تنها دو ماه تا پایان فعالیت مجلس دهم باقی مانده است؛ عمر مجلس دهم با فراز و نشیب‌های بسیاری همراه بود. تشدید فشارهای ایالات متحده آمریکا با آغاز ریاست جمهوری دونالد ترامپ بر ایران، خروج آمریکا از برجام، تشدید تحریم‌ها علیه ایران، افزایش ناگهانی قیمت دلار، سلسله اعتراضات سیاسی و اجتماعی، تصویب لوایح مرتبط با FATF، تصویب برنامه ششم توسعه، سؤال از رئیس‌جمهوری، رأی اعتماد به دولت دوازدهم و ... تنها بخشی از چالش‌ها و درگیری‌های سیاسی نمایندگان مجلس دهم بود. البته این مجلس منتقدان بسیاری از طیف‌های مختلف سیاسی نیز، داشته است. در همین باره، با یکی از نمایندگان منتقد مجلس داشتیم که طی دو سال اخیر چندین نطق انتقادی در صحن علنی مجلس انجام داده که پای او را به هیأت نظارت بر رفتار نمایندگان باز کرده است. غلامرضا حیدری، نماینده دوره‌های دوم و سوم و دوره اخیر مجلس است که سابقه حضور در کمیسیون انرژی و عضویت در فراکسیون امید را نیز دارد.
مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
ارزیابی شما از عملکرد مجلس دهم چیست؟
عملکرد مجلس را باید از دو منظر مورد توجه و بررسی قرار داد. اگر بخواهیم عملکرد آن را نسبت به آنچه در قانون اساسی برای مجلس در نظر گرفته شده است، مورد توجه قرار دهیم، باید به آن نمره کمتر از متوسط داد. اگر بخواهیم نسبت به واقعیت‌های موجود، عملکرد آن را بررسی کنیم، باید نمره بالاتر از متوسط به آن داد.
دلایل این امر را توضیح می‌دهم؛ توجه داشته باشید دستگاه‌هایی موازی یا فرادستی برای مجلس ایجاد کرده‌اند که عملا نقش مجلس را ایفا می‌کنند یا اختیارات آن را محدود کردند. این درحالی است که هدف از ایجاد این نهادها، تسهیل قانونگذاری بوده است اما امروز به دستگاه بالاسری تبدیل شده‌اند. به طور مثال، مجلس لوایح مرتبط با FATF را به عنوان یکی از مهم‌ترین ضوابط مورد نیاز سیستم بانکی تصویب کرد و به دلیل اختلاف نظر با شورای نگهبان به مجمع تشخیص مصلحت نظام فرستاده شد اما بررسی این این لایحه در مجمع آنقدر طولانی شد که سرانجام ایران در لیست سیاه FATF قرار گرفت. در اینجا مجلس به وظیفه خودش عمل کرد اما دستگاه‌های دیگر همچون مجمع که فلسفه وجودی‌شان تسهیل فرایند قانونگذاری است، اینگونه عمل کردند.
ردصلاحیت به خاطر نطق، حریت نمایندگان را گرفته است
نکته دیگری که باید به آن توجه داشت، این است که ورودی مجلس بسیار مهم است؛ متأسفانه به دلیل شیوه ردصلاحیت‌ها، نگرانی و هم وغم عموم نماینده‌ها این است که عملکردشان به گونه‌ای باشد تا در دوره آتی ردصلاحیت نشوند. شما ردصلاحیت‌های مربوط به انتخابات اخیر مجلس را در نظر بگیرید، سخنگوی شورای نگهبان اعلام کرد ما نماینده‌ای را به دلیل نطقش ردصلاحیت نکردیم؛ آیا این منطبق بر واقعیت بود؟
علاوه‌براین، دو اصل قانون اساسی بر این موضوع تأکید دارند که نماینده‌ای را به دلیل اجرای مسئولیت نمایندگی‌اش نمی‌توان ردصلاحیت کرد. نکته دیگر آنکه، آیین‌نامه داخلی مجلس که از فیلتر شورای نگهبان عبور کرده، هیأت نظارت بر رفتار نمایندگان را مسئول رسیدگی به شکایت از نمایندگان کرده است. علی‌رغم تشخیص هیأت نظارت مبنی بر اینکه نماینده‌ای از شکایت قوه قضائیه به دلیل نطقش مبراست اما شورای نگهبان همچنان به همین دلیل او را مورد پرسش و پاسخ قرار می‌دهد. سپس نماینده را به اتهام عدم التزام عملی ردصلاحیت می‌کند.
مجموعه این عوامل سبب می‌شود نوع نمایندگانی که به مجلس راه یافته‌اند، حریت و آزادگی لازم برای احقاق حقوق مردم را نداشته باشند؛ همین امر بر عملکرد مجلس نیز اثر می‌گذارد.
موضوع دیگری که باید در ارزیابی عملکرد مجلس به آن توجه داشت، این است که مجلس در ساختار کلی نظام می‌تواند در گلوگاه‌های تاریخی ایفای نقش کند. واقعیت امر آن است که ما در عرصه بین‌المللی درگیریم. ما باور داریم که آمریکا و انگلیس و ... به شکل تاریخی زورگویی و سلطه‌گری می‌کنند، اما هنر کشورداری این است که با توجه به منافع ملی‌مان، روابط را با جامعه جهانی بالانس کرد. همانگونه که روابط ما با روس‌ها بر اساس منافع ملی است، باید به غرب و آمریکا هم به‌عنوان یک واقعیت در عرصه جهانی نگاه کنیم. زمانی که سیاست کلی نظام به غرب جز این است، حتی اگر مجلس هم چنین باوری داشته باشد، توانی برای پیشبرد آن ندارد.
