سینمای هنر و تجربه، مخاطبان خاص و محدود اما علاقه‌مند خود را دارد و با حمایت‌هایی که صورت گرفته در طول ۶ سال گذشته توانسته جایگاه خود را در سینمای داخل به دست آورد و در عرصه‌های بین‌المللی نیز جوایزی کسب کند.
کارگردانان جوان زیادی در این سینما دیده شدند و مسیر رشدشان هموار شد و حتی به موفقیت‌های بزرگ نیز دست یافتند. به طور نمونه فیلم «یلدا» به کارگردانی مسعود بخشی در این گروه توانست جایزه بزرگ هیأت داوران جشنواره ساندنس آمریکا را به دست آورد و در جشنواره بین‌المللی فیلم صوفیه جایزه نشان ویژه بهترین فیلمنامه را از آن خود کند.
از کامبیز حضرتی منتقد سینما و نویسنده ماهنامه و سایت هنر و تجربه و همچنین هادی آفریده مستندساز درباره تأثیر سینمای هنر و تجربه بر سینمای داخل و همچنین موفقیت‌های سینمایی این جریان در عرصه بین‌الملل پرسیدیم.
سینمایی که از کشور ما در جهان جایزه می‌برد
کامبیز حضرتی درباره حضور فیلم‌های سینمای هنر و تجربه ایران در عرصه بین‌المللی و جایگاهی که این آثار در سینمای بین‌الملل پیدا کرده‌اند، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: سینمایی که از کشور ما در جهان جایزه می‌برد، سینمای هنر و تجربه است. یعنی هیچ موقع ما خبری نخوانده‌ایم یا جایزه‌ای ندیده‌ایم که مثلاً فیلمی که با امکانات سینمای ایران بیگ‌پروداکشن(تولید آثار بزرگ و پر خرج) حساب شود، جایزه‌ای را از یک جشنواره قابل قبولی برده باشد. به عبارت دیگر، این سینماست که جنس هنری دارد و جایزه می‌برد. یعنی فیلم فرهادی نیز با همین فرمول جایزه می‌گیرد؛ فیلم یلدا اثر مسعود بخشی با همین فرمول به جایزه می‌رسد.
اما آن چیزی که سبب می‌شود جوایز به سمت این فیلم‌ها سرازیر شوند بحث تولید نیست، بلکه بحث مضمون و درون‌مایه‌ای است که این فیلم‌ها دارند. یعنی اگر به فیلم‌های فرهادی یا همین فیلم یلدا نگاه کنید می‌بینید موضوع‌های حقوق بشری یا گزارش‌های انسانی، اخلاقی از درون جامعه ایران در این فیلم‌ها وجود دارد که می‌تواند برای خارجی‌ها جذاب باشد. البته بخشی از آن به دلیل ناشناخته بودن فضای درون جامعه ماست. ما به دلیل مسائل تحریم و به دلیل اینکه گردشگران زیادی وارد جامعه ما نمی‌شوند، نمی‌توانیم گزارش درستی از جامعه‌مان به کشورهای دیگر بدهیم. پس سینما در جامعه ما چنین رسالتی را برای خود تعریف کرده یا این بار بر دوشش افتاده است که سعی کند از درونیات جامعه ما، گزارشی به خارجی‌ها بدهد.
سینمایی که به گیشه فکر نکند، دغدغه هنر و تجربه است
این روزنامه‌نگار با تأکید بر اینکه هنر و تجربه در ایده درخشان است، درباره ماهیت سینمای تجربه و اثرهایی که بر آثار سینمای کوتاه و مستند گذاشته است، افزود: فیلم‌هایی که فقط به گیشه فکر نکنند و دغدغه‌های دیگری داشته باشند، دغدغه هنر و تجربه است. در اصل، ایده درخشان است. البته نمی‌خواهم وارد این بحث شوم که تا چه اندازه این ایده محقق شده؛ دوم اینکه سبب می‌شود سینمای مستند و فیلم‌های کوتاه دیده شوند که پیش از هنر و تجربه هیچ جایی برای اکران نداشتند.
