چند سالی است که خدمات پزشکی و مشاوره پزشکی آنلاین یا از راه دور در کشور ما راه اندازی شده و مردم به سمت آن گرایش پیدا کرده‌اند. در این میان به نظر می‌رسد شیوع بیماری کرونا و محدودیت رفت‌وآمد و خطرات مراجعه به بیمارستان و مطب‌ها به واسطه احتمال ابتلا به ویروس کرونا، سبب توسعه ارائه خدمات پزشکی از راه دور شده است. به طوری که حتی در این مدت سامانه‌های جدیدی در این حوزه ایجاد شده و تبلیغات بسیاری در مورد آنها انجام می‌شود.
در این سامانه‌ها پزشکان براساس تخصص خود طبقه‌بندی شده و افراد با مراجعه به صفحه پزشکان می‌توانند زمان دریافت خدمات را مشخص کرده و با پزشک به صورت تلفنی یا از طریق پیام رسان‌ها صحبت کنند. اما در حالی این سامانه‌ها از اصطلاح مشاوره پزشکی برای خدمات خود استفاده می‌کنند که گاه این مشاوره‌ها به ویزیت تبدیل شده و حتی تجویز دارو نیز انجام می‌شود. حتی خبرهای تائید شده‌ای وجود دارد که در این سامانه‌ها دستور انجام آزمایش نیز داده می‌شود؛ آن هم در حالی که براساس پروتکل‌ها و استانداردها، مشاوره پزشکی و ویزیت دو مقوله جدا از هم هستند و هر کدام شرایطی دارد که اگر براساس ضوابط عمل نشود تخلف به حساب می‌آید.
براساس استانداردها و پروتکل‌های موجود، پزشکی می‌تواند بیماری را معاینه کند که آن بیمار پیش از این به صورت حضوری توسط پزشک معاینه شده و از سابقه بیماری او آگاه باشد.
در کنار ارائه خدمات پزشکی آنلاین از سوی این سامانه‌ها، برخی از پزشکان از طریق صفحه اجتماعی خود یا از طریق پیام‌رسان‌ها اقدام به معاینه بیمار و تجویز دارو می‌کنند. در حالی که براساس صحبت‌های معاون نظارت و برنامه‌ریزی سازمان نظام پزشکی، پزشکان از این راه فقط مجاز به مشاوره هستند و نباید معاینه و تجویز دارو برای بیمار داشته باشند.
محمد جهانگیری معاون نظارت و برنامه‌ریزی سازمان نظام پزشکی در گفت‌وگو با ایرناپلاس از شرایط و پروتکل‌های معاینه آنلاین و مشاوره آنلاین می‌گوید. وی همچنین در بخشی از این گفت‌وگو، فعالیت سامانه‌های موجود را غیرقانونی و بدون مجوز معرفی می‌کند.
شرایط معاینه آنلاین چیست؟
جهانگیری در ابتدا با بیان اینکه موضوعی به نام معاینه و مشاوره از راه دور وجود دارد، می‌گوید: این خدمات باید با شرایط خاص انجام شود و زیرساخت‌های آن فراهم باشد.
به گفته جهانگیری، معاینه یا همان ویزیت از راه دور باید با شرایط خاصی انجام شود. نخست، احراز هویت پزشک است، به این معنی که پزشک همانی باشد که مورد نظر بیمار است. تشخیص این موضوع در فضای مجازی سخت است. سوال اینجاست که آیا صفحه و آی‌دی واتس‌آپ یا اینستاگرام یا تلگرام یک پزشک توسط خود او اداره می‌شود یا کسی دیگر هم از آن استفاده می‌کند. همه می‌دانیم که اینها می‌توانند تکثیر شده و روی چند سیستم اجرا شود. برای همین در چنین شرایطی احراز هویت پزشک سخت است.
به گفته جهانیگری در مورد احراز هویت تنها پزشک بودن کافی نیست و باید صلاحیت کاری و اینکه این پزشک می‌تواند در این شهر ویزیت انجام دهد مشخص شود. همچنین سطح خدمات و تخصص ادعا شده نیز باید احراز شود.
وی ادامه می‌دهد: در مرحله بعد، شرایط انجام ویزیت یا مشاوره از راه دور باید براساس پروتکل‌ها و استانداردهای ملی و بین‌الملی باشد. این‌طور نیست که پزشک، بیماری را که تا به امروز او را ندیده است و از سلامت او هیچ اطلاعی ندارد، فقط با تکیه بر گفت‌وگو، ویزیت کرده و بخواهد دارویی برای او تجویز کند. کسی که می‌خواهد از راه دور ویزیت کند ابتدا باید شناخت کامل از بیمار خود داشته باشد؛ به عبارت دیگر، بیمارِ پزشک از گذشته بوده و از سوابق بیماریش باخبر باشد.