لاریجانی مکنونات نمایندگان را به رهبری نمی‌رساند
بر اساس دستور رئیس مجلس، بنا بود برای رفع معضلات اقتصادی کشور از اعضای سه فراکسیون امید، ولایی و مستقلین نظرسنجی انجام گیرد. راهکار اجماعی سه فراکسیون، اجتناب از تنش، رعایت الزام روابط بین‌الملل و تسریع بهبود روابط خارجی بود. نمایندگان از ایشان خواستند این تصمیم را به نامه‌ای ضمیمه کرده و برای مقام رهبری ارسال کنند؛ چراکه این مکنونات نمایندگان مجلس بوده است. هرچند برخی از آنها بنا به ملاحظاتی آن را در نطق‌هایشان مطرح نکنند؛ اما ایشان نپذیرفتند. زمانی که رئیس مجلس که نقش سخنگویی دارد، مکنونات نمایندگان را در چنین موضوع کلیدی به مقام رهبری منتقل نمی‌کند، مسلم است که مسئولیت مجلس مخدوش می‌شود.
باتوجه به واقعیت‌های موجود مجلس نمی‌تواند شق‌القمر کند
برخی بر این باورند که عملکرد مجلس دهم و نمایندگان آن به گونه‌ای بوده که جایگاه مجلس از رأس امور تنزل پیدا کرده است؛ شما این موضوع را می‌پذیرید؟
بله. بنده پیش از آنکه وارد مجلس شوم، بنا بر تجربه مطلع بودم که با توجه به واقعیت‌های موجود، مجلس نمی‌تواند شق‌القمر کند؛ چراکه بسیاری از راهکارها بستگی به رویکرد کلی ما در روابط بین‌الملل دارد. تا زمانی که موضع ما در امور بین‌الملل منفی باشد آنها نیز برای ما مانع‌تراشی می‌کنند. همانطور که پیش‌تر گفتم، زورگویی بخشی از ماهیت هیأت حاکمه کشورهای غربی از جمله آمریکاست. ما علاقه‌ای به رابطه با این کشورها نداریم اما معتقدیم باید واقع‌بینانه آنها مواجه شویم.
بسیاری از کسانی که در دوره آتی وارد مجلس می‌شوند، در نقد عملکرد مجلس دهم، شخص نمایندگان را هدف قرار می‌دهند اما شما به عنوان یکی از نمایندگان منتقد، تضعیف جایگاه مجلس را ناشی از ساختار می‌دانید. پاسخ شما به این عده چیست؟
ما دعا می‌کنیم در دوره آتی که این عزیزان وارد مجلس می‌شوند، شق‌القمر کنند.
کرونا کسب‌وکارها را تعطیل کرد، بنیاد مستضعفان و ستاد اجرایی چاره‌اندیشی کنند
با توجه به بحران‌ها و معضلاتی که در سال گذشته پشت سر گذاشتیم، پیش‌بینی شما از چشم‌انداز سیاسی و اجتماعی ایران چیست؟
اگر بنا باشد همانگونه که تاکنون پیش رفته، ادامه یابد، متأسفانه پیش‌بینی خوبی نمی‌توان داشت. در حال حاضر نیز کرونا چون مهمان ناخوانده‌ای به کشور آمد و متأسفانه در ابتدای امر شاهد برخی برخوردهای غیرملی با آن در شهر قم بودیم. البته که یک روز این افراد باید پاسخگو باشند و امیدواریم قوه قضاییه به این موضوع نیز ورود کند. همانطور که در موضوع محتکران ماسک و مواد ضدعفونی وارد شدند و با آنها برخورد کردند، باید با کسانی که مانع شدند کرونا در نطفه خفه شود نیز برخورد کنند؛ چراکه جرم آنها سنگین‌تر است.
باتوجه به تداوم وضعیت کنونی می‌توان گفت اوضاع تلخ‌تر از این پیش خواهد رفت. به هرحال، فشار تحریم‌ها به شدت افزایش یافته و فروش نفت به‌عنوان مهم‌ترین منبع درآمدی کشور، به اذعان مسئولان مربوطه به حداقل میزان رسیده است. بحران کرونا بسیاری از مشاغل و کسب‌وکارها را تعطیل کرده است؛ به‌علاوه، اوضاع بر کارگران روزمزد و دستفروشان و ... بسیار سخت می‌گذرد و حکومت باید به شکل اضطراری برای این گروه چاره‌ای بیندیشد. نهادهایی چون بنیاد مستضعفان، کمیته امداد، ستاد اجرایی فرمان امام(ره) و بنگاه‌های اقتصادی وابسته به نهادهای خاص باید به صحنه بیایند و حتی یک لحظه هم نباید از انجام این کار قصور کنند.
به امید تعامل سازنده
آرزوی شما برای عموم و ایران در سال ۹۹ چیست؟
آرزوی من این است که ما مسائل اعتقادی را با واقعیت‌ها در اداره کشور و زندگی خلط نکنیم. امیدوارم از تجربیات سایر کشورها در اداره امور حداکثر بهره را ببریم، در عرصه داخلی و خارجی رویکرد مثبت به مسائل داشته باشیم، سعی بر تعامل سازنده داشته باشیم تا اوضاع به سمت بهبودی برود.
نظر شما