به گزارش ایرناپلاس؛ اسباب‌بازی یکی از نخستین کالاهای فرهنگی است که والدین آن را برای سرگرمی و پرورش قوه تخیل کودکانشان تهیه می‌کنند. در ایران اسباب‌بازی‌های متنوع و خلاقانه‌ای طراحی و تولید می‌شود که برخی شناخته می‌شوند و مورد استفاده قرار می‌گیرند اما بخش بزرگی از آنها در بازار بزرگ واردات و انبوه تبلیغات ناشناخته می‌مانند.
اسباب‌بازی کالایی لوکس نیست که فقط برای تفریح کودک، تهیه شود، هرچند باید به این نکته توجه داشت که تفریح از طرف کارشناسان به عنوان یکی از حقوق اساسی کودکان در نظر گرفته شده است. این کالای فرهنگی، وسیله‌ای برای رشد قوه تخلیل و خلاقیت کودکان به شمار می‌رود.
محسن حموله مدیرکل سرگرمی‌های سازنده و بازی‌های رایانه‌ای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در گفت‌وگو با خبرنگار ایرناپلاس، درباره میزان توجه و نظارت بر روند تولید اسباب‌بازی در ایران، متناسب بودن این کالا با فرهنگ ایرانی و تاثیراتش بر کودکان توضیح داد.
آیا در ساخت اسباب‌بازی در ایران، به مواد اولیه آن و تاثیر آن بر سلامت کودکان توجه می‌شود؟
_ در ایران از سال ۱۳۷۸ شورای عالی انقلاب فرهنگی، دبیرخانه‌ای را با عنوان دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب‌بازی تشکیل داد. وظیفه این دبیرخانه و شورا، نظارت به قوانین و تعیین مقررات و دستورالعمل‌ها در حوزه تولیدات داخل و اسباب‌بازی‌های وارداتی است؛ یعنی هر اقدامی که قرار است برای سیاست‌گذاری و نظارت در حوزه اسباب‌بازی انجام شود، شورای نظارت به اسباب‌بازی باید بر آن نظارت و برای اجرای آن تصمیم‌گیری کند.
لذا بر همین اساس همه اسباب‌بازی‌های ایرانی باید برای ثبت طرح و مجوز تولید به شورای نظارت بر قوانین مراجعه و گواهی‌نامه خود را دریافت کنند.
اگر تولیدکننده اسباب‌بازی به شورای نظارت مراجعه نکند و کالا تولید شود، تخلف کرده است و این کالا نمی‌تواند در کشور عرضه شود. اگر فروشنده و پخش‌کننده‌ای این اسباب‌بازی را توزیع کند و بفروشد به نوعی تخلف انجام داده است. به این دلیل که هر اسباب‌بازی بعد از اینکه مجوز تولید دریافت می‌کند، باید هولوگرام یا شناسنامه اسباب‌بازی را روی بسته‌هایش بچسباند.
اسباب‌بازی ایرانی باید به جایگاه مناسب خود برسد
هدف از انجام این اقدامات چیست؟
_ در شورای نظارت بر اسباب‌بازی و در کمیسیون ثبت طرح و صدور مجوز، نمایندگان و کارشناسانی حضور دارند که همه موارد و جنبه‌های اسباب‌بازی را از لحاظ مواد، اینکه اسباب‌بازی کپی‌برداری است یا اینکه مشکلات خاصی را برای گروه‌های سنی مختلف ایجاد می‌کند، مورد بررسی قرار می‌دهند.
نکته مهم اینکه سازمان ملی استاندارد متولی نظارت روی همه اسباب‌بازی‌ها از لحاظ نوع، جنس و خطرهای احتمالی برای کودکان است. این سازمان مسئول است که به صورت مداوم بر اسباب‌بازی‌ها نظارت کند.
شورای نظارت بر اسباب‌بازی از خط تولید یا از طریق بازار می‌تواند اسباب‌بازی‌ها را نمونه‌برداری کند و نظر بدهد. ۱۱ نهاد، سازمان و وزارتخانه مانند وزارتخانه‌های آموزش‌وپرورش، فرهنگ و ارشاد، صنعت، معدن و تجارت، بهداشت و درمان، سازمان صدا و سیما، اتحادیه نایلون و پلاستیک و ... عضو دبیر خانه شورای نظارت بر اسباب‌بازی هستند.
هر کدام از این نهادها وظایفی در حوزه اسباب‌بازی برعهده دارند که باید برای بهترشدن صنعت اسباب‌بازی گام بردارند و کمک کنند که اسباب‌بازی ایرانی به جایگاه مناسب خود برسد.
همچنین جشنواره اسباب‌بازی را در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار می‌کنیم که ششمین دوره آن در سال ۹۹ برگزار شد. بخشی را با عنوان بخش رقابتی داریم که اسباب‌بازی تولید سال، توسط داورانِ اهل صنعت اسباب‌بازی، بررسی، داوری و برترین‌های آنها از لحاظ جنس، نوع گروه‌های خاص و دسته‌بندی‌های این حوزه بررسی می‌شود.
