به گزارش ایرناپلاس، در بخش نخست بررسی جشنواره‌ها، در گفت‌وگو با شهرام صارمی آهنگساز و نوازنده کمانچه که سال‌ها به عنوان مدیر اجرایی جشنواره موسیقی فجر فعالیت داشته است، کم و کیف جشنواره موسیقی فجر و دیگر جشنواره‌ها را بررسی کردیم.
وی با انتقاد از شیوه برگزاری جشنواره موسیقی فجر، آنها را گزارشی خواند و در این میان تنها جشنواره موسیقی جوان را معتبر و کارآمد دانست. این آهنگساز، بهتر شدن اوضاع جشنواره‌ها را در گرو جریان داشتن رخدادهای معتبر در زمینه موسیقی دانست و خواستار حضور همه گروه‌های متقاضی و بزرگان این عرصه در جشنواره موسیقی فجر شد.
در بخش دوم این گزارش، به سراغ رضا درستکار منتقد سینما و مستندساز رفتیم. وی با بررسی جشنواره فیلم فجر، آن را مهمترین رویداد فرهنگی کشور خواند و با تاکید بر اینکه اهداف جشنواره‌ها باید در مسیر ارتقاء سطح فرهنگ یا ارتقاء سطح سلیقه عمومی باشد، نگه‌داری سینما در کشور را به عنوان یکی از مهمترین کارهایی برشمرد که جشنواره فیلم فجر انجام داده است.
ضرورت برگزاری جشنواره‌ها براساس تعریف‌های فرهنگی
ایرناپلاس: در میان جشنواره‌های هنری که هر ساله برگزار می‌شوند، جشنواره فیلم فجر شاخص‌ترین جشنواره حوزه سینماست. آیا این فستیوال توانسته به اهداف مورد نظر دست پیدا کند و بر جریان‌های سینمایی کشور تاثیر بگذارد؟
درستکار: وقتی یک فعالیت فرهنگی مانند جشنواره فیلم فجر با این وسعت، برگزار می‌شود، صددرصد اتفاقات تاثیرگذاری در این حوزه رخ می‌دهد. این جشنواره مهمترین رویداد فرهنگی کشور است. اگر در طول مدت زمان هشت سالی که گذشت، بخواهیم برگزاری جشنواره‌های فیلم فجر را از سال سینمایی بیرون بیاوریم، متوجه می‌شویم که اصلا چیزی برای سینما باقی نمی‌نماند. به عبارت دیگر فعالیت فرهنگی دیگری به این وسعت اصلا وجود ندارد.
بنابراین در درجه نخست برگزاری جشنواره‌ها بسیار مهم هستند؛ البته در صورتی که اهدافی داشته باشند. این اهداف باید در مسیر ارتقاء سطح فرهنگ یا ارتقاء سطح سلیقه عمومی باشد و به جای اینکه مبتنی بر تعریف‌های من‌درآوردی یا ارزش‌های جناحی و ... باشد بر تعریف‌های فرهنگی مبتنی باشد. اگر جشنواره‌ها براساس تعریف‌های فرهنگی برگزار شوند؛ به طور حتم موثر و مفیده خواهند بود و طبیعتا می‌توانند ارزشمند باشند.
جشنواره فیلم فجر در کشور ما از مهمترین جشنواره‌هاست. بنابراین اگر این جشنواره را از سال سینمایی، هنری و فرهنگی بیرون بیاورند، در عمل می‌بینیم که اتفاق خاصی در این زمینه نخواهد افتاد. در حالی که نمایشگاه کتاب تعطیل شده یا به شکل مجازی برگزار می‌شود. در کشوری که برای فرهنگ ارزش قائل نمی‌شوند، برگزاری جشنواره‌ها بسیار تاثیرگذار است.
جشنواره‌ها به اهالی فرهنگ سپرده شود
ایرناپلاس: اگر بخواهیم به نتایج مثبت جشنواره فیلم فجر بر سینما اشاره کنیم، بیشترین کمک در چه زمینه‌ای بوده است؟
درستکار: شاید یکی از مهمترین کارهایی که جشنواره فیلم فجر انجام داده، نگه‌داری سینما در کشور بوده است. به عبارت دیگر با وجود مطالبه‌های متنوع و رنگارنگ جناح‌های مختلف، که از جشنواره فیلم فجر دارند بدون هیچ تعارفی این جشنواره از سینما نگه‌داری کرده است.
گاهی حتی این مطالبه‌ها، مطالبه‌های واقعی نیستند اما آنچه که از سینمای ایران صیانت کرده، همین جشنواره فجر بوده است. در این جشنواره است که منتقدان، روزنامه‌نگاران، اهالی رسانه، طلب سینمایی یا فرهنگی خودن را مطرح می‌کنند. این جشنواره مانند بازگشت تنظیمات و راه‌اندازی دوباره برای سینمای ایران و اتفاقات سینمایی آن است. بنابراین جشنواره فجر مهم بوده، هست و احتمالا خواهد بود. دلیل آن، طلبی است که مردم در آن زمان خاص از جریانات سیاسی دارند. طلاقی موضوع سیاسی و فرهنگی در جشنواره فجر باعث می‌شود نفع فرهنگی حادث شود.
