کوچ دسته‌جمعی هنرمندان و مخاطبان تلویزیون به شبکه نمایش خانگی

به گزارش ایرناپلاس، تولید سریال‌ها و برنامه‌های گفت‌وگو محور در شبکه‌ نمایش خانگی روزبه‌روز در حال افزایش است و شاید بتوان گفت به اندازه‌ای افزایش یافته‌اند که علاقه‌مندان به سریال‌ها و برنامه‌ها، از نام برخی از آنها با وجود اینکه در حال توزیع هفتگی هستند، بی‌اطلاع‌اند.
علاوه بر سریال‌ها، مسابقه، تاک‌شو، برنامه‌های گفت‌وگو محور و ... از جمله تولیدات جدید در این بستر است که در پلتفرم‌های مختلف در حال توزیع و نمایش هستند.

نکته قابل توجه در این اتفاق، قطع همکاری برخی از سریال‌سازان و برنامه‌سازان باتجربه و مخاطب‌پسند با تلویزیون و کوچ به شبکه نمایش خانگی است. برای مثال علاوه داود میرباقری و مهران مدیری، سیروس مقدم که یکی از فعال‌ترین کارگردانان سریال‌های تلویزیونی بود در تدارک ساخت سریال «جزیره» در بستر وی‌ اُ دی (VOD- سایت‌های اشتراک فیلم و سریال‌) است. یا شنیده شده ایرج طهماسب یکی از بهترین کارگردانان کودک قرار است در این بستر به ساخت اثری دست بزند.

این اتفاقات باعث شده تا دیگر مخاطبان تلویزیون، کمتر شاهد ساخت و پخش برنامه‌ها و سریال‌های مورد علاقه خود توسط کارگردانان محبوب و کاربلد باشند. البته رایگان بودن استفاده از تلویزیون، موجب شده که تعداد مخاطب واقعی و جدی آن مشخص نشود و اگر یک ماه برای استفاده از برنامه‌های تلویزیونی مجبور به پرداخت هزینه باشیم، تعداد واقعی مخاطبان این رسانه مشخص خواهد شد.

از طرف دیگر با توجه به شرایط اقتصادی که در نمایش خانگی حاکم است، جذب مخاطب به عنوان یکی از اهداف ساخت این آثار بدل شده؛ تا جایی که در برخی موارد استقبال و جذب مخاطب از هر طریقی، جای خود را به کیفیت آن اثر داده است.

اما این پرسش مطرح می‌شود که به راستی افزایش ساخت آثار شبکه نمایش خانگی چه تاثیری در کیفیت مجموعه‌های تلویزیونی می‌گذارد؟
اساسا با توجه به برخی از سیاست‌گذاری‌ها، چه تفاوت‌هایی بین شبکه نمایش خانگی و تلویزیون وجود دارد؟

در این زمینه با جبار آذین منتقد و مدرس سینما و همچنین احسان ناظم‌بکایی منتقد و روزنامه‌نگار گفت‌وگو کردیم.

نمایش خانگی و تاثیر آن در تولیدات آنتن‌های تلویزیون
آذین درباره افزایش تولیدات شبکه نمایش خانگی و تاثیر آن بر تولیدات تلویزیونی به خبرنگار ایرناپلاس گفت: از زمانی که شبکه نمایش خانگی به زیرمجموعه تلویزیون ملحق شد و چون دست‌اندرکاران و مدیران تلویزیون به بخش‌ها، شبکه‌های متعدد، سیما فیلم و شبکه خانگی تسلط دارند، این حوزه را هم به نوعی تبدیل به یکی از شبکه‌های تلویزیون کرده‌اند. به‌گونه‌ای که بیش از حاکم بودن ضابطه و لحاظ نگرش‌های تخصصی و حرفه‌ای در این بستر، عمده کسانی در این عرصه مشغول تولید آثار هستند که از مسیر رابطه به این سمت آمده‌اند.

وی افزود: به همین دلیل است که یکباره با سیل حرکت هنرمندان تلویزیون به سمت شبکه نمایش خانگی مواجه شدیم. البته این امر تضمین‌کننده کیفیت تولیدات شبکه خانگی نیست زیرا ما همچنان شاهد تولیدات متوسط، زیر متوسط و حتی بد در شبکه خانگی با رویکرد کپی‌سازی از فیلم‌ها و سریال‌های خارجی به ویژه ترکیه‌ای هستیم.

