چند روزی است خبری منتشر شده که با مجوز سازمان میراث فرهنگی استان تهران بنایی که متعلق به دوره دوم پهلوی است و در خیابان فلسطین تقاطع خیابان ایتالیا قرار داد، به زودی تخریب می‌شود. مجوز تخریب این بنا ششم بهمن ماه سال گذشته به امضای دلاور بزرگ‌نیا، مدیرکل پیشین میراث فرهنگی استان تهران رسیده است.
در متن این مجوز خطاب به محمدرضا دهداری‌پور شهردار منطقه ۶ تهران آمده است: «درخصوص ملک پلاک ثبتی ۶۴/۲۶۴۵ به آدرس خیابان فلسطین، نبش جنوب غربی خیابان ایتالیا به استحضار می‌رساند صدور پروانه ساخت و ساز جهت ملک فوق مطابق با ضوابط طرح تفصیلی مصوب منطقه از سوی اداره کل بلامانع اعلام می‌گردد.»
گفته می‌شود معمار این بنا فردی به نام منوچهر مرجان بوده و به سبک معماری مدرن ساخته شده است. همچنین گفته می‌شود این بنا تا مدت‌ها در اختیار یک شرکت قرار داشته، اما بیش از چند سال است رها شده و کسی از آن استفاده نمی‌کند. حالا قرار است به جای این بنای ارزشمند تاریخ معاصر پایتخت، یک ساختمان پنج طبقه تجاری- اداری ساخته شود و همه موافقت‌های لازم درباره ساخت آن هم انجام شده است. مالک حتی ملزم به رعایت ۶۰ درصد سطح شیشه شده است.
البته آنطور که از اخبار برمی‌آید این تنها بنای متعلق به این دوره نیست که مجوز تخریب آن صادر شده؛ پیش از این، مجوز تخریب بنای دیگری در خیابان ۳۰ تیر که متعلق به دوره پهلوی اول است توسط دلاور بزرگ‌نیا امضا شده است. این ملک قرار است با ملک مجاورش تجمیع شده و به یک ساختمان هشت طبقه اداری تجاری تبدیل شود.
همچنین در طول ماه‌های اخیر هم خبر تخریب عمارت اقدسیه به گوش رسید که با تلاش دوستداران میراث فرهنگی تلاش شد جلوی آن گرفته شود، اما پرونده این خانه که به عنوان یکی از آثار شاخص معماری دوره پهلوی دوم به شمار می‌رود، در جلسه شورای ثبت رأی نیاورد و در فهرست میراث ملی ثبت نشد. گفته می‌شود شهرداری تهران مالک این خانه است و قرار است به زودی آن را بفروشد. چندی پیش پیروز حناچی، شهردار تهران درباره این خانه مجلل ۱۲۰۰ متری گفته بود این خانه را به افرادی می‌فروشیم که تمایل به حفط بنا دارند. البته بعد از این صحبت حناچی، یک کارشناس دادگستری در گفت‌وگو با رکنا اعلام کرده بود که شهرداری در قبال پولی که دریافت می‌کند، نمی‌تواند برای مالک تعیین تکلیف کند. بنابراین خریدار خانه اقدسیه می‌تواند آن را تخریب کند مگر اینکه به آثار میراثی تبدیل شده و ثبت ملی شود. اگر این عمارت ثبت ملی شود، قابل خرید و فروش بوده، اما مالک نمی‌تواند آن را تخریب کند.
محمود میرلوحی، عضو شورای شهر تهران هم درباره عمارت اقدسیه گفته است گواهی پایان کار ملک اقدسیه مربوط به سال ۶۹ بوده و تاریخی نیست، تنها دو شهردار در آن زندگی کرده‌اند و این دلیلی بر تاریخی بودن آن نیست. اگر شهید بهشتی، مطهری یا رجایی در آن بوده‌اند، باز می‌گفتیم خانه حائز اهمیت است، ولی قرار نیست چون دو شهردار در آن زندگی می‌کردند و ساختمان آینه‌کاری و گچ‌کاری دارد، آن را تاریخی بدانیم.
میرلوحی همچنین ادامه داده است: ملک می‌فروشیم تا بتوانیم باغ و اتوبوس بخریم. وی پیشنهاد داده می‌توان اقدسیه را به سفارتخانه و نهادهای فرهنگی تبدیل کرد که بتوان آن را حفظ کرد، این توصیه ما به شهرداری در مورد ملک اقدسیه است.
