تأخیر ۶ ماهه در اعلام نرخ رشد اقتصادی

فعالان اقتصادی، پژوهشگران و سایر کاربران نظام آماری برای اطلاع از آمارهای رشد اقتصادی باید منتظر اظهار نظرهای مسئولان در مراسم مختلف یا حاشیه نشست‌های خبری باشند.

تا پیش از این، مرکز آمار و بانک مرکزی، هر کدام به‌صورت جداگانه، نرخ رشد اقتصادی را محاسبه و منتشر می‌کردند. اعداد و ارقامی که کم‌وبیش با یکدیگر تفاوت داشتند و همین اختلاف آماری در نهایت کار را به‌جایی رساند که کاربران نظام آماری کشور، به‌جای گزارش‌هایی که با جزئیات از وضعیت تولید و رشد اقتصادی در کشور خبر می‌دهند، به نقل قول‌هایی در این رابطه اکتفا کنند.

داده‌های تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی تا پایان سال ۱۳۹۶ هم توسط مرکز آمار و هم بانک مرکزی ایران، با وجود اختلاف بین اعداد و ارقام محاسبه شده، منتشر می‌شدند.

بیشترین اختلاف آماری بین مرکز آمار و بانک مرکزی درباره نرخ رشد تولید ناخالص داخلی با احتساب نفت از سال ۱۳۹۲ تا سال ۱۳۹۶ مربوط به سال ۱۳۹۴ و برابر با ۲.۱ درصد بوده است. نرخ رشد اعلامی بانک مرکزی در این سال ۱.۶- درصد بود، در صورتی که مرکز آمار، عدد ۰.۵ درصد را اعلام کرده بود.

مشابه این اختلاف آماری در نرخ رشد تولید ناخالص داخلی بدون احتساب نفت نیز دیده می‌شد. در سال ۱۳۹۴، نرخ رشد اقتصادی اعلامی بانک مرکزی و مرکز آمار، ۳.۹ درصد با یکدیگر اختلاف داشتند. علاوه بر اختلاف در ارقام، روند آمارهای اعلام شده توسط این دو نیز با یکدیگر تفاوت داشت.

نرخ رشد تولید ناخالص داخلی بدون احتساب نفت، بر اساس آمارهای بانک مرکزی از ۳.۳ درصد در سال ۱۳۹۵ به ۴.۶ درصد در سال ۱۳۹۶ رسیده که روندی افزایشی است. در صورتی که همین شاخص بر اساس آمارهای مرکز آمار از ۶.۹ درصد در سال ۱۳۹۵ به ۴.۶ درصد در سال ۱۳۹۶ رسیده است.

با وجود چنین اختلافی، دو تحلیل کاملاً متفاوت از اقتصاد ایران برای سال ۱۳۹۶ در مقایسه با سال ۱۳۹۵ قابل ارائه است. چنین تفاوت‌هایی در آمارهای منتشر شده توسط مرکز آمار و بانک مرکزی، موجب شد در سال ۱۳۹۷، آنچه از آن با عنوان «موازی‌کاری در تولید و انتشار آمار» یاد می‌شد توسط شورای عالی آمار، متوقف شود.

پس از آن، انتشار آمارهای مربوط به شاخص‌های قیمت و حساب‌های ملی، برعهده مرکز آمار گذاشته شد. نرخ تورم، یکی از آمارهایی است که ذیل شاخص‌های قیمت گزارش می‌شود و رشد اقتصادی نیز از آمارهای زیرمجموعه حساب‌های ملی است.

به‌دنبال این تصمیم، آخرین آمار اعلام شده از نرخ رشد اقتصادی توسط بانک مرکزی، مربوط به بهار ۱۳۹۷ است که از بخش حساب‌های ملی فصل و در قیمت گزارش تحولات اقتصادی ایران در بخش واقعی قابل دسترسی است. بانک مرکزی در آخرین گزارش خود از نرخ شد اقتصادی یعنی بهار ۱۳۹۷، نرخ رشد تولید ناخالص داخلی با احتساب نفت را ۱.۸ و بدون احتساب نفت ۰.۷ درصد اعلام کرده بود. این ارقام توسط مرکز آمار به‌ترتیب ۱.۶ و ۱.۸ درصد اعلام شد.

