به گزارش ایرناپلاس؛ مراسم‌هایی مانند شب یلدا، امکانی برای توجه به خانواده و دوستان به افراد می‌دهد تا ساعاتی دور از هرج و مرج کوچه و خیابان و بدون استرس‌های محیط کار، افراد بتوانند با خانواده زمان بگذرانند. همچنین در این گردهمایی‌ها بیش از روزهای عادی به فرهنگ و هنر توجه می‌شود. گروهی علاقه به قصه‌خوانی دارند، گروهی شعر می‌خوانند یا در نت‌های موسیقی، زمان را از یاد می‌برند. افراد از هر قوم و با هر زبان، با هم شب خوب و خوشی را می‌گذراندند. مراسم‌هایی مانند شب یلدا به نوعی موجب انتقال فرهنگ این سرزمین به نسل‌های بعد و نیز اتحاد اقوام ایرانی می‌شود.
اما یلدای امسال با همه یلداهایی که تا کنون گذرانده شده، متفاوت خواهد بود تا به کمک امواج اینترنتی، دورهمی‌های مجازی بتواند شبی به یادماندنی برای خانواده‌ها باشد. همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ امکان تجمع و گردهمایی را از افراد گرفته و فناوری که تا به امروز عامل بی‌توجهی مردم به یکدیگر انگاشته می‌شد، در این روزها تنها راه ارتباطی مطمئن میان مردم شده است.
اقوام ایرانی در شب یلدا
فرهنگ و هنر چه تاثیری در پیوند اقوام دارد؟ چه چیزی باعث می‌شود در مراسم‌هایی مانند شب یلدا افراد با هر اندیشه و از هر منطقه جغرافیایی گردهم جمع شوند؟
کاظم واعظ‌زاده شاعر و منتقد ایرانی که دوره‌ای مسئول انجمن شعر فرهنگسرای اقوام بود، این روزها در فرهنگسرای سرو و موسسه فرهنگی و هنری برگ فعال است.
او درباره تاثیر فرهنگ و هنر بر اتحاد اقوام بویژه در ایام و مراسم خاصی مانند یلدا به خبرنگار ایرناپلاس گفت: در ایران از دیرباز مرسوم بود که در اعیاد ایرانی، شب‌های خاصی ماند یلدا و مهرگان، اقوام مختلف دورهم جمع می‌شدند و آیین و مراسم خاصی داشتند.
او ادامه داد: از مهم‌ترین مراسم‌های ایرانی، شب یلدا، چهارشنبه آخر سال و شب نوروز است که در خانواده‌ها برگزار می‌شود. در گذشته افراد در این مراسم به شعر خوانی می‌پرداختند، ساز می‌نواختند و مجالسی برگزار می‌کردند و همه اینها باعث می‌شد مردم امنیت فارغ از همه مسائل، شبی را با ادبیات، موسیقی، قصه و گفت‌وگو برگزار کنند. برگزاری این مراسم به طور قطع در زندگی مردم، برای کسب شناخت بهتر و آشنایی با روحیات یکدیگر اهمیت زیادی دارد.
تاثیر بزرگ مراسم‌هایی که در فرهنگ ایران نیست
بیشتر مردم از مراسم‌هایی که در گذشته برگزار می‌شد احساس نوستالژیک خوبی دارند؛ با این حال برخی از این رسم‌ها در حال فراموشی است. سال گذشته همه تلاش داشتند کاری کنند که افراد سر از گوشی‌های هوشمند خود بیرون آورده و به یکدیگر توجه کنند، در حالی که امسال همه تقاضا دارند افراد در خانه بمانند و از طریق فضای مجازی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.
واعظ‌زاده درباره چرایی کمرنگ شدن آداب و رسوم گذشته توضیح داد: یکی از عوامل مهم فضای مجازی است زیرا مردم بیشتر از هر زمان دیگر از فناوری استفاده می‌کنند. برای مثال فردی که قبلا علاقه‌مند بود برای دیدن پدر یا پدربزرگش مسافتی را طی کند، در این روزها با استفاده از فناوری این کار را انجام می‌دهد.
این نویسنده با بیان اینکه وقتی فضای مجازی فاصله‌ها را از بین می‌برد، مردم از حقایق دور می‌شوند؛ تاثیر روزهایی مانند ولنتاین که در فرهنگ ایران نیست و از فرهنگ کشورهای دیگر وارد شده، در این فراموشی بسیار مهم است. همه این موارد سبب شده مراسم و جشن‌ها را فراموش کنیم و از فرهنگ فاصله بگیریم.