اختلاف‌نظرها باعث رد ثبت ملی عمارت اقدسیه شد
اما مرتضی ادیب‌زاده، معاون مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران درباره مجوزهای تخریبی که سال گذشته برای برخی از آثار باارزش دوره پهلوی صادر شده است در گفت‌وگو با ایرناپلاس می‌گوید: مجوزهای صادر شده نیاز به بررسی دارد تا اگر خطایی هم صورت گرفته، به آن پاسخ داده شود. در مورد اینکه خود این بناها واجد ارزش هستند یا نه، شما دیدید که همین اواخر درباره عمارت اقدسیه چقدر اختلاف‌نظر بین صاحب‌نظران میراث فرهنگی وجود داشت. کار به‌جایی رسید که نهایتاً با وجود اینکه پرونده ثبتی آن ارائه شده بود، در شورای ثبت رد شد.
ما با این مجوز مخالفیم
ادیب‌زاده در پاسخ به این سؤال که گاهی به نظر می‌رسد میراث فرهنگی ارزشی برای بناهای پهلوی قائل نیست و با حساسیت کمتری به آنها نظارت می‌کند، می‌افزاید: معماری پهلوی اول و دوم در تهران را حتی اگر متخصص هم نباشیم، می‌توانیم از سایر بناها تشخیص دهیم. در تهران یک معماری ویژه از دوره پهلوی مشخص است که هنوز ته رنگ قاجار را دارد و یک نگاه مدرن هم در آن وجود دارد و کاملاً مشخص است. البته در مورد پهلوی دوم خیلی اختلاف‌نظر وجود دارد. منتها ما باید نگاه کنیم که چه بنایی کجا قرار دارد و تا چه حد مهم است و نبودن آن چقدر آسیب می‌زند. در مورد ساختمان دور میدان فلسطین، نباید این مجوز داده می‌شد، چون آن بنا بخشی از هویت آن میدان است. ولی این اختلاف‌سلیقه وجود دارد و ما مخالف این مجوز هستیم.
به گفته ادیب‌زاده درست این بود که چنین مواردی به کمیته کارشناسی بیاید و با نظر اکثریت آرا بررسی شود که آیا می‌توان آن را تخریب کرد یا باید حفظ شود. یا اگر قرار است خراب شود، به چه صورت تخریب شود و اگر قرار است حفظ شود به چه صورت باید حقوق مالک مدنظر قرار گیرد تا حقی از او هم تضییع نشود. اینها نیاز به هماهنگی بین میراث فرهنگی و شهرداری دارد.
تصمیم شخصی مدیرکل قبلی
اما نکته تعجب‌آوری که ادیب‌زاده به آن اشاره می‌کند این است که این تصمیم به‌صورت شخصی گرفته شده و در شورای ثبت مطرح نشده است. ادیب‌زاده می‌افزاید: به نظر این‌طور می‌آید، من هیچ صورت‌جلسه‌ای ندیدم. سوابق آن را درخواست کردم، آن چیزی که به من دادند هیچ صورت‌جلسه کمیته کارشناسی وجود نداشت. در حالی که در مورد چنین بنایی باید با حساسیت بیشتری برخورد کرد چون در محدوده‌ای قرار گرفته که ما پلاک‌های واجد ارزشی زیادی در آن داریم.
آیا می‌شود جلوی تخریب را گرفت؟
معاون مدیرکل سازمان میراث فرهنگی استان تهران در پاسخ به این سؤال که در این مرحله که حتی نمای بنایی که قرار است ساخته شود به تصویب رسیده است، می‌توان جلو تخریب را گرفت، می‌افزاید: این مورد یک مسئله حقوقی دارد. ما هنوز این مسئله را بررسی می‌کنیم که با چه رویکردی با آن برخورد کنیم. اگر اشتباهی صورت گرفته باشد یک بخش از آن حقوقی و بخش دیگر هم فنی است.
به گفته وی این اتفاق، آنی و دقیقاً زمانی رسانه‌ای شد که میراث فرهنگی درگیر ثبت بناهای دیگری بود، بنابراین حل آن به زمان نیاز دارد؛ البته نه اینکه زمان زیادی بخواهد. اوایل این هفته حتماً در مورد این موضوع اقدام می‌کنیم. پیگیر این ماجرا هستیم که جلوی تخریب بنای مذکور گرفته شود. البته تلاش ما این است که در اولین فرصت برداشت دقیقی از معماری بنا داشته باشیم و یک مستندسازی دقیقی از آن انجام دهیم، یعنی مدارکی دال بر اینکه معمارانش چه کسانی یا چه شرکتی بوده و مربوط به چه دوره‌ای هستند، به دست آوریم. مطمئن باشید پیگیر این موضوع هستیم.
نظر شما