بورس تهران در سال جدید میزبان شرکت‌های دولتی زیادی خواهد بود. عرضه اولیه صبا و شستا در دو ماه ابتدایی سال و نیز صندوقی از سهام شرکت‌های دولتی که احتمالاً هفته آینده عرضه خواهد شد، نشان از توجه ویژه دولت به بازار سهام دارد؛ توجهی که گاهی گفته می‌شود دلیل آن می‌تواند جبران بخشی از کسری بودجه سال جاری باشد. دلیل این استقبال چه تنوع و عمق‌بخشی به بازار و چه جبران کسری بودجه باشد، در دستور کار قرار گرفته و حتی افراد ناآشنا با بازار سهام را به سرمایه‌گذاری تشویق می‌کند. ایرناپلاس در این گزارش، جدیدترین عرضه دولتی آتی را که این روزها با نام ETF از آن یاد می‌شود، بررسی کرده است.
روز شنبه فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد از صدور آگهی اولین عرضه سهام بنگاه‌های دولتی در بورس خبر داد. این عرضه در قالب یک صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله و به ارزش ۱۶ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان خواهد بود. صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله یا ETF که از سرواژه‌های عبارت انگلیسی آن یعنی Exchange Traded Fund گرفته شده تقریباً مشابه صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک است.
صندوق سرمایه‌گذاری مشترک چیست؟
شما به‌عنوان یک سرمایه‌گذار می‌توانید از مسیرهای متفاوتی در بورس فعالیت کنید. اگر دانش کافی و زمان مناسب داشته باشید، می‌توانید از ساعت ۹ تا ۱۲:۳۰ روبه‌روی تابلوی بورس بنشینید و سهم‌های موردنظر خود را بخرید و بفروشید. بعضی‌ها ممکن است با دیدن اعداد و ارقام سبز و قرمز این بازار و جزئیات زیاد آن یا نداشتن زمان یا دانش کافی از همان ابتدا و قبل از آشنا شدن با صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، از بورس بترسند و با آن خداحافظی کنند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک روشی برای ورود غیر حرفه‌ای‌ها و افرادی هستند که ترجیح می‌دهند مدیریت سرمایه خود در بازار سهام را به یک گروه حرفه‌ای بسپارند. صندوق‌ها توسط متخصصان بازار سرمایه و با تشکیل سبد متنوعی از انواع سهام و اوراق بهادار فعالیت می‌کنند و سروکله زدن با تابلوی بورس را به‌جای شما به عهده می‌گیرند.
صندوقی برای ریسک‌گریزها
صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک انواع مختلفی دارند. «صندوق با درآمد ثابت»، یکی از آنهاست. این صندوق‌ها ضامن اصل مبلغ سرمایه‌گذاری و سود افراد هستند. حداقل ۷۰ درصد دارایی یک صندوق با درآمد ثابت، از اوراق مشارکت بانکی یا اوراق خزانه که درآمد ثابتی دارند، تشکیل می‌شود و همان‌طور که از نام آن مشخص است، درآمد ثابتی را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند. با توجه به ترکیب دارایی‌های این نوع از صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توان گفت ریسک پایینی دارند و در نتیجه می‌توانند گزینه خوبی برای افراد ریسک‌گریز باشند.
بازدهی بالاتر در مقابل ریسک بیشتر
«صندوق سهام» یکی دیگر از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. بخش عمده دارایی صندوق سهام یعنی ۷۰ درصد آن از سهام شرکت‌های بورسی تشکیل شده است پس نمی‌تواند درآمد ثابتی به سرمایه‌گذاران پیشنهاد دهد، اما ممکن است بازدهی بیشتری از صندوق‌های با درآمد ثابت را برای سرمایه‌گذاران خود به همراه داشته باشد. با این حال، این صندوق‌ها به دلیل ترکیب دارایی‌های خود، ریسک بالاتری را نیز به سهامداران متحمل می‌کنند.
صندوق میانه‌روهای بورس
اگر انتظار شما از بورس، بازدهی بیشتری نسبت به صندوق با درآمد ثابت و ریسک کمتری نسبت به صندوق سهام است، می‌توانید سرمایه‌گذاری در «صندوق مختلط» را تجربه کنید. نسبت دارایی سهام و اوراق با درآمد ثابت صندوق‌های مختلط ممکن است در طول زمان تغییر یابد، اما عمدتاً این نسبت حداقل ۴۰ درصد و حداکثر ۶۰ درصد سهام است و مابقی شامل اوراق با درآمد ثابت است.