در حالی از ورود آداب و رسوم کشورهای خارجی توسط ابزارهای جدید فناوری و فضای مجازی صحبت می‌شود که همین وسایل می‌توانستند به جای وارد کردن آداب و رسوم دیگر کشورها، رسوم ایرانی را پررنگ‌تر کنند، اما در عمل چنین نشد. واعظ‌زاده دراین‌باره گفت: این مساله دو دلیل اساسی دارد. نخست، سرمایه‌گذاری کشورهای دیگر روی رویدادهای خودشان است. برای مثال سرمایه‌گذاری که آنها روی ولنتاین می‌کنند، ما نمی‌توانیم روی مراسم و آداب خود داشته باشیم. برای همین به نوعی این عادات به گوشه‌ای رانده و مراسم خارجی برجسته می‌شود.
«این شاید به دلیل دیدگاه فرهنگی در کشور ماست که اجازه برجسته شدن آیین و مراسم سنتی ایرانی را نمی‌دهد و بیشتر روی اعیاد خاصی تاکید دارد.»
از فناوری استفاده بهینه کنیم
شب یلدای سال ۹۹ برخلاف سال‌های گذشته در خلوت خانه و با کمک فضای مجازی سپری خواهد شد. شبی که هرچند سخت و به دور از عزیزان است، اما از حیات آنها برای داشتن شب‌های یلدا در سال‌های آینده حفاظت می‌کند.
واعظ‌زاده با بیان اینکه امسال نسبت به سال‌های گذشته شرایط متفاوت است، گفت: به دلیل شیوع بیماری کووید-۱۹ رویکردی متناقض با سال گذشته مطرح است. یعنی اگر ارتباطات در فضای مجازی، سال گذشته بر روابط انسانی ما آسیب می‌زد، امسال برای حفظ روابط و جان یکدیگر، باید از فضای مجازی کمک گرفت.
به گفته این منتقد ادبی، در سالی که به دلیل کرونا، دیدارها و روابط در فضای مجازی انجام خواهد شد، باید به شیوه استفاده از این امکان هم توجه شود.
او ادامه داد: باید بتوان از این امکانات استفاده بهینه داشته و زیاده‌روی نکنیم. باید بتوان حد وسط را در استفاده از فناوری رعایت کرد، این در حالی است که بسیاری افراد یا بیش از اندازه در این فضا مشغول می‌شوند یا با آن بیگانه‌اند. باید امسال این کار را انجام دهیم تا سال آینده بتوانیم دور هم جمع شویم. اگر بتوانیم ۱۰ ساعت با پدربزرگمان به صورت تصویری صحبت کنیم، هیچ وقت نمی‌تواند حس نزدیک بودن و گرفتن دست پدربزرگ را بگیرد.
کتاب مناسب شب یلدا
جعفر توزنده‌جانی، بازرس و عضو انجمن نویسندگان کودکان و نوجوانان درباره اقداماتی که می‌تواند برای یادآوری قصه‌گویی در خانواده انجام شود، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: یکی از مروجان کتابخوانی در روزهای گذشته نتایج بررسی خود را اعلام کرد که برای شب یلدا کتاب مناسب خیلی کم داریم، به همین دلیل به نویسندگان توصیه می‌کرد برای شب یلدا و مراسم‌هایی که کودکان و بزرگترها کنار هم هستند، آثاری تولید شود. این شب‌ها برای بزرگترها رسم دیرینه‌ای است که احساس نوستالژی را در آنها زنده و اعضای خانواده را به هم نزدیک می‌کند، همین مساله می‌تواند برای کودکانی که شاهد صمیمت خانواده هستند، لذت‌بخش باشد.
به گفته این نویسنده، مراسم‌هایی مانند شب یلدا می‌تواند فرصت خوبی برای برقرای ارتباط میان نویسندگان، شاعران و تصویرگران با مادرها، پدرها و کودکان باشد.
او ادامه داد: با توجه به شرایط ویژه همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ باید توجه شود دورهمی‌ها منجر به انتقال بیماری نشود، به همین دلیل امسال می‌توانیم با استفاده از فضای مجازی این ارتباط را برقرار کنیم.
همکاری نویسندگان، شاعران و تصویرگران
توزنده‌جانی برای داشتن شب یلدایی همراه با کتاب و قصه‌خوانی پیشنهاد داد: یک نویسنده و یک تصویرگر با هم هماهنگ شوند. تصویرگر تصویری بکشد و نویسنده متنی بنویسد، مادرها و پدرها همراه کودکان خود این متن و تصویر را در فضای مجازی به اشتراک بگذارند و درباره آن بحث و گفت‌وگو کنند. اگر کودک در سنین پایین است، بزرگترها متن را برایش بخوانند و اگر کودکان توانایی خواندن دارند، کتاب را بخوانند و با خانواده درباره آن صحبت کنند.