ایرناپلاس: با توجه به اینکه سال‌هاست در این عرصه فعالیت داشته‌اید و جزء هیات انتخاب فیلم‌ها برای حضور در جشنواره فیلم فجر بوده‌اید، برای بهتر برگزار شدن جشنواره‌های سینمایی چه باید کرد؟
درستکار: جشنواره‌ها را باید به دست اهالی فرهنگ بسپارند؛ این ویژگی باید برای همه جشنواره‌ها اتفاق بیفتد. شاید یکی از مهمترین نقاط ضعفی که در نظام فرهنگی ما وجود دارد این است که ما آن جریان‌های هدایتگر و مدیران فرهنگی قدرتمند را نداریم که بتوانند طراحی و برنامه‌ریزی درستی داشته باشند. ضمن اینکه دیوار فرهنگ کوتاه است و همه در آن مدعی‌اند و از آن طلب دارند یا اینکه همه می‌خواهند به سودی برسند.
فرهنگ موضوع عمومی است و همه جریان‌های فکری و جناح‌ها بر آن نظر دارند. اما طبیعتا خود سینماگران و اهالی فرهنگ هستند که می‌توانند بیشترین نقش‌آفرینی را در آن داشته باشند. برای مثال جشنواره فیلم فجر در سال‌هایی که سیف‌الله داد معاون سینمایی بود، به اعتقاد من در مقایسه با اشخاص دیگری که با روح سینما و فرهنگ بیگانه بودند، نتیجه بهتری داشت. اگر فرهنگ نباشد بخش مهمی از رفتارها و اخلاقیات ما ضایع می‌شود. حیف است که اجازه دهیم این حوزه بدون متولی جدی باقی بماند چون موضوع فرهنگ بسیار جدی است.
زمان انجام کار بزرگ برای فرهنگ رسیده است
ایرناپلاس: هر ساله علاوه بر جشنواره فیلم فجر، جشنواره‌ها یا جشن‌های مستقل و خصوصی چون جشن خانه سینما، جشن حافظ و ... برگزار می‌شود. این جشن‌ها تا چه اندازه می‌توانند بر جریان‌های سینمایی تاثیرگذار باشند و آیا اساسا به تکامل رسیده‌اند؟
درستکار: جشن‌ها و مراسم‌های مختلف سینمایی با جشنواره‌ها بسیار تفاوت دارد. برای مثال جشنواره فجر واقعا یک فستیوال سینمایی است چون در آن رقابتِ بسیار دشواری وجود دارد و درباره همه شاخه‌های سینمایی بحث و داوری می‌شود. همه نشریات، رسانه‌ها و مطبوعات حضور دارند. به هر حال در این جشنواره یک سال تولیدات سینمایی کشور غربال می‌شود. بنابراین حضور در هیچ فستیوال و جشنواره دیگری اهمیت جشنواره فجر را ندارد. البته نه به این معنی که کلا اهمیت نداشته باشند، بلکه مقصود این است که به اندازه این جشنواره مهم نیستند.
برخی مواقع مراسم سینمایی خصوصی یا جشن سینمایی می‌گیرند، این اتفاقات در نوع خود می‌تواند مفید باشد و کمک کند، اما متاسفانه در برخی از این جشن‌ها آن حقیقت یا معیارهای زیباشناسی که باید شاخه اصلی ارزیابی‌ها قرار بگیرد، دستخوش مسائل اقتصادی و حاشیه‌ای می‌شود.
به طور نمونه، در برخی از این مراسم‌های سینمایی به فلان شخص چون پول بیشتری دارد یا فیلم بیشتر بازی کرده یا ساخته، بیشتر بها می‌دهند. در حالی که قرار است به این شکل نباشد. سینما یک امر و پدیده هنری است، فرهنگ هم یک امر والایی است. بنابراین قضاوت و داوری کردن درباره آنها معیار دارد. باید داوری کردن‌ها از معیارها و اصول زیباشناسی پیروی کنند.
بنابراین فقط به این دلیل که چون طرف در گیشه موفق بوده، نباید جایزه بهترین بازیگر هم به او داد. هیچ الزام و اصراری در دریافت جایزه برای کسی که در گیشه موفق بوده است، وجود ندارد. همه اینها با یکدیگر متفاوت هستند. اما در مجموع چنین جشن‌هایی حرکت‌های فرهنگی هستند و با توجه به وجود خلاء بزرگی که در کشور ما وجود دارد، می‌تواند کمک‌کننده باشد.
ما یک فترت ۱۰ ساله داشته‌ایم و سینماگران حال خوبی نداشتند؛به ویژه در دو سال گذشته که کرونا به اهالی فرهنگ زیان‌هایی وارد کرده است. انتظار می‌رود نگاهی مشفقانه به این حوزه شود. فضای فرهنگی برای کشور باز و تعداد جشنواره‌ها زیاد شود و اعتماد بیشتری از سینماگران، هنرمندان و ... جلب شود.
با توجه به پراکندگی جغرافیایی کشور، تعداد جشنواره‌ها بسیار کم است و به نسبت جمعیتی که داریم باید در همه شهرها جشنواره داشته باشیم. زمان آن رسیده است که یک کار بزرگی برای عرصه فرهنگ انجام دهند. حالا که تا حدودی موانع از سر راه یک جناح برداشته شده است، باید با دست و دل بیشتری به فرهنگ بپردازند و اجازه دهند اهالی فرهنگ هم خودی نشان داده و فستیوالی برگزار کنند تا فیلم بسازند و تاخیرها جبران شود.
نظر شما