به گزارش ایرناپلاس، حجم زیاد تخریب‌ها علیه وزیر امور خارجه بابت انتشار یک فایل صوتی، در حالی انجام شد که این تخریب‌ها بار دیگر زمینه‌ساز دامن‌زدن به دوگانه میدان - دیپلماسی می‌شود که به سود کشور و نیز سود این تخریب‌کنندگان نیست.
جریان مخالف دیپلماسی بعد از حملات متعدد، تلاش کرده وارد نقد کارشناسی شود و کارنامه ظریف و دستگاه دیپلماسی دولت را ضعیف اعلام کند؛ یکی از اقدامات در این راستا، «گزارش خبری تحلیلی کیهان» است که هفته گذشته با عنوان «کارنامه دیپلماسی ظریف انفعالی یا کارشناسی!؟»، تیتر یک این روزنامه را به خود اختصاص داد و ظاهرا نویسندگان برای رد سخنان ظریف در فایل صوتی، تلاش کرده‌اند مجموعه ایرادهای قابل طرح بر عملکرد او را یکجا ارائه کنند.
گزارش کیهان با این جملات آغاز می شود: «وزیر امور خارجه در چند نوبت تأکید کرد که اظهارات وی صرفا بیان نظرات کارشناسی است. فارغ از اینکه محتوای اظهارات ظریف در فایل صوتی منتشر شده، هیچ نسبتی با مباحث کارشناسی ندارد، حال سؤال اینجاست که آیا کارنامه ظریف مصداق اقدامات کارشناسی است، یا مصداق دیپلماسی انفعالی؟» سپس هفت نقد به عملکرد دیپلماسی دولت و عمدتا برجام و اتفاقات رخ داده برای آن در دوره‌های مختلف مطرح و در پایان نتیجه‌گیری شده که مجموع کارنامه دوران ریاست ظریف بر وزارت امور خارجه، کارنامه غیرقابل دفاع است.
گرچه با بیانات رهبر معظم انقلاب روشن شد وزارت امور خارجه و شخص ظریف در رخدادهای این ایام چه میزان نقش داشته اما یک مثال، شیوه نمره‌دهی کیهان به ظریف و همکارانش را به خوبی به ذهن نزدیک می‌کند.
به طور قطع ظریف، وزارت امور خارجه و دیپلماسی دولت، مصون از ایراد و اشتباه و نقد نیستند؛ با این حال نوع نقدهای مطرح‌شده، شبیه ایراد گرفتن چند پشت کنکوری از دفاع یک دانشجوی دکتری در جلسه دفاعیه است.
دانشجوی دکتری نیز در رساله دکتری و دفاعیه خود ایرادهایی دارد که از سوی استادان داور بیان می‌شود؛ با این حال نقد برخی منتقدان تندروی ظریف شبیه نقد دانش‌آموزی است که هنوز از سد کنکور کارشناسی نگذشته و کسی را که با گذراندن مراحل سخت کارشناسی، ارشد و دکتری، عرصه‌های جدید و مهمی را تجربه کرده و پشت‌سر گذاشته و با وجود توفیقات، اشکالاتی هم داشته، نقد می‌کند.
دیپلماسی، یک میدان پیچیده است که عوامل و بازیگران متعدد و متنوع بین‌المللی در آن ایفای نقش می‌کنند و هر کشوری با اهرم‌های مختلف قدرت، تلاش می‌کند منافع بیشتری را از آن خود کند. طبعا نتیجه به همه این موارد وابسته بوده و هوشمندی و توانمندی دیپلمات‌ها یکی از موارد موثر در این زمینه است؛ حال آنکه برخی منتقدان ظریف در رسانه‌ها، اساسا توان ورود به این میدان و بهره‌گیری از آن را نداشتند و با نابلدی، با حمله به او، کل میدان را به دشمنان ایران واگذار کردند تا انواع هزینه را به دوش مردم مظلوم ایران تحمیل کند. اما زمانی که بخش قابل توجهی از این هزینه‌ها با تلاش دولت کنونی تا حدودی رفع شد، از «پشت کنکور» فریاد سر می‌دهند که چرا کل مساله را حل نکردید؟
نقدهای کیهان به کارنامه ظریف چیست؟
۱. رسیدن به هر توافق، بهتر از عدم توافق!
نخستین نقد به وزیر امور خارجه، با انتساب یک جمله به اوست. به نوشته کیهان: شهریورماه ۹۳ در میانه مذاکرات هسته‌ای ایران و ۱+۵، در زمانی که طرفین باید از موضع قدرت اظهارنظر کرده و از هر فرصتی برای امتیازگیری استفاده کنند، ظریف در مصاحبه با رادیو «ان‌پی‌آر» آمریکا در اظهارنظری عجیب گفت: «رسیدن به هر نوع توافقی، بهتر از عدم توافق است!» در همان زمان «جان کری» وزیر امور خارجه وقت آمریکا در مصاحبه با سی‌ان‌ان گفت: «من بارها اعلام کرده‌ام توافق نکردن بهتر از توافق بد است.»
