و پژوهشگر مسائل اجتماعی به موضوع آسیب‌های چهارشنبه سوری و نقش والدین در کاهش خطرات این پدیده فرهنگی و بررسی اشاره کرد و اظهار داشت: آسیب اجتماعی به رفتارهای ضد اجتماعی فردی یا جمعی اطلاق می ‌شود که به صورت عمدی یا غیر عمدی موجب آزار دیگران می ‌شود. در این راستا، کمرنگ شدن نقش خانواده در تربیت و شخصیت‌سازی کودکان به عنوان یک عامل مهم مطرح شده است.

عادله فخری افزود: خانواده ‌ها باید به جامعه ‌پذیری فرزندان خود توجه ویژه‌ای داشته باشند و آن‌ها را درک کنند تا مراسم ‌هایی مانند چهارشنبه سوری موجب نگرانی آنها نشود. نسل جدید بیشتر با همسالان خود ارتباط دارد و در چنین مراسم ‌هایی، حضور خانواده می ‌تواند به عنوان یک ضمانت برای پیشگیری از حوادث ناخواسته عمل کند.

وی خاطر نشان کرد: والدین باید آموزش ‌های لازم را در خصوص خطرات مواد منفجره و آتش ‌افروز به فرزندان خود منتقل کنند و مسئولیت بیشتری در این زمینه بپذیرند.

این جامعه شناسی با اشاره به اینکه انتظار زیاد والدین از فرزندان می ‌تواند منجر به حوادث ناگوار شود، اذعان داشت: آموزش به کودکان درباره اینکه شادی ‌ها ممکن است آسیب ‌هایی به همراه داشته باشند، می ‌تواند به کاهش این خطرات کمک کند.

وی ادامه داد: نقش والدین از بدو تولد فرزند بسیار مهم است و باید اطلاعات مربوط به پیشگیری از حوادث را به آن‌ها منتقل کنند. همچنین، خواهر و برادرها نیز می ‌توانند به تقویت رفتارهای مثبت در نوجوانان کمک کنند. نظریه رفتارگرایی در جامعه ‌شناسی نشان می ‌دهد که تقویت رفتارهای مثبت می ‌تواند به کاهش رفتارهای منفی کمک کند.

استاد دانشگاه و پژوهشگر مسائل اجتماعی گفت: در نهایت خانواده به عنوان اولین و موثرترین نهاد در جامعه ‌پذیری کودک، باید نقش ‌های آموزشی، حمایتی و هدایتی خود را ایفا کند و مسئولیت ‌های خود را در این زمینه جدی بگیرد تا از ورود کودکان به رفتارهای اجتماعی خطرناک جلوگیری کند.