جهانگیری می افزاید: پس از در نظر گرفتن این شروط، ویزیت باید در مورد یک موضوع خاص صورت گیرد، به عنوان نمونه من بیماری دارم که دیابت دارد و قند خون او را کنترل می‌کنم. روی قند او می توانم ویزیت از راه دور داشته باشم، آزمایش‌های او را ببینم و براساس آن بگویم مثلا باید تعداد واحد انسولین بالا برود. حالا اگر این فرد در مشکل دیگری که من بر آن اشراف ندارم از من سوالی کند؛ مثلا همین بیمار زمین خورده و پای او زخمی شده باشد، نمی‌توانم او را با این مشکل، از راه دور ویزیت کنم. بلکه باید حتما حضوری معاینه شود و براساس شواهد عینی مشکل او پیگیری شده و تجویز لازم انجام شود.
به گفته معاون نظارت و برنامه‌ریزی سازمان نظام پزشکی، ما نیازمند سیستم‌هایی هستیم که ویزیت و مشاوره پزشکان از نظر قانونی و اعتبارسنجی مورد وثوق باشند که البته باید توسط وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی معرفی شوند؛ البته ما این سیستم‌ها را داریم.
وی ادامه می‌دهد: البته زیرساخت‌های متنوعی برای این کار لازم است؛ به طور مثال برای ویزیت از راه دور، نسخه باید نوشته شود. این نسخه‌نویسی باید روی سیستم نسخه‌نویسی الکترونیکی انجام شود. نسخه‌نوشتن در واتس‌آپ معنی ندارد. باید روی سیستم ثبت شود تا بعدها از سوی پزشک انکار نشود.
جهانگیری در پاسخ به این پرسش که آیا ویزیت و مشاوره در واتس‌آپ، اینستاگرام و... که توسط پزشکان انجام می‌شود تخلف است؟ می‌گوید: این موضوع رویه درستی نیست و نوعی تخلف محسوب می‌شود. البته این تخلف از دو طرف مردم و پزشک می‌تواند صورت بگیرد. مردم باید به این سیستم‌ها اعتماد نکنند؛ البته در حوزه مشاوره بعضی از خدمات را می‌تواند گرفت؛ اما اینکه برخی از مشاوره‌ها به ویزیت تبدیل می‌شوند، درست نیست.
دکتر اسنپ غیرقانونی است
پس از شیوع کرونا، اسنپ خدمتی به عنوان اسنپ دکتر ایجاد کرده و در آن گروه‌های مختلفی از پزشکان طبقه‌بندی شده‌اند تا خدمات مشاوره پزشکی به کاربران ارائه کنند.
متولیان این خدمات‌رسان مدعی‌اند در هر کجای دنیا از طریق این نرم‌افزار می‌توان با ۶۰۰ پزشک و روانشناس ارتباط برقرار کرد و به صورت ۲۴ ساعته از آنها مشاوره گرفت.
البته این تنها سامانه‌ای نیست که به ارائه خدمان پزشکی از راه دور می‌پردازد. در حال حاضر چند سامانه وجود دارد که کار مشاوره آنلاین در حوزه پزشکی را به مردم ارائه می‌دهند اما موضوع این است این مشاوره‌ها اغلب تبدیل به ویزیت شده و حتی نسخه نیز به بیمار ارائه می‌شود. حتی گاه پزشکان انجام آزمایش را نیز تجویز می‌کنند.
جهانگیری در مورد سامانه دکتر اسنپ می‌گوید: اولا این سامانه هیچ مجوزی ندارد و این کار او تخلف است چون نه از وزارت بهداشت و نه از سازمان نظام پزشکی مجوزی برای آن اخذ نشده است. دوم اینکه، درست نیست ما خدمات پزشکی را با خدمات دیگری مقایسه کرده و آنها را همانند آنها ارائه دهیم. به تازگی نامه‌ای برای ممنوعیت انجام آزمایش‌هایی که جزو خدمات این سامانه است ابلاغ شده تا پیگیریهای لازم انجام شود. البته چند سامانه دیگر نیز این تخلفات را انجام داده‌اند که به سرعت به آنها تذکر داده شد. این فعالیت‌ها قانونی نیست و مجوز لازم را ندارد و حتی اسنپ برای تبلیغی که انجام می‌دهد مجوز ندارد.