اما ماجرای این جمله و مصاحبه چیست؟
رادیوی عمومی ملی مشهور به ان‌پی‌آر (National Public Radio) سازمان رسانه‌ای غیرانتفاعی آمریکایی است که از طریق بودجه عمومی و حمایت‌های خصوصی اداره می‌شود و برنامه‌های خود را از ۹۰۰ فرستنده رادیویی در خاک ایالات متحده آمریکا پخش می‌کند. این شبکه پرمخاطب، در همه شهرهای بزرگ آمریکا فرستنده ۲۴ ساعته دارد و طبق یک پژوهش در سال ۲۰۰۵، مورد اعتمادترین منبع خبری در ایالات متحده بوده است.
در واقع برخلاف رسانه‌های بین‌المللی، مخاطب این رادیو مردم آمریکا هستند. اما چرا ظریف با این رادیو مصاحبه کرده و چرا در میانه مذاکرات چنین جمله‌ای بر زبان رانده است؟
بررسی متن کامل پرسش خبرنگار NPR و پاسخ ظریف به او، نشان می‌دهد، سخن وزیر امور خارجه درباره بهتر بودن هر توافقی از عدم توافق، در واکنش به آمریکایی‌هایی بوده که توافق با ایران را بد می‌دانستند و ظریف استدلال کرده که با توجه به موثر نبودن تحریم‌ها بر ایران، «برای آمریکایی‌ها»، هر توافقی بهتر از توافق نکردن با ایران است.
بعد از سخن ظریف درباره برخی نمایندگان آمریکایی که علاقه به هیچ معامله ای ندارند، خبرنگار گفت: شما در مورد افرادی در ایالات متحده صحبت می‌کنید که احساس می‌کنند توافق با ایران ایده بدی است. ظریف پاسخ داد: بله؛ اگر آنها فکر می‌کنند هر معامله‌ای با ایران بد است، من فکر می‌کنم اگر هر معامله‌ای را با عدم معامله مقایسه کنید، واضح است که معامله ترجیح داده می‌شود.
(But I think if you compare any deal with a no deal, it's clear that a deal is much preferable)
وی افزود: «اگر ایالات متحده معتقد است تحریم‌ها بسیار موثر بوده، باید ببینند که این تحریم‌ها به چه نتیجه‌ای رسیده‌اند؟ اگر فشارها به ایران برای کنار گذاشتن برنامه هسته‌ای خود بود، ایران آن را رها نکرد و اگر در زمان آغاز تحریم‌ها ما کمتر از چند صد سانتریفیوژ داشتیم، اکنون ۲۰ هزار دستگاه داریم و اگر قصد پنهان این تحریم‌ها، ایجاد فاصله بین دولت و مردم بود، این نیز اشتباه بود، زیرا سال گذشته در انتخابات ریاست جمهوری ۷۳ درصد مردم در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کردند.»
در واقع ظریف با این جملات، تلاش کرده مخالفان آمریکایی توافق با ایران را درباره تعامل اقناع کند و با توجه به بی‌اثر بودن تحریم‌ها علیه ایران، هر نوع توافق آنها با ایران را برای آنها بهتر از عدم توافق می‌خواند. اما این مصاحبه به شکل ناقص در رسانه‌های فارسی ترجمه و بازنشر شد و ۲۷ شهریور ۱۳۹۳، رادیو فردا تیتر زد: «ظریف: رسیدن به نوعی توافق اتمی بهتر از هیچ توافقی است.»
بعد از آن بود که رسانه‌های داخلی نیز بدون توجه به شیوه بیان این جمله از سوی ظریف، چندین بار به بهره‌برداری از آن علیه وزیر امور خارجه پرداختند و جالب آنکه رسانه‌های اعتدالگرا نیز توجهی به اصل این مصاحبه نکردند.
۲. اهمال در متن برجام
دومین ادعای کیهان این است که تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای به ریاست ظریف با اهمال در متن برجام و سستی در شناخت اهمیت واژگان در فرهنگ‌های مختلف، زیان‌های جبران‌ناپذیری به منافع ملی وارد کرد.