به‌روزترین آمار رسمی از رشد اقتصادی

آخرین آمار موجود نرخ رشد اقتصادی کشور، که در یک قالب رسمی و با جزئیات مربوط به آن منتشر شده، مربوط به سال ۱۳۹۷ و توسط مرکز آمار بوده است. بر این اساس، نرخ رشد تولید ناخالص داخلی با احتساب نفت ۴.۹- و بدون احتساب نفت ۲.۴- اعلام شده است.

آمارهای رشد اقتصادی سال جاری، خلاف آنچه در تقویم انتشارات سال ۱۳۹۸ مرکز آمار آمده، به‌صورت منظم منتشر نشده است. بر اساس این تقویم، حساب‌های ملی فصلی بهار ۱۳۹۸ باید در ۳۰ شهریورماه منتشر می‌شد. آمارهای مربوط به تابستان امسال نیز باید در ۳۰ آذر در دسترس عموم قرار می‌گرفت؛ اما هیچ‌کدام از این گزارش‌ها در موعد مقرر منتشر نشدند.

جست‌وجوی آمار در نقل‌قول‌های مسئولان

آمارهای رشد اقتصادی امسال، به‌صورت نامنظم و بدون جزئیات فنی، از زبان وزیر امور اقتصادی و دارایی و رئیس کل بانک مرکزی اعلام شده‌اند و گزارش آماری درباره آنها منتشر نشده است. فرهاد دژپسند در روزهای پایانی شهریورماه، نرخ رشد تولید ناخالص داخلی بدون احتساب نفت را در بهار سال جاری، ۰.۴ درصد اعلام کرده بود. همتی نیز  از نرخ رشد ۰.۴ درصدی در سه ماه اول امسال نسبت به مدت مشابه سال ۱۳۹۷ خبر داده بود.

دژپسند روز سه‌شنبه 15 بهمن، در نشست خبری به جزئیات نرخ رشد اقتصادی در سال جاری پرداخت. بر اساس آمار اعلامی وزیر امور اقتصادی و دارایی، نرخ رشد تولید ناخالص داخلی بدون احتساب نفت در بهار امسال، ۰.۵ درصد و در تابستان ۰.۶ درصد بوده و در مجموع رشد اقتصادی در نیمه اول امسال ۰.۵ درصد بوده است. او نرخ رشد بخش کشاورزی در تابستان امسال را ۹.۵، بخش صنعت ۰.۴ و بخش خدمات را ۱.۴- اعلام کرد.

همتی نیز که اینستاگرام را به‌عنوان ابزار رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی خود انتخاب کرده، در پستی که اواخر آذر منتشر کرد، از جزئیات نرخ رشد اقتصادی در نیمه نخست سال جاری خبر داده بود. رئیس کل بانک مرکزی از نرخ رشد ۰.۵ درصدی تولید ناخالص داخلی بدون احتساب نفت در ۶ ماه نخست سال جاری خبر داد و در رابطه با آمار رشد بخش‌های مختلف نیز همان اعدادی را ذکر کرد که بعدها از زبان دژپسند بیان شد.

اعداد و ارقام اعلامی وزیر امور اقتصادی و دارایی و نیز رئیس کل بانک مرکزی در شرایطی مورد استناد قرار می‌گیرند که بر اساس تصمیم شورای عالی آمار، مرکز آمار مسئولیت انتشار آن را برعهده دارد؛ مسئولیتی که انجام آن علی‌رغم سابقه این مرکز در انتشار منظم داده‌ها و گزارش‌های آماری مطابق با تقویم انتشاراتی حدود ۶ ماه در انتشار آمارهای مربوط به حساب‌های ملی و رشد اقتصادی تأخیر داشته است. حال باید دید در یک ماه و نیم باقی‌مانده تا پایان سال، آماری از نرخ رشد اقتصادی منتشر خواهد شد یا همچنان به‌روزترین آمار مربوط به نرخ رشد اقتصادی در سال ۱۳۹۹، مربوط به دو سال قبل خواهد بود.