به گفته وی، چنین رویدادی گرچه در امتداد فعالیت‌های تلویزیون تلقی می‌شود، اما بدون شک تاثیر منفی در تولیدات آنتن‌های تلویزیون خواهد داشت زیرا برخی از هنرمندانی که به هر دلیل این امکان را دارند که در شبکه‌های مختلف به تولید سریال‌های تلویزیونی بپردازند در رو در رویی با کسانی که حوزه گسترده‌تری در شبکه نمایش خانگی دارند به نوعی دچار دوگانگی در مضمون و محتوا می‌شوند که سبب خدشه وارد شدن به فرهنگ جامعه و تغییر ذائقه مخاطب می‌شود.

آذین تاکید کرد: تولیدات شبکه خانگی چنگی به دل نمی‌زنند و در نهایت حتی اگر از کوچه‌های ممیزی هم عبور کنند می‌توانند فقط ادامه‌دهنده تولیدات تلویزیون در زیرمجموعه جدید آن و جدا از شبکه‌های رسمی تلویزیون تلقی شوند. گرچه گاهی در میان سازندگان آثار شبکه‌های خانگی از هنرمندان حرفه‌ای هم نشانه‌هایی وجود دارد، اما این نشانه‌ها به منزله خوب و باکیفیت بودن آثار و غنی بودن محتوای تولیدات شبکه نمایش خانگی نیستند.

وی درخصوص افت سریال‌های تلویزیونی ناشی از روند فعالیت هنرمندان در شبکه نمایش خانگی افزود:‌ چنانچه این حوزه بدون مدیریت درست اداره و تنها به عنوان سفره‌ای برای کسب درآمد تلقی شود و هر هنرمند یا هنرمندنمایی به هر قیمتی بخواهد در این عرصه، کار تولید کند، بدیهی است که لطمه‌های فراوانی به تولیدات عادی تلویزیون خواهد زد و بیشتر از هر چیزی نوعی فرهنگ‌سوزی ایجاد می‌کند.

صداوسیما و شبکه نمایش خانگی؛ مقابل هم؟
احسان ناظم‌بکایی نیز درباره افزایش ساخت آثار نمایش خانگی توسط سریال‌سازان تلویزیونی به خبرنگار ایرناپلاس گفت: به دلیل تاسیس ساترا و سیاست‌گذاری‌هایی که در حال حاضر وجود دارد، زیاد نمی‌توان وی‌ او دی‌ها و شبکه نمایش خانگی را جدا از مجموعه صداوسیما و مجموعه‌های نظارتی دانست. به این معنا که آثار نمایش خانگی، زیر نظر ساترا که زیر مجموعه صداوسیماست، مجوز گرفته و در سایت‌های مختلف قرار می‌گیرند. در واقع خیلی با یکدیگر در تضاد نیستند.

وی ادامه داد: به نظر می‌رسد بستر وی‌ او دی‌ها به نوعی فضای بازتری برای کارگردانانی که می‌خواهند در آن حوزه کار کنند، ایجاد می‌کند، اما در عین حال همچنان زیر مجموعه ساختار و سیستم فرهنگی و رسمی کشور باقی می‌مانند. بنابراین زیاد نمی‌شود گفت که این بستر در برابر صداوسیما قرار گرفته است.

وی افزود: بالاخره میزان بینندگان برنامه‌های تلویزیونی با زیرمجموعه‌های وی‌ او دی‌ها قابل مقایسه نیست. با توجه به اینکه صداوسیما آثارش را رایگان در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد، برنامه‌های تلویزیون طبیعتا بینندگان بیشتری نسبت به شبکه نمایش خانگی دارد. با یک تلویزیون یا حتی موبایلی که اینترنت داشته باشد به راحتی و بدون هیچ هزینه‌ای می‌توان برنامه‌های تلویزیونی را دید. این در حالی است که برای مشاهده برنامه‌ها و سریال‌هایی که در وی‌ او دی قرار می‌گیرند باید هزینه کرد و ماهیانه مبلغی را پرداخت؛ ضمن اینکه کلا دیدن سریال‌های نمایش خانگی آدابی دارد یعنی باید هزینه آن را پرداخت و و فضا را آماده کرد. در حالی که با یک کنترل، می‌توان شبکه‌های مختلف تلویزیون را عوض کرد.