به گفته یکی از نویسندگان، متن‌ها و تصاویر زیادی در ارتباط با شب یلدا نوشته نشده، این در حالی است که توزنده‌جانی از امکان استفاده از دیگر داستان‌ها در این شب خبر می‌دهد.
او افزود: اگر تصویرگری، طرحی خاص این شب تولید کند، می‌تواند با اسم و آرم خود در فضای مجازی منتشر کند. در نتیجه بعدها در فضای مجازی اگر کسی دنبال تصویر زیبایی باشد، می‌توانند با اجازه تصویرگران از تصاویر استفاده کنند. تعداد زیادی از دوستان مانند محمدرضا شمس، نویسنده کودکان و نوجوانان پیش قدم شدند، همکاری کردند و داستان خود را فرستادند، همچنین چند تصویرگر به این کار پیوستند.
متن‌هایی مخصوص شب یلدا تهیه شده است که با همکاری تصویرگران، در فضای مجازی منتشر خواهد شد تا با حفظ فاصله و رعایت پروتکل‌های بهداشتی، افراد بتوانند از کنار هم بودن در فضای مجازی و ارتباط با نویسندگان، شاعران و تصویرگران لذت ببرند.
حضور در فضای مجازی روشی مطمئن برای شب یلدا
کودکان بسیار سریع‌تر از بزرگسالان با فناوری ارتباط برقرار کردند و توانستند از امکانات آن استفاده کنند. ممکن است در نگاه نخست استفاده کودکان از تلفن‌های همراه و رایانه نادرست به‌نظر برسد این در حالی است که به گفته توزنده‌جانی امسال با در نظر شرایط خاص همه‌گیری، استفاده از فضای مجازی می‌تواند برای حفاظت از سلامت مردم مفید باشد.
او با اشاره به نرم‌افزارهایی که در آنها با کنار هم گذاشتن چند عکس امکان ساخت فیلم وجود دارد و قصه‌گویان که می‌توانند صدای خود را ضبط و در نتیجه ویدئویی از قصه‌گویی تولید کنند، بیان کرد: با این روش می‌توان بسیاری از کودکان و نوجوانان را جذب داستان کرد. البته باید توجه داشت که حق ناشر و نویسنده نادیده گرفته نشود. در صورت هماهنگی و اجازه ناشران و نویسندگان این اقدامات قابل انجام خواهدبود.
والدین با کودک درباره کتاب گفت‌وگو کنند
در روزهایی که مادرها و پدرها زمان بیشتری را با فرزندان خود سپری می‌کنند، شیوه رفتار آنها از اهمیت بیشتری نسبت به گذشته برخوردار است. بخش بزرگی از مسئولیت آموزش برعهده والدین افتاده در حالی که این اقدامات پیش از این توسط کادر متخصص مدارس و آموزشگاه‌ها انجام می‌شد.
برای علاقه‌مند کردن کودکان به کتابخوانی، والدین سهم بزرگی ایفا می‌کنند. به گفته توزنده‌جانی، بهترین روش برای کتابخوان کردن کودک، عادت به مطالعه توسط بزرگسالان است، آن هم در حالی که فرزندان یک خانواده اهل مطالعه، کتاب نمی‌خوانند.
این نویسنده درباره چگونگی ایجاد عادت در کودکان برای کتابخوانی توضیح داد: اگر پدر و مادر یاد بگیرند وقتی کتابی برای کودک خریدند، از خواننده و قصه‌گوی صرف بیرون بیایند و آن کتاب و قصه را محور گفت‌وگو قرار دهند، می‌توانند کودکان را جذب کتابخوانی کنند. برای مثال پیش از اینکه کتاب را بخوانند درباره طراحی جلد، نوشته پشت صفحه، نویسنده و موضوع کتاب گفت‌وگو کنند. این مسائل باعث می‌شود کودک به خواندن کتاب علاقه‌مند شود. همچنین می‌توانند بعد از خواندن چند صفحه از کتاب، آن را ببندند و درباره چگونگی ادامه کتاب تصویرپردازی کنند.
این عضو انجمن نویسندگان کودکان و نوجوانان، با اعلام اینکه برنامه‌ای توسط انجمن برای ارتباط نویسندگان، شاعران و تصویرگران با مردم طراحی شده‌است، ادامه داد: این همکاری می‌تواند محدود به شب یلدا نباشد و در روزهایی در طول سال ادامه داشته باشد. برای کتابخوان کردن کودک، لازم نیست که والدین آموزش تخصصی ببیند، فقط باید بتوانند کتاب مورد علاقه کودک را پیدا کنند تا از خواندن آن لذت ببرد و بتوانند درباره کتاب با کودک گفت‌وگو کنند.