بساز و بفروش‌های بورسی
یکی دیگر از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک در بورس تهران، «صندوق زمین و ساختمان» است که هدف از تأسیس آن، تأمین سرمایه پروژه‌های ساختمانی است. این صندوق‌ها مبالغ سهامداران را در اختیار انبوه‌سازان قرار می‌دهند تا پروژه‌های ساخت‌وساز خود را انجام دهند. انبوه‌ساز بعد از پیش‌فروش یا فروش واحدهای ساخته شده، سود به‌دست آمده را بین سهامداران تقسیم می‌کند. گواهی سرمایه‌گذاری در این نوع صندوق‌ها در فرابورس نیز قابل معامله است و سهامداران می‌توانند با معامله این گواهی‌ها نیز سود کسب کنند.
تفاوت ETFها با صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک
ETFها یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله، از نظر ساختاری مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک هستند و ترکیب آنها مجموعه‌ای از سهم‌های متنوع است، اما نقدشوندگی بالاتری نسبت به صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک دارند؛ یعنی راحت‌تر معامله شده و سریع‌تر به پول تبدیل می‌شوند. ارزش خالص دارایی‌ها و قیمت صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک در پایان روز محاسبه می‌شود و بعد از این محاسبات، قابل خرید و فروش هستند، اما EFTها این محدودیت را ندارند و مانند سایر سهم‌ها در طول روز قابل معاملاتی هستند.
ترکیب ETF دولت
بر اساس آنچه علیرضا صالح، رئیس سازمان خصوصی‌سازی گفته است، دولت در عرضه‌ای که احتمالاً هفته آینده در بورس صورت می‌گیرد، سهم خود از بانک‌های صادرات، تجارت و ملت و همچنین شرکت‌های بیمه البرز و بیمه اتکایی امین در قالب صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله به بورس می‌آورد. پس این صندوق از نظر ترکیب، تا حدودی مشابه «صندوق سهام» خواهد بود.
نحوه سرمایه‌گذاری در ETF دولت
به‌طور کلی، برای سرمایه‌گذاری در بورس، لازم است در سامانه سجام یا سامانه جامع اطلاعات مشتریان ثبت‌نام کنید و بعد با کد رهگیری که از سامانه دریافت می‌کنید، برای احراز هویت به دفاتر پیشخوان مراجعه کنید. علاوه بر این، لازم است با ثبت نام در یک کارگزاری، کد بورسی دریافت کنید تا به‌وسیله آن بتوانید وارد سامانه معاملات شوید و خرید و فروش سهام را آغاز کنید. با این حال، رئیس سازمان خصوصی‌سازی گفته افراد بدون داشتن کد بورسی و صرفاً با کد ملی می‌توانند ثبت سفارش انجام دهند و در این عرضه اولیه شرکت کنند.
صندوق دولت چند؟
هر فرد می‌تواند تا سقف دو میلیون تومان از واحدهای این صندوق ETF را خریداری کند. رئیس سازمان خصوصی‌سازی گفته ارزش هر واحد این صندوق، ۱۰ هزار تومان است و دولت تخفیف ۲۰ درصدی برای خرید آن در نظر گرفته است.
در ETF شرکت‌های دولتی سرمایه‌گذاری کنیم؟
قیمت تعیین‌شده ۱۰ هزار تومانی برای واحدها این صندوق سرمایه‌گذاری ممکن است سؤال‌هایی را برای سرمایه‌گذاری در این صندوق ایجاد کند. ترکیب سبد این صندوق از بین بانک‌ها و شرکت‌های بیمه‌ای پذیرفته شده در بورس تشکیل شده و دولت سهم خود از این نهادهای مالی را عرضه می‌کند. در نتیجه می‌توان گفت قیمت هر واحد این صندوق، وابسته به قیمت روز سهم‌های آن در بازار است و باید دید این قیمت ۱۰ هزار تومانی تا چه میزان به واقعیت‌های بازار نزدیک است.
نکته دیگر درباره مدیریت این صندوق است. مطالعات نشان می‌دهد عوامل مدیریتی تأثیر مستقیمی بر بازدهی صندوق‌های سرمایه‌گذاری دارند و انتظار می‌رود مدیریت این صندوق به‌گونه‌ای عمل کند که سهامداران بازدهی قابل قبولی از سرمایه‌گذاری خود کسب کنند.
گزارش از مریم‌السادات علم‌الهدی
نظر شما