این روزنامه‌نگار حوزه سینما و تلویزیون درخصوص فعالیت بازیگران مطرح در شبکه نمایش خانگی و نبودشان در سریال‌های تلویزیونی نیز گفت: به غیر از بازیگران خاصی چون هدیه تهرانی، ترانه علیدوستی، بهران رادان و ... در حال حاضر به آن صورت، این روند وجود ندارد. اتفاقا بیشتر بازیگران مطرح کسانی بوده‌اند که از تلویزیون ستاره شده‌اند. هنرمند واقعی، خود را از فضاهایی که می‌تواند در آن هنرش را عرضه کند، محروم نمی‌کند. اگر از نظر مادی تامین شوند می‌آیند و بازی می‌کنند و مشکل خاصی از این نظر ندارند. اما مهم این است که هم از نظر مالی و هم از نظر قصه، فضا به‌گونه‌ای پیش رود که بازیگر و هنرمند و هر کسی دیگری که کار می‌کند، آرامش داشته باشد.

چالش‌های  شبکه نمایش خانگی
ناظم‌بکایی درباره تاثیر حرکت هنرمندان از تلویزیون به شبکه خانگی، بویژه بر کیفیت برنامه‌های تلویزیون گفت: بعضی از افراد، خاستگاه و زیستگاهشان تلویزیون است. به این معنی که مخاطب تلویزیونی را می‌شناسند و می‌فهمند. توانایی ساخت برنامه‌ را برای آنها دارند و رگ خواب مخاطبان تلویزیونی را می‌شناسند. این شرایط برای فضای وی‌ او دی‌ها یکسان نیست. به عبارت دیگر باعث به وجود آمدن چالشی می‌شود که برای برنامه «همرفیق» به وجود آمد. یعنی چندان دیده نمی‌شوند. چون برنامه همرفیق نمونه‌هایی در تلویزیون داشته است، چندان مورد توجه قرار نگرفت. یا مسابقه «هفت خوان» که رضا گلزار مجری آن است، قبلا مشابه این مسابقه را یعنی «برنده‌باش» در تلویزیون و با اجرای گلزار  نمایش داده شده بود، اما آیا مخاطبی که برنامه برنده‌باش را  دیده است، می‌رود و آن برنامه را از شبکه نمایش خانگی پیگیری ‌کند؟

تفاوت ظرفیت‌ها در وی‌ او دی با تلویزیون
وی با بیان اینکه هر برنامه‌ساز تلویزیونی که داخل شبکه نمایش خانگی اثری بسازد به این معنی نیست که موفق می‌شود، درباره تفاوت فضای تلویزیون و وی‌ او دی‌ها افزود: تلویزیون آنتن خود را به صورت رایگان در اختیار مخاطب قرار می‌دهد و چندان به بازخورد مخاطب نگاه نمی‌کند یا اگر هم توجه کند، اولویتشان پر کردن آنتن است و آزمون و خطا می‌کنند. اما وی‌ او دی‌ها اصلا اینگونه نیستند. آنها با عدد طرف هستند. به محض اینکه مقداری از فروش اثر پایین بیاید، بدون هیچ رودربایستی برنامه کنار گذاشته می‌شود.

وی افزود: به همین دلیل است که می‌گویند تلویزیون جایی است که ستاره‌ها را به دنیا می‌آورد. چون بستری دارد که بدون استرس‌های نمایش خانگی که گردش مالی برایشان مهم است، کار خود را پیش می‌برند. بسیاری از بازیگران مطرح، نخستین حضورشان در تلویزیون بوده است که بعدها به ستاره تبدیل شده‌اند. بنابراین ظرفیت‌ها در وی‌ او دی با تلویزیون یکسان نیست. به نظر می‌آید در شبکه نمایش خانگی ظرفیت، زیاد باز است اما هرگاه نتوانند مخاطب را جذب کنند به سرعت کنار گذاشته می‌شوند، و از این نظر فضا کاملا خشن و بی‌رحمانه ‌است.