سال ۱۳۹۷ همراه با افزایش نرخ ارز، شاخص تورم نیز رشدهای بالایی را تجربه کرد. شیب این افزایش‌ها با ضرباهنگی متفاوت تا اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۸ ادامه یافت. در این ماه، نرخ تورم نقطه‌ای به بیشترین مقدار خود یعنی ۵۲.۱ درصد رسید و بعد از آن به‌تدریج به سمت کاهش، تغییر مسیر داد. این روند به‌جز در آذرماه امسال (ناشی از افزایش قیمت بنزین)، ادامه‌دار بوده است.
آخرین گزارش نرخ تورم مرکز آمار که مربوط به بهمن‌ماه امسال است، نشان داد تورم نقطه‌ای این ماه به ۲۵ درصد رسیده است. نرخ تورم ۱۲ماهه هم بر اساس این داده‌ها در بهمن‌ماه به ۳۷ درصد رسیده که نشان‌دهنده ادامه شیب کاهشی این شاخص است. با اینکه نقطه اوج تورم نقطه‌ای در اردیبهشت‌ماه (با ۵۲.۱ درصد) اتفاق افتاد، اما این سقف در شاخص سالانه، خود را در شهریور امسال نشان داد؛ یعنی زمانی که درصد رشد شاخص به رقم ۴۲.۷ درصد رسید. بعد از این، روند نزولی آن تاکنون تداوم یافته؛ به این صورت که در دو ماه دی و بهمن به ترتیب ۴۰ و ۳۸.۶ درصد را نشان دادند.
دلیل تفاوت زمانی در این دو شاخص و تأخیر تورم سالانه نسبت به نقطه‌ای، فرمول محاسباتی این دو نرخ است. نرخ تورم نقطه‌ای فقط دو ماه (ماه جاری و ماه مشابه سال قبل) را مقایسه می‌کند، بنابراین هر تغییر قیمت در ماه جاری را به‌طور کامل و فوری در خود منعکس می‌کند، اما نرخ تورم سالانه مقایسه تغییرات قیمت ۱۲ ماه اخیر نسبت به ۱۲ ماه قبل از آن بوده است. بنابراین زمانی که یک جهش کوتاه‌مدت قیمتی رخ دهد، هر ماه فقط حدود یک دوازدهم این شوک قیمتی در نرخ تورم سالانه منعکس می‌شود. در کتب علمی، نرخ تورم ۱۲ ماهه یا میانگین را بیشتر با واقعیت نزدیک می‌دانند، اما کارشناسان معتقدند در اقتصادهایی که نوسان‌ها و شدت قیمت‌ها بالاست، دو شاخص ماهانه و نقطه‌ای کاربرد بیشتری دارند.
با این حال، زمانی که نرخ تورم ماهانه و نقطه‌ای روندی باثبات را برای چند ماه در پیش می‌گیرند، در پی آنها، شاخص متوسط هم همان مسیر را دنبال می‌کند. روندی که در اقتصاد ایران مشاهده می‌شود، هم‌ساز شدن این سه شاخص در مسیر نزولی است، اگر چه امکان دارد با توجه به شرایط پیش آمده و شیوع بیماری کرونا، این توازن به هم بخورد و با یک تلاطم در اقتصاد مواجه شویم.
پژوهشکده آمار در گزارشی، سناریوهای مختلف روند نرخ تورم سال ۱۳۹۸ و سه ماه ابتدایی سال ۱۳۹۹ را بررسی کرده است. در این گزارش پیش‌بینی نرخ تورم با استفاده از چهار سناریو انجام شده است. اول، استفاده از الگوی مشابه ماه پایانی سال ۱۳۹۷ و سه ماه ابتدایی سال ۱۳۹۸ است. با توجه به اینکه در سال ۱۳۹۷ با تورم بالایی مواجه بودیم، این سناریو می‌تواند به‌عنوان حالتی بدبینانه در نظر گرفته شود. بر اساس محاسبات گزارش مرکز آمار در این سناریو نرخ تورم سالانه اسفندماه ۳۵.۱ درصد و در سه ماه بهار ۱۳۹۹ به ترتیب به ۳۳، ۳۱ و ۲۹.۲ درصد خواهد رسید. شاخص نقطه‌به‌نقطه نیز بر اساس این سناریو از ۲۵ درصد اسفند امسال به ۲۴.۶ درصد در فروردین سال بعد خواهد رسید که گویای روند کندی است.
سناریوی دوم استفاده از الگوی مشابه ماه پایانی سال ۱۳۹۶ و سه ماه ابتدایی سال ۱۳۹۷ است و چون در این بازه با ثبات نسبی در نرخ تورم مواجه بودیم، این سناریو حالتی خوشبینانه دارد. نرخ تورم سالانه در این سناریو از ۳۴.۷ درصد در اسفند سال جاری به ۲۶.۶ درصد در خردادماه نزول خواهد کرد و شاخص نقطه‌ای هم در طول این ماه‌ها از ۲۰.۵ به ۱۸.۱ درصد کاهش خواهد یافت.
سناریوی سوم، میانگین این دو حالت است. بر اساس سناریوی سوم که گفته شده احتمال تحقق آن بیشتر است، روند نزولی نرخ تورم سالانه ادامه داشته و در فروردین ۱۳۹۹ به ۲۷.۹ درصد می‌رسد. اما روند نزولی نرخ تورم نقطه‌ای در اردیبهشت ۱۳۹۹ در عدد ۲۰.۹ درصد متوقف شده و در خردادماه همین سال با افزایش ۰.۸ درصدی به ۲۱.۷ درصد می‌رسد.
برای سناریو چهارم، از رابطه نرخ تورم تولیدکننده و مصرف‌کننده استفاده شده است. با توجه به اینکه شاخص قیمت تولیدکننده بر اساس قیمت تمام شده کالاهای تولیدشده محاسبه می‌شود، انتظار می‌رود تغییرات قیمت این بخش با یک وقفه زمانی دو تا سه دوره‌ای به تورم مصرف‌کننده منتقل شود. بنابراین بر اساس سناریوی چهارم تغییرات نرخ تورم ماهانه مصرف‌کننده، تغییرات نرخ تورم ماهانه سه ماه قبل تولیدکننده است. با توجه به اینکه نرخ تورم تولیدکننده فقط تا آذرماه تهیه شده، بنابراین پیش‌بینی بر اساس این سناریو فقط برای اسفند ۱۳۹۸ انجام شده است که طبق محاسبات آنها در شاخص سالانه و نقطه‌ای به ترتیب ۳۴.۷ و ۲۰.۸ درصد خواهد رسید.
نظر شما