البته پخش سینمای مستند باید در تلویزیون باشد، اما تلویزیون به‌طور معمول به مستندهایی خاص توجه دارد، حال نه مستندهایی الزاماً سیاسی. برای نمونه در حال حاضر حیات‌وحش، مستند مورد توجه تلویزیون است. اما اگر مستند پرتره یا پشت صحنه یا هر درامی ساخته شود، ممکن است مورد سلیقه تلویزیون نباشد. الان با رویکردی که صداوسیما دارد فکر می‌کنم راز بقا تقریباً معادل با سینمای مستند است.
نقش سینمای هنر و تجربه در انتخاب یک مستند برای اسکار
وی در ادامه افزود: دستاوردی که هنر و تجربه آورده این است که بسیاری از این فیلم‌ها، در واقع فیلم‌های جانانه‌ای هستند. این که سال گذشته یک مستند به اسکار رفت، نتیجه هنر و تجربه بود که توجه‌ها را به جنس دیگری از سینما جلب کرد. بستری برای سینمای مستند به وجود آورد که کم‌کم افرادی به این فکر بیفتند که سینمای مستند قابلیت دارد که در عرصه جهانی به‌عنوان نماینده ایران به اسکار برود.
این به‌طور حتم به دلیل تلاش‌هایی بوده که هنر و تجربه در این فضا داشته است. اما امیدوارم که هنر و تجربه محدود به ایده نباشد. چون ایده هنر و تجربه برای جوان‌های با استعدادی که می‌خواهند وارد سینما شوند خوب است. ویترین فیلم مستند و فیلم‌های کوتاه و خاص شدن خوب است، اما اینکه هنر و تجربه فقط محدود به این ویترین بماند مربوط به اتفاقی است که الان باید فکر دیگری برای آن شود. یعنی هنر و تجربه باید یک قدم جلوتر رود و بعد ۵ تا ۶ سال، دیگر ویترین نباشد.
تخصصی کار کردن در هنر و تجربه
حضرتی درباره مسائلی که بعد از گذشت ۶ سال از پایه‌گذاری این جریان گریبان سینمای هنر و تجربه را گرفته و راه‌حل‌های پیشنهادی که ممکن است به پویاتر شدن آن بینجامد، افزود: پیشنهاد من تخصصی کار کردن در هنر و تجربه است. یک عده افراد متخصص در شورای هنر و تجربه هستند که فعالیت می‌کنند، اما آیا آن شورا در مورد همه مسائل دارای تجربه است؟ یعنی هم می‌توانند در مورد مسائل فیلم کوتاه و مستند نظر دهند هم در مورد پخش داخل و بین‌الملل و اینکه کدام فیلم را به چه جشنواره‌ای بفرستند؟
وقتی جایی داعیه تخصصی شدن دارد و با شورای چند نفره همه مسائل را جمع‌وجور می‌کند، اشکال دارد. ممکن است دوستان مساله بودجه یا موضوع‌های شبیه این را مطرح کنند. مطمئنم اگر اعضای خوب و قوی سینمای فیلم کوتاه را بیاوریم حاضرند با جان و دل بدون هیچ چشم‌داشت مالی مشورت دهند، پاتوق راه بیندازند و سینما را یک قدم جلوتر ببرند. در مورد سینمای مستند و مسائل دیگر نیز این اتفاق می‌افتد. اینها عمومی‌ترین مساله‌ای است که می‌تواند اتفاق بیفتد.
هنر و تجربه حرکت آغازین برای از بین بردن انحصار
هادی آفریده درباره تأثیر سینمای هنر و تجربه بر سینمای داخلی کشور و موفقیت آثار این گروه سینمایی در عرصه بین‌المللی به خبرنگار ایرناپلاس گفت: هنر و تجربه حرکت آغازین بسیار خردمندانه‌ای بود که توانست انحصار اکران فیلم‌های سینمای ایران را از سینمای تجاری به سمت سینمای متفاوت سوق دهد و به‌شدت در این راه موفق بوده است. به‌خصوص در سال‌های اخیر که سینمای ایران درگیر ابتذال و انواع فسادها بوده و هست، سینمای هنر و تجربه موفق شد هوای تازه به سینمای ایران تزریق کند و از این بابت بسیار موفق عمل کرده است.