در روزهای اخیر نیز وزارت بهداشت اعلام کرد که انجام آزمایش کرونا توسط استارتاپ‌ها ممنوع است. در این خبر وزارت بهداشت، استارتاپ‌هایی همچون اسنپ، خوب‌شو، دکتر چکاپ، آتی آزما، ویزیت ۲۴، سر و آسا مد، آسان آزمایش، آپ و آزمایش آنلاین مورد خطاب قرار گرفته و به آنها تذکر داده شده که این خدمت را از سامانه خود حذف کنند.
شروط مشاوره آنلاین چیست؟
جهانگیری در مورد شرایط مشاوره از راه دور در حوزه پزشکی نیز می‌گوید: مشاوره ممکن است از طریق تلفن، پیامک، به صورت تصویری یا توسط پیام‌رسان‌ها انجام شود. مشاوره به این معناست که ما در مورد یک مشکل از یک پزشک سوال کنیم اما تصمیم‌گیری با خودمان باشد. ممکن است بیماری از من بپرسد در مورد فلان موضوع چه باید کرد و من به او بگویم اگر این کار را انجام دهید بهتر است اما تصمیم‌گیری با خودتان. این کار را انجام دادید و مشکلی برای شما پیش آمد خودتان مسئول هستید.
جهانگیری ادامه می‌دهد: در مشاوره، نظر پزشک فقط یک پیشنهاد است و تصمیم نهایی را خود بیمار می‌گیرد و مسئولیت هم برعهده بیمار است؛ مگر مشاوره‌هایی که روی سیستم‌های علمی و دقیق باشد. آن زمان من به عنوان پزشک از یک متخصص دیگر نیز مشاوره می‌گیریم و آن را به بیمار منتقل می‌کنم. در این صورت آن پزشک متخصص در این مشاوره با من شریک می‌شود. در واقع اگر سامانه‌ها قاعده‌مند کار کنند و مجوز داشته باشند و مردم نیز از سیستم‌های مجوزدار مشاوره بگیرند، این مشاوره می‌تواند برای تصمیم‌گیری مرجع باشد. اما اگر بیمار در سیستم‌های بدون مجوز مشاوره بگیرید اگر عارضه‌ای هم برای او رخ داد باید مسئولیت آن را بپذیرید.
جهانگیری در پاسخ به این پرسش که دریافت پول از بیمار در مشاوره‌های بدون مجوز، قانونی است یا نه؟ می‌وید: ویزیت و مشاوره تعرفه دارد که باید این تعرفه رعایت شود اما چون این کارها در فرایند قانونی خود انجام نمی‌شود پول گرفتن و نگرفتن و میزان آن ملاک دوم است؛ وقتی اصل کاری از نظر ما درست نیست، مراحل بعدی آن ملاک بعدی برای پیگیری و اظهارنظر است.
مشاوره تلفنی با مجوز سازمان نظام پزشکی سال‌ها انجام می‌شود
وی ادامه می‌دهد: ما در حال حاضر برای بعضی از همکاران خود که درخواست مشاوره تلفنی داشتند مجوز ارائه کردیم و با شرکت مخابرات هماهنگ شده و شماره تلفن‌های هوشمند دقیقه‌ای در اختیار آنها قرار گرفته است و بعد از مشاوره هزینه آن توسط مخابرات به قبض تلفن اضافه می‌شود که در این صورت تعرفه متناسب است. این مشاور تلفنی سال‌هاست انجام می‌شود؛ حال اینکه می‌تواند به صورت تصویری هم باشد باید زیرساخت آن ایجاد شود.
به گفته جهانگیری، مشاوره تلفنی پیش از این بدون مجوز انجام می‌شد که برخوردهای قانونی نیز داشته است.
مشاوره توسط غیرپزشک جرم است
با شیوع بیماری کرونا و محدودیت افراد در مراجعه به بیمارستان‌ها یا مطب پزشکان، به نظر می‌رسد که نیاز به مشاوره و یا ویزیت آنلاین و از راه دور برای مردم بیشتر شده و اکنون این پرسش مطرح است که آیا در طول این مدت تخلف‌هایی در این حوزه انجام شده است؟
جهانگیری در پاسخ می‌گوید: البته در این شرایط نیاز به خدمات از راه دور بیشتر شده و اگر ما نتوانیم با فرآیندهای قانونی به آنها پاسخ دهیم ارائه خدمات از فرآیند غیرقانونمند انجام خواهد شد. یک بخش از این قضیه به خود ما برمی‌گردد که نتوانستیم این خدمات را تسریع کرده و ارائه کنیم. بنابراین نمی‌توان گفت در این مدت تخلف وجود داشته، چون نیاز بوده و انجام شده اما بعضی از تخلف‌ها نیز بوده که افرادی غیر پزشک، این خدمات را ارائه دادند. این تخلف نیست، جرم است و باید برخوردهای لازم با آن انجام شود.
گزارش از الهام السادات کاظمی
نظر شما