هنوز همه‌گیری بیماری کووید ۱۹ تمام نشده است، اما مسئولان کشورها از بازگشایی پلکانی کسب و کارها خبر می‌دهند. یکی از دسترسی‌هایی که با شیوع بیماری کرونا قطع شد، استفاده از کتابخانه‌ها بود. بعد از گذشت حدود سه ماه از اعلام همه‌گیری بیماری کرونا در ایران، کتابخانه‌های عمومی با موافقت ستاد ملی مبارزه با کرونا به‌صورت پلکانی و مرحله به مرحله بازگشایی می‌شوند. در این مرحله که از ۲۹ اردیبهشت‌ماه آغاز شده، کتابخانه‌ها در یک نوبت‌کاری از ساعت ۸ صبح تا ۱۲ ظهر بدون حضور اعضا و با هدف انجام امور کتابخانه‌ای و ارائه خدمات بازگشایی می‌شوند و کتابداران به‌صورت یک روز در میان در کتابخانه حضور خواهند یافت.
چرا کتابخانه‌ها اعم از کتابخانه‌های عمومی، کتابخانه ملی، کتابخانه مجلس و ... فعالیت خود را قطع کردند و حال چرا این روند ادامه نخواهد داشت و شاهد چه تغییراتی در روند خدمات‌دهی آنها خواهیم بود؟
محسن حاجی‌زین‌العابدینی، عضو هیئت مدیره انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران و رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه شهید بهشتی درباره چرایی تعطیلی کتابخانه‌ها به خبرنگار ایرناپلاس گفت: کتابخانه‌ها و مراکز دیگر به دو دلیل بسته شدند: یکی سلامت خود افراد و دیگری سلامت جامعه و شکستن زنجیره انتقال ویروس. البته با گذشت زمان، حساسیت به مسائل کم می‌شود، در صورتی که خطر وجود دارد و از شدت آن کاسته نشده است.
به گفته حاجی‌زین‌العابدینی پیش از بازگشایی کتابخانه‌ها باید توجه داشت که آنها چه کارکردی دارند و چقدر فعالیت آنها روی کار محققان و دانشجویان تأثیرگذار است. او ادامه داد: تا جایی که می‌دانم تا ۷۰ درصد استفاده از کتابخانه‌ها، از فضای قرائت‌خانه برای کنکور و امتحان‌های دانشگاهی است. مراجعه به کتابخانه برای پژوهش دانشگاهی درصد خیلی کمتری را شامل می‌شود. این روند به دلیل خانه‌های کوچک و نبود فضای مطالعه است. با شناختی که از رویکرد کاربران کتابخانه‌ها دارم، استفاده از منابع کتابخانه در اولویت مراجعه‌کنندگان نیست.
او با اشاره به همایش «امنیت و ایمنی کتابخانه‌ها» که پیش از این در دانشگاه شهید بهشتی برگزار کرده‌اند، توضیح داد: بحث ایمنی کتابداران و نیروی انسانی کتابخانه نه‌فقط در شرایط همه‌گیری یک بیماری، بلکه به دلیل گرد و غبار کتاب‌ها و فعل و انفعالاتی است که در کتاب‌ها وجود دارد و می‌تواند موجب آلرژی یا مسائل بهداشتی شود؛ به همین دلیل باید به این نکته توجه کنیم که دلیل اصلی بستن این فضاها چه بود و الان برای چه منظورهایی و با چه پروتکل‌هایی باید آنها را بازگشایی کنیم.
تمرکز کتابخانه‌ها روی خدمات دیجیتالی است
کتابخانه باقی کشورها در چه شرایطی قرار دارند و چه خدماتی به مراجعان خود ارائه می‌دهند؟ حاجی‌زین‌العابدینی در پاسخ به این سؤال گفت: تا جایی که می‌دانم اغلب تمرکز روی خدمات دیجیتالی و از راه دور است و مسئله حضور در کتابخانه‌ها هنوز مطرح نیست. بررسی بازگشایی و مراجعه به قرائت‌خانه کتابخانه‌ها در دیگر کشورها از مسائلی است که به آینده موکول شده است.
طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی، انتقال ویروس کرونا از طریق هوا هم ممکن است، همین مسئله قرائت‌خانه‌ها را تبدیل به مکانی ناامن برای سلامتی انسان می‌کند. عضو هیئت مدیره انجمن کتابداری با بیان اینکه فعلاً امکان گرفتن تست از کلیه کاربران کتابخانه‌ها وجود ندارد، افزود: ویروس کرونا هنوز جنبه‌های ناشناخته فراوانی دارد و به همین دلیل قابل کنترل نیست. نباید فراموش شود که برای سعادت و خوشبختی که بخشی از آن سلامت جسم و جان است، تحصیل و مطالعه می‌کنیم. اگر سلامتی دچار اختلال شود مسائل روحی روانی برای فرد و خانواده او به همراه خواهد داشت. به همین دلیل شاید لازم باشد از چیزی بگذریم تا به چیزهای دیگری برسیم؛ ممکن است سختی‌های پاس نکردن یک درس را به جان بخریم اما سالم بمانیم.
در نظر گرفتن پروتکل برای ادامه فعالیت کتابخانه‌ها
مشکلات مرتبط با بیماری کرونا تا پیدا شدن واکسن آن در زندگی انسان ماندنی است. بسیاری از کسب و کارها برای ادامه فعالیت‌ها، دستورالعمل‌ها و پروتکل‌های بهداشتی در نظر گرفته‌اند. کتابخانه‌ها هم از این روند مستثنی نبودند. به‌منظور حفظ ایمنی و سلامتی مراجعان و کارکنان کتابخانە مرکزی، موزه و مرکز اسناد دانشگاه شهید بهشتی و نیز ارائە خدمات متناسب با نیاز کاربران پروتکلی نوشته شده است.
رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه شهید بهشتی درباره موارد در نظر گرفته شده در این پروتکل توضیح داد: در کتابخانه مرکزی شهید بهشتی کار مهمی انجام دادیم و امانت کتاب‌ها را در کتابخانه شهید بهشتی تا ۳۱ اردیبهشت تمدید کردیم و دوباره آن را تمدید خواهیم کرد. نکته دیگر این است که ساز و کاری برای پست کتاب برای افراد در نظر گرفتیم تا اگر کتابی برای فردی خیلی مهم باشد، کتاب را برای او پست کنیم و هزینه‌های پستی را خودش پرداخت کند. کتاب‌ها را به‌صورت محدود امانت می‌دهیم به این صورت که ۲۴ ساعت قبل باید کتاب از طریق میل سفارش داده شود. کتاب در پلاستیک گذاشته و به مخاطب تحویل داده می‌شود. بعد از برگشت کتاب به کتابخانه، آن را در محل ایزوله و قرنطینه قرار می‌دهیم و بعد از ضدعفونی کردن آن را وارد مجموعه می‌کنیم. همچنین این کتابخانه برای کارکنانش نوبت‌بندی در نظر گرفته است تا هر کدام دو یا سه روز در هفته به محل کتابخانه بروند. کلیه خدمات کتابخانه‌ای به‌صورت تلفنی و آنلاین ارائه می‌شود.
قرائت‌خانه‌های کتابخانه‌ها تا زمانی که واکسن بیماری کووید ۱۹ ساخته شود یا زمانی که با تست‌های سریع بتوان از سلامت انسان‌ها مطمئن شد، بهتر است به مراجعان ارائه خدماتی ندهند تا به مکانی برای انتقال بیماری تبدیل نشوند. بازگشایی کتابخانه‌ها مسئله‌ای قابل بررسی است. این‌طور که به نظر می‌آید بهتر است کتابخانه‌ها فعالیت خود را در حد امانت کتاب پیش بگیرند، تا بتوانند در آن پروتکل‌های بهداشتی را رعایت و از سلامت خود و مراجعان محافظت کنند.
نظر شما