فکر می‌کنم باید بیشتر به تأثیر داخلی هنر و تجربه توجه کنیم نه تأثیر خارجی آن. یعنی ذات هنر و تجربه، بیشتر مساله داخلی بوده و تأثیری که در سینمای داخل داشته، خوب بوده است. چون تا آنجایی که می‌دانم سینمای هنر و تجربه هیچ‌وقت در مورد پخش خارجی فیلم‌ها کاری نکرده است.
هنر و تجربه پدیده‌ای دردانه در سینمای ایران
کارگردان مستند «باشگاه حیوانات» درباره ماهیت سینمای هنر و تجربه و چرایی حمایت از این جریان سینمایی بیان کرد: هنر و تجربه پدیده‌ای است که در سینمای ایران دردانه است و این دردانه بودنش به دلیل توجه ویژه به سینمای فرهنگی است. باید این جریان حفظ و به آن کمک شود و این نهالی که تازه کاشته شده را غنیمت بدانیم و ارزشش را حفظ کنیم و لحظه‌ای در این مسأله شک ندارم.
اما هر جوان یا نوجوانی خطاهایی دارد و هنر و تجربه نیز خالی از آن خطاها نیست. هنر و تجربه را با اهدافی که تا الان داشته باید دو دستی حفظ کنیم و اگر صحبتی می‌کنیم در جهت بهتر شدن و اصلاح این نهالی است که در سینمای ایران کاشته شده است. بخش عمده‌ای از تولیدهایی که سینمای هنر و تجربه نمایش می‌دهد، مخاطبانش جوانان و نسل نواندیش و متفکرند. پس می‌توانیم این توقع را داشته باشیم که مدام خود را اصلاح کند، اصلاح‌پذیر باشد و به سمت و سوی بهتر از وضعیت حاضر، قدم بردارد.
هر دولتی با هر رویکردی باید به هنر و تجربه قدرت دهد
این مستندساز در پاسخ به این پرسش که بعد از گذشت حدود ۶ سال از تشکیل این گروه سینمایی چه پیشنهادهایی برای بهتر شدن و پیشرفت سینمای هنر و تجربه دارد، گفت: مهم‌ترین چیزی که آرزو می‌کنم هنر و تجربه به‌زودی و نه در افق‌های خیلی دور به آن برسد این است که در مرکز استان‌ها دارای یک پردیس سینمایی شود. پردیس‌های سینمایی این امکان را می‌دهند که فیلم‌ها در سانس‌هایی منظم اکران شوند و از نظر تبلیغات نیز بتوان تبلیغ بهتری برای فیلم‌ها انجام داد.
این فیلم‌ها به‌سختی در میان فیلم‌های تجاری برایشان سانس باز می‌شود و می‌دانم هنر و تجربه بابت اجاره این سینماها گاهی اوقات مبالغ زیادی به تهیه‌کنندگان تجاری می‌دهد. این مسأله‌ای است که برای این جریان و ما خوشایند نیست. امیدوارم هنر و تجربه ضمن داشتن یک پردیس سینمایی، یک ردیف بودجه اعتباری بهتر و مشخص‌تر و حتی بزرگ‌تر از چیزی شود که الان دارد و از نظر مالی نیز حمایت شود.
آفریده با بیان اینکه برخلاف خیلی از منتقدانِ هنر و تجربه که رفتار سیاسی با این گروه هنری دارند، گفت: به نظرم هر دولتی که بعد از این دولت سرکار بیاید باید تلاش کند به این جریان قدرت دهد؛ چون این سینما اعتبار فرهنگی سینمای ماست و تنها بخشی از سینمای ماست که چهره فرهنگی ایران را نشان می‌دهد. هنر و تجربه محیطی بسیار سالم‌تر از آن چیزی است که در سینمای تجاری امروز ایران سراغ داریم؛ به اعتقاد من باید به هر شکلی از این گروه سینمایی و مدیرانش حمایت کرد.
گزارش از هنگامه ملکی
نظر شما