برای نمونه، کیهان از قول «وندی شرمن» عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای آمریکا در دولت اوباما مدعی شده که با تمسخر درباره توافق هسته‌ای گفته: «اعضای ۵+۱ و اتحادیه اروپا توافق کردند که (با پوزخند) تحریم‌های هسته‌ای را «موقتاً متوقف کنند»، «lift» لغتی است که در زبان انگلیسی به معنی (معلق نگاه داشتن و یا موقتاً متوقف کردن) است اما طرف ایرانی «lift» را به معنی «پایان دادن و خاتمه دادن‌ترجمه می‌کرد» و به همین دلیل هم ما از این لغت استفاده کردیم».
بررسی متن انگلیسی برجام نشان می‌دهد چند مورد از کلمه lift برای توضیحِ برداشتن تحریم‌ها استفاده شده است. اما برخلاف این نقل قول از شرمن، فرهنگ لغت Longman، کلمه Lift را در معنای مرتبط این گونه معنا کرده است: to remove a rule or a law that says that something is not allowed
مورد ادعایی دیگر در این زمینه، پرسش احمد توکلی از ظریف در جلسه سه‌شنبه ۳۰ تیرماه ۹۴ است که، چرا لااقل ۴ بار لفظ تعلیق صراحتا در برجام آمده؟ اما وزیر امور خارجه در پاسخ گفته: «اصلا تعلیق هیچ جا نیامده» و سپس توکلی کلمه انگلیسی suspend را در متن برجام نشان ظریف داده است. به نوشته رجانیوز، بعد از این، عراقچی در نشست خبری خود در توضیح موضوع گفته که منظور وزیر امور خارجه تحریم‌های شورای امنیت بوده است.
بررسی قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل که تحریم‌های گذشته سازمان ملل را رفع کرده، نشان می‌دهد کلمه suspend (تعلیق) در آن وجود ندارد، اما این کلمه در متن برجام آمده است.
عباس عراقچی به‌تازگی درباره شیوه لغو تحریم‌های آمریکا در مذاکرات وین، با بیان اینکه باید به مدل برجام بازگردیم، توضیح داد: تحریم‌هایی وجود دارند که باید پایان یابند و رئیس جمهوری آمریکا صلاحیت و قدرت پایان دادن به آنها را با فرمان اجرایی دارد. تحریم‌های دیگری هستند که ناشی از قانونگذاری کنگره است. در مورد این تحریم‌ها رئیس جمهوری آمریکا فقط می‌تواند آنها را تعلیق (wave) کند. موضع ما این است که همه تحریم‌ها چه آنها که در دوره ترامپ تحمیل شده و چه آنها که در دوره ترامپ با برچسب‌های دیگری تحمیل شده‌اند و چه تحریم‌هایی که در برجام ذکر شده، همه باید برداشته شود و آمریکایی‌ها خودشان بهتر می‌دانند باید چه کنند.
۳. اجرای عجولانه و پیش‌دستانه تعهدها!
ایراد بعدی مطرح‌شده این است که ادعا شده «تیم مذاکره‌کننده به ریاست ظریف در اقدامی عجیب و نامتعارف پذیرفت که ایران به‌صورت پیش‌دستانه تعهدهایش را اجرا کند و پس از پایان تعهدات ایران، طرف مقابل از جمله آمریکا اجرای تعهدات خود را آغاز کند!»
به ادعای کیهان، «دولت روحانی در مدت حدود ۲ ماه، همه تعهدات خود را به‌صورت شتابزده و یکطرفه انجام داد. شتابزدگی دولت حتی تعجب رسانه‌های خارجی را نیز در پی داشت. بر همین اساس ۱۲ هزار سانتریفیوژ از چرخش ایستاد، در قلب راکتور اراک بتن‌ریزی شد، ۹۷۰۰ کیلو از ۱۰ هزار کیلوگرم ذخایر اورانیوم غنی شده از کشور خارج شد و حتی تحقیق و توسعه نیز متوقف شد!»
گرچه ممکن است درباره سرعت اجرای تعهدها از سوی ایران نقدهایی وارد باشد، اما دو نکته قابل توجه است: نخست آنکه این عدم توازن ناشی از تاخیر طرف آمریکایی بوده که یکی از ۶ عضو ۱+۵ به شمار می‌رفته و باید دید آیا ایران می‌توانسته با تاخیر آمریکا، اجرای تعهدات را به تاخیر اندازد؟
نکته دیگر اینکه، بعد از برجام، تبلیغات گسترده‌ای درباره نابودسازی تاسیسات هسته‌ای از سوی مخالفان دولت با تاکید بر بتون‌ریزی در قلب رآکتور مطرح و از آن به عنوان نابود کردن صنعت هسته‌ای یاد شد. با این حال بعد از قانون مصوب مجلس و الزام دولت به عدم اجرای برخی تعهدهای برجامی، سازمان انرژی اتمی در مدت کوتاهی به سرعت فرایند تولید هسته‌ای را فعال کرد و عیار این ادعای کذب مشخص شد.