اسباب‌بازی کالای فرهنگی است، نه لوکس
برای هماهنگی تولید اسباب‌بازی با فرهنگ ایران چه اقدامی انجام می‌شود؟ آیا به همگون بودن محصولات با فرهنگ ایرانی نیز توجه می‌شود؟
_ فرهنگ‌سازی مقوله‌ای است که در حوزه اسباب‌بازی باید مورد توجه قرار بگیرد. جامعه، مسئولان، پژوهشگران، استادان دانشگاه و نمایندگان مجلس باید اسباب‌بازی را به‌عنوان کالای فرهنگی بپذیرند. این در حالی است که هنوز اسباب‌بازی به‌عنوان کالای فرهنگی پذیرفته نشده بلکه در جامعه به آن به عنوان کالای لوکس و تجملاتی نگاه می‌کنند.
ابتدا باید نگاه فرهنگی به اسباب‌بازی ترویج شود تا بتوانیم اقدامات بهتری انجام دهیم. در جشنواره اسباب‌بازی سال ۹۹ جایزه‌ای با عنوان «جایزه فرهنگ بنیان» در نظر گرفته شد؛ این بخش به اسباب‌بازی نگاهی فرهنگی داشت، یعنی کدامیک از اسباب‌بازی‌ها مقوله فرهنگی را توجیه می‌کنند.
نکته بعدی این است که در حوزه طراحی اسباب‌بازی باید اقدامات زیادی انجام شود. بیشتر اسباب‌بازی‌های ایرانی براساس اینکه در کشورمان قانون کپی‌رایت رعایت نمی‌شود، الگو گرفته از کشورهای خارجی است.
این اسباب‌بازی‌ها را عینا کپی کرده یا با درصد جزئی تغییرات، بومی‌سازی و تولید می‌کنند. اینکه از تجربه‌های دیگر کشورها استفاده کنیم، ایرادی ندارد و حتی نکات مثبتی به همراه خواهد داشت؛ اما اینکه باید به طراحی اسباب‌بازی توجه و افرادی را به عنوان طراح تربیت کنیم و آموزش دهیم مقوله‌ای است که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به آن توجه کرده و سه سال است برنامه‌ای را با عنوان رویداد ملی «ایده آزاد» برگزاری می‌کند. هدف از اجرای آن، شناسایی و جذب افراد خلاق در حوزه اسباب‌بازی است.
این رویداد کمک کرده تا درباره تعدادی از طراحان اسباب‌بازی - که همه جوان هستند- بانک اطلاعاتی داشته‌باشیم. در این بانک اطلاعاتی نزدیک به ۱۰۰ ماکت اسباب‌بازی نمونه‌سازی شده و در قالب دو دفترچه قابل ارائه به تولیدکنندگان اسباب‌بازی است. تولیدکنندگان می‌توانند از کانون درخواست و از این طرح‌ها برای تولید کالای خود استفاده کنند.
در حوزه اسباب‌بازی به این دلیل که رشته دانشگاهی، صنف درست و اتحادیه مستقلی نداریم، باید اقدامات گوناگونی انجام شود و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به تنهایی نمی‌تواند همه گام‌های حمایتی را در صنعت اسباب‌بازی بردارد، باید مسئولان و سازمان‌های ذی‌ربط در این حوزه کار کنند.
چرا هنوز رشته دانشگاهی اسباب‌بازی نداریم؟
_ این مساله جدیدی نیست. در شورای نظارت بر اسباب‌بازی بیش از یک دهه است که این مطالبه پیگیری می‌شود تا در دوره کارشناسی ارشد، رشته اسباب‌بازی ایجاد شود و دانشجو بگیرند، اما این روند به کندی پیش می‌رود.
همچنین در بحث اتحادیه اسباب‌بازی، ۲۰ سال پیش نخستین مصوبه شورای نظارت بر اساب‌بازی، بر اساس ضرورت شکل‌گیری اتحادیه مستقل برای صنعت اسباب‌بازی بود، اما انجام نشد.
چه مساله‌ای مانع انجام این کار است؟
_ وزارت صنعت، معدن و تجارت باید اسباب‌بازی را به عنوان یک مقوله مهم و تاثیرگذار بپذیرد. همچنین باید دوگانگی اتحادیه‌ها رفع شود، برای مثال مسئول اسباب‌بازی‌های ایرانی، اتحادیه نایلون و پلاستیک است و مسئول اسباب‌بازی خارجی، اتحادیه خرازی‌هاست؛ در صورتی که بسیاری از اسباب‌بازی‌ها مشمول این دو اتحادیه نمی‌شوند، لذا باید اتحادیه کلی تشکیل و مسائل این حوزه را بررسی کند، تا به نتیجه برسد. باید اتحادیه مستقلی تشکیل شود تا همه بخش‌ها و کارگروه‌های مربوط به صنعت اسباب‌بازی را در خود جای دهد.
