به گزارش ایرناپلاس، فیلم‌نامه در موفقیت فیلم نقش مهمی دارد. بسیاری از آثار برجسته سینمای ایران و جهان از رمان، نمایشنامه، داستان کوتاه و ... اقتباس شده است. مساله مهم رعایت مالکیت فکری در روند تولید سینمای اقتباسی است.
اینجا ممکن است رابطه‌ای ظریف و سازنده میان صاحب ایده و کارگردان یا تهیه‌کننده شکل بگیرد، رابطه‌ای که می‌تواند در هرچه بهترشدن ساخت فیلم تاثیر داشته‌باشد. از طرفی، با وجود تصویب قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان در سال ۱۳۴۸ در ایران، هنوز هم بدون اجازه از آثار هنرمندان استفاده می‌شود.
تیرماه سال گذشته بود که مهدی افروزمنش، نویسنده رمان «سالتو» مدعی شد، هومن سیدی در ساخت فیلم «مغزهای کوچک زنگ‌زده» از رمان او بدون اجازه اقتباس کرده است.
بار دیگر شبیه به این ماجرا بعد از درگذشت کامبوزیا پروتوی، فیلم‌نامه نویس و کارگردان، توسط نیکی کریمی در فضای مجازی مطرح شد. کریمی در این پست نوشت: «اویی که بزرگ بود و استاد واقعی مینی‌مالیزم در سینما بود و من یکی که تعارف ندارم که چقدر خوب می‌نوشت و یکی از بهترین‌ها بود و چقدر از او یاد گرفتم و چقدر خانه دوست کجاست، شیرک، کافه ترانزیت، طلای سرخ، دایره و خیلی فیلمنامه‌های دیگر را خوب نوشت.»
این در حالی است که در منابع رسمی سینمای ایران و حتی روی پوستر فیلم «خانه دوست کجاست» تنها نام کیارستمی به عنوان نویسنده فیلم‌نامه نوشته شده است. مسائل پیرامون این موضوع سال‌هاست محل بحث و گفت‌وگوی اهالی سینما بوده و هست.
کم‌توجهی به جایگاه حق مولف در قانون
ایران هنوز به کنوانسیون برن نپیوسته است، اما قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان در کشور می‌تواند نقش مهمی در حفظ حق مالکیت فکری بازی کند.
گلاله وطن‌دوست وکیل دادگستری درباره حق مولف به خبرنگار ایرناپلاس گفت: حق مولف، در معنای اصطلاحی، امتیازی است که جامعه برای فردی که اثری را پدید آورده است و قصد دارد از مزایای مادی و معنوی آن بهره‌برداری کند، قائل شده است.
این حق دارای ماهیت دوگانه مادی و معنوی است. حق معنوی مولف یا خالق و پدیدآورنده نوعی مالکیت فکری است که در دهه‌های اخیر در جوامع بین‌الملل مورد توجه خاص قرارگرفته است و اگر فردی اقدام به سرقت هنری ادبی و ... کند مورد قضاوت جامعه و فعالان عرصه هنر و رسانه قرار می‌گیرد.
این وکیل دادگستری درباره چرایی رعایت نشدن حقوق مالکیت فکری توضیح داد: به‌نظرم، در قانون ایران به جایگاه حق مولف آن‌طور که باید پرداخته نشده و قانون مناسب نداریم، قانون کاملی که راه را برهرگونه سواستفاده ببندد.
همچنین در ایران حمایت از حق مولف فقط با نهادهای حقوقی همچون «قانون مسولیت مدنی» و جبران ضرر وارد شده به مولف یا صاحب فکر ممکن بوده و معمولا بررسی فقهی نمی‌تواند کارساز باشد، زیرا حقوق مالکیت فکری در ایران سابقه طولانی ندارد. به‌عنوان نمونه در قدیم اگر کسی شعری از شعرا را به خود منتسب می‌کرد، فقط مورد نکوهش قرار می‌گرفت.
نبود نهادی برای نظارت بر رعایت حق مالکیت فکری
تنها قانون نیست که می‌تواند مانع اقدامات نادرست افراد شود، نظام آموزش‌وپرورش نیز مانند دیگر بخش‌های زندگی، نقش مهمی ایفا می‌کند.
به گفته وطن‌دوست، در هیچ‌کدام از پایه‌های تحصیلی به افراد امانت‌داری و حفظ حقوق دیگران آموزش داده نمی‌شود.
او ادامه داد: برای فرهنگ‌سازی میان هنرمندان باید از پایه و اساس مبنا درست ریخته‌شود زیرا در آموزش‌وپرورش، بُعد پرورش فراموش شده و بیشتر به آموزش پرداخته شده است، اما نباید دست روی دست گذاشت، بلکه آموزش حقوقی هنرمندان می‌تواند راهگشا باشد.
این وکیل دادگستری، شرکت هنرمندان در مسابقات را فقط برای دروکردن جایزه، افتخارات جشنواره‌های داخلی و خارجی دانست و گفت: فقدان باور فردی و عمومی برای احترام به اندیشه و فکر صاحب اثر، سبب حذف خالق اثر و نمایش آن توسط افراد مشهور می‌شود، دلیل دیگر می‌تواند نبود آگاهی مولفان، مصنفان و هنرمندان از حقوق خود باشد.
به گفته او، هنوز در ایران نهادی برای نظارت بر رعایت حق مالکیت فکری ایجاد نشده است؛ آن هم در حالی که باید نهادی بر رعایت حق مالکیت فکری نظارت کند. در این حوزه دولت به‌معنای عام و نه کابینه خاص در سیاست‌های فرهنگی خود، بیشتر به حقوق مالکیت فکری بپردازد و در برای حمایت از حقوق مولف قانونی جدید تصویب کند.
تشویق مولف با حمایت و رعایت حق او
وطن‌دوست با یادآوری قانون حمایت حقوق مولفان و هنرمندان که در سال ۱۳۴۸ و به‌دنبال آن ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی که در سال ۱۳۵۲ تصویب شده، گفت: ایران باید قوانین پیشرفته‌تری در این زمینه داشته‌باشد، زیرا هنوز نتوانسته آن‌گونه که لازمه این مساله است در عرصه فرهنگی و هنری و ادبی کشور قوانین را اجرا کند. بنابراین کمبود قوانین بین‌المللی در حمایت از آثار مولفان، بیش از پیش احساس می‌شود و کنوانسیون‌های برن، ژنو و پاریس کارسازند و الحاق ایران به آن نتیجه‌بخش است.
او با بیان اینکه برای رعایت حق مالکیت فکری باید قانون جدید تصویب شود و در موازات آن ایران به کنوانسیون‌های بین‌المللی بپیوندد، گفت: ایران از سال ۲۰۰۱ عضو سازمان جهانی مالکیت فکری است و تا به حال تعدادی از پیمان‌های مربوط به مالکیت فکری را پذیرفته است.
ایران در سال ۱۳۸۰ به پیمان مادرید برای ثبت بین‌المللی علائم (برند) ملحق شد. ایران عضو کنوانسیون برن و هیچ یک از کنوانسیون‌های بین‌المللی مربوط به حق تکثیر نیست، در سازمان تجارت جهانی نیز فقط ناظر است و به موافقت‌نامه تریپس نپیوسته.
این وکیل دادگستری، حق مولف را زایده اندیشه و فکر دانست و تاکید کرد: باید به آن احترام گذاشت؛ حمایت از دو حق مادی و معنوی مولف سبب تشویق و ترغیب مولفان ومصنفان و در نتیجه گسترش فرهنگ و هنر خواهدشد.
نظر شما