۴. امضای کری تضمین است؟
نکته بعدی که مورد نقد کیهان قرار گرفته، این است که چرا امضای جان کری وزیر امور امور خارجه آمریکا به عنوان تضمین اجرا پذیرفته شده است؟
واقعیت آن است که در ساختار حکومتی ایالات متحده، دولت تقریبا همه اختیارات را داراست و امضای کری نیز به عنوان مقام تام‌الاختیار سیاست خارجی دولت آمریکا بوده و باید پرسید، مذاکره‌کنندگان آمریکایی اساسا تضمینی بالاتر از این می‌توانستند از ایالات متحده بگیرند؟
البته شخصیت دونالد ترامپ، شیوه‌های موجود در آمریکا و جهان را به هم زد و وقتی او حتی آمریکا را از توافق زیست محیطی پاریس خارج کرد، چگونه می‌توان بابت اقدامات او، تیم مذاکره‌کننده ایرانی را تخطئه کرد؟
۵. از لغو همه تحریم‌ها تا پیروزی اخلاقی
کیهان در ادامه، به سخنان روحانی و ظریف درباره لغو همه تحریم‌ها بعد از برجام اشاره کرده و اینکه بعد از خروج آمریکا از این معاهده، دولت اعلام کرد در برجام، پیروزی اخلاقی به دست آورده است.
در این باره باید گفت، آنچه دیپلمات‌ها باید در عرصه «دیپلماسی» به دست می‌آوردند، تعهد لغو همه تحریم‌ها بود که به دست آمد. اما اجرای تعهدها فقط متکی به دیپلماسی نیست، بلکه به «میدان» نیز مربوط است و البته هم میدان نظامی و هم میدان قدرت ملی که اقتصاد و سیاست و عوامل دیگر در آن دخیلند.
۶. بین بایدن و ترامپ تفاوت است!
کیهان نقد بعدی به ظریف را به این جمله او استناد کرده که گفته: «بین بایدن و ترامپ تفاوت است» و در ادامه مطلب خود آورده: این در حالی است که دولت بایدن از سال گذشته تاکنون هیچ اقدام مثبتی در برجام انجام نداده و دقیقاً در حال پیمودن مسیر دولت ترامپ علیه مردم ایران است.
ندیدن واقعیت‌ها البته یکی از امتیازهای برخی تحلیلگران کیهانی است، اما در این باره باید گفت، گرچه دولت اوباما نیز به کل تعهدات برجامی خود عمل نکرد، اما از زمانی که ترامپ در آبان سال ۹۵ روی کار آمد، اجرای تعهدات برجامی را کاهش داد، اردیبهشت ۹۷ رسما اعلام خروج از برجام کرد و تا آبان ۹۹ که از بایدن شکست خورد، کمتر هفته و ماهی بود که به هر بهانه، تحریم‌ها را نیفزاید؛ طوری که شدیدترین تحریم تاریخ را علیه ملت ایران رقم زد.
در مقابل، بایدن از زمان مبارزات انتخاباتی، بازگشت به برجام را یکی از برنامه‌های خود اعلام کرد و اکنون که تنها حدود ۶ ماه از روی کار آمدن او می‌گذرد، مذاکرات احیای برجام درآستانه به نتیجه رسیدن است.
۷. کارنامه غیرقابل دفاع؟
کیهان در نهایت مدعی بی‌اعتنایی دستگاه دیپلماسی به سه اصل «عزت، حکمت و مصلحت»، بی‌توجهی به نقدهای منتقدان، عملکرد ضعیف در دیپلماسی منطقه‌ای، فشل بودن دیپلماسی اقتصادی، دیپلماسی انفعالی در مواجهه با آمریکا و اروپا و بی‌توجهی به مقوله بسیار مهم «نگاه به شرق» شده است.
فارغ از اینکه سند اولیه توافق بلندمدت با چین هم در این دولت به نتیجه رسیده، به یک نکته باید دقت کرد: دیپلماسی و سیاست خارجی، عرصه زورآزمایی قدرت ملی کشورهاست؛ یک زورآزمایی در عرصه واقعیت که عناصر مختلف قدرت ملی در کیفیت و نتایج آن تاثیرگذار است و کارنامه هر مجموعه باید با اسلاف و اخلافش سنجیده شود.
از کیهان و دیگر منتقدان وزارت امور خارجه کنونی باید پرسید، با شرایطی که میراث مسئولان قبلی بوده، چقدر می‌شد بهتر عمل کرد و به چه میزان کارنامه بهتری داشت؟ آیا جریانی که کیهان حامی آنهاست، در مقابل وزارت امور خارجه ظریف، دستاوردی برای ارائه دارند؟
نظر شما