کانون به تنهایی نمی‌تواند مشکلات را حل کند
آیا این اقدام می‌تواند از طرف کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان انجام شود؟
_ کانون اقدامات خود را که تهیه مصوبه برای دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب‌بازی است، انجام داده اما به تنهایی نمی‌تواند. وزارت صنعت، معدن و تجارت و شاکله اصناف باید این اتحادیه را تاسیس کنند. به این دلیل که تا به حال اتحادیه‌های زیادی شکل گرفته و شرایط مناسبی برای شکل‌گیری اتحادیه اسباب‌بازی وجود ندارد، در واقع زیر بار تاسیس اتحادیه اسباب‌بازی نمی‌روند. در صورتی که باید به اسباب‌بازی نگاهی جدا داشته باشیم و برای آن اقدامات فرهنگ‌سازی انجام دهیم.
همه بخش‌ها باید به یکدیگر کمک کنند
نقش تبلیغات در رونق و استقبال از اسباب‌بازی تولید داخلی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا آنطور که لازم است، تبلیغات انجام می‌شود؟
_ تبلیغات شرایط خاص خود را دارد. افراد باید برای فرهنگ‌سازی محصول و تجارت خود تبلیغات کنند. اگر شرایط تبلیغات را برای کسب و کار خود ایجاد نکنند، حتما به شرایط مطلوب نمی‌رسند، اما تبلیغات در ایران با هزینه‌های بالایی همراه است و تولیدکنندگانی که از لحاظ مالی در شرایط مناسبی نیستند، کمتر به این حوزه بها می‌دهند.
صدا و سیما و رسانه‌های فعال در حوزه اسباب‌بازی بیشتر برای فرهنگ‌سازی اسباب‌بازی کار می‌کنند.
سازمان صدا و سیما، عضو شورای سیاست‌گذاری دبیرخانه نظارت بر اسباب‌بازی است و باید برنامه‌هایی را روی محور معرفی اسباب‌بازی در دست اقدام قرار دهد. می‌دانیم که صدا و سیما هم مشکلات خود را دارد و اگر یک اسباب‌بازی را تبلیغ کند اداره بازرگانی آنها، نگاه بازرگانی به این مساله دارد و هزینه‌هایی را برای تبلیغ آن اسباب‌بازی در نظر می‌گیرد که تولیدکننده توان پرداختش را ندارد، در نتیجه همه بخش‌ها باید به یکدیگر کمک کنند.
اسباب‌بازی یک رسانه است
به دلیل شرایط سخت اقتصادی، مسائل فرهنگی در ایران در اولویت خانواده‌ها قرار نمی‌گیرد و ممکن است خانواده‌ها به این مسائل به اندازه کافی توجه نکنند، کم توجهی به این مسائل چه پیامدهایی می‌تواند به همراه داشته باشد؟
_ کودکانی در که در سن پایین با اسباب‌بازی سروکار دارند، در آینده بهره‌مند موفق‌تر خواهند بود، زیرا اسباب‌بازی یک رسانه است و می‌تواند ذهن و فکر کودکان را پرورش دهد، تا کودکان بتوانند قوه تخیل و خلاقیت خود را در این حوزه به کار بگیرند و از آن استفاده کنند.
وزارت وقت آموزش و پرورش در چهارمین دوره جشنواره اسباب‌بازی قول داد که در مدارس، اتاق بازی راه‌اندازی شود. این طرح خوبی بود، زیرا کودکانی که اسباب‌بازی جزء سبد خرید خانواده‌شان نیست، می‌توانستند حداقل در مدارس با اسباب‌بازی ایرانی، بازی فکری و ایرانی آشنا شوند. کتاب، اسباب‌بازی، تماشای تئاتر و سینما به دلیل هزینه‌هایی که برای خانواده‌ها به همراه دارد، از رفتار اجتماعی بسیاری از افراد خارج شده است؛ لذا به‌عنوان بخش‌های دولتی باید خدماتی را برای کودکان و خانواده‌هایی که از نظر درآمدی توانایی محدودی دارند، درنظر بگیریم.
در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که نزدیک به یک هزار مرکز در سراسر کشور دارد، یک حوزه به اسباب‌بازی و محور خلاقیت اختصاص داده‌شده است. بخش عمده اسباب‌بازی کانون پس از تولید به مراکز کانون ارسال می‌شود تا اعضای کودک و نوجوان با اسباب‌بازی همراه مربیان کار کنند تا نگاه لذت و شادی و همچنین نگاه آموزشی داشته باشند و کودکان بتوانند یاد بگیرند.
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به تنهایی نمی‌تواند همه گام‌ها را در حوزه فرهنگ، صنعت و اقتصاد بردارد؛ همچنین فکر می‌کنم در این مدت گام‌های خوبی برداشته است.
نظر شما