وزارت خارجه آمریکا اخیراً به افراد حقیقی و حقوقی در سراسر جهان هشدار داده در صورتی که به فروش یا انتقال کک نفتی و الکترود گرافیتی به ایران اقدام کنند با تحریم این کشور روبه‌رو خواهند شد.
طبق گفته کارشناسان تولید فولاد به روش کوره قوس الکتریکی شدیداً به الکترود گرافیتی و تولید الکترود گرافیتی انحصاراً به کک سوزنی وابسته است. کک سوزنی هم از دو منشأ پترولیوم کک یا کک نفتی و کک قطران زغال‌سنگ تولید می‌شود.
کک نفتی یا پترولیوم کک یک محصول فرعی حاصل از پالایش نفت خام است که عمدتاً از کربن تشکیل شده و دارای مقداری گوگرد و فلزات سنگین مانند نیکل و وانادیوم است.
تکنولوژی و فرآیند تولید کک سوزنی به‌عنوان ماده اولیه شکل‌دهنده الکترود گرافیتی به‌صورت انحصاری در اختیار کشورهای معدودی نظیر آمریکا، ژاپن، چین و آلمان قرار دارد و همین باعث شد که ساخت الکترودهای گرافیتی به‌عنوان ماده مصرفی اصلی در کوره ذوب و ریخته‌گری به روش ایجاد قوس الکتریکی به‌صورت انحصاری در اختیار این کشورها قرار گیرد. حتی گفته می‌شود که فرآیند اصلی تولید کک سوزنی در انحصار آمریکا و ژاپن است.
میزان واردات الکترود گرافیتی
طبق آمارهای گمرک، الکترود گرافیتی ششمین کالای وارداتی به کشور در سال ۱۳۹۷ بوده است. در این سال ۱۲۹هزار تن الکترود گرافیتی به ارزش ۶۴۰ میلیون دلار وارد شده است. واردات الکترود گرافیتی در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۹۶به میزان ۲۸ درصد از نظر وزنی و ۱۹۵ درصد از نظر ارزشی افزایش یافته است.
حالا وزارت امور خارجه آمریکا در بیانیه خود این محصولات را برای صنعت فولاد ایران بسیار حائز اهمیت و اساسی توصیف و تأکید کرده که تجارت آنها با ایران تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارد. در این بیانیه همچنین آمده که دولت آمریکا برای ممانعت از دسترسی ایران به درآمد حاصل از بخش صنعت فولاد اقدامات جدی به کار گرفته است. بنا بر گزارش پایگاه اینترنتی وزارت امور خارجه آمریکا، این بیانیه در ادامه هشدار می‌دهد: انتقال یا صادرات الکترود گرافیتی و کک نفتی به ایران خطر بزرگ تحریم‌های واشنگتن را برای نهادها و افراد به همراه دارد که نه‌فقط فروشندگان و صادرکنندگان این دو محصول را در برمی‌گیرد، بلکه اپراتورهای بنادر، کشتی‌ها و صاحبان آنها، شرکت‌های کشتیرانی و شرکت‌های حمل و نقل را نیز شامل می‌شود. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا در ماه مه ۲۰۱۸ با صدور فرمانی صنایع آهن، فولاد، آلومینیوم و مس ایران را هدف تحریم‌های خود قرار داد.
ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد خاورمیانه
ایران یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان و تولیدکنندگان فولاد در خاورمیانه محسوب می‌شود. در سال ۲۰۱۸ میلادی ایران توانست نام خود را به‌عنوان هجدهمین صادر کننده بزرگ فولاد در دنیا ثبت کند. در سال ۲۰۱۷ حجم صادرات فولاد ایران برابر با دو درصد از کل صادرات فولاد در دنیا بود. صادرات فولاد همچنین معادل ۶.۴ درصد از کل صادرات کالایی کشور بود.
در فاصله سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۷ میلادی، تولید فولاد ایران ۹۵ درصد رشد کرد، در حالی که میزان مصرف تنها ۲۱ درصد افزایش یافت و همین مسئله باعث سبقت گرفتن میزان تولید از مصرف شد. در فاصله سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۷ سهم فولاد صادراتی نسبت به میزان تولید ۲۷.۸ درصد رشد کرد که دلیل آن هم رشد میزان تولید و هم رشد میزان صادرات بود. در نیمه اول سال ۲۰۱۸ سهم صادرات از تولید برابر با ۴۲.۷ درصد بود که ۶.۱ درصد بیش از مدت مشابه سال قبل از آن بود.
ایران همواره به صادرات به‌عنوان ابزاری برای تأمین ارز نگاه کرده و از زمانی که توان تولیدش بیشتر شد، روی بازاریابی و افزایش صادرات متمرکز شد. مطالعات نشان می‌دهد ایران در این زمینه بسیار موفق بوده، زیرا در فاصله زمانی کوتاهی توانست عنوان هجدهمین صادرکننده بزرگ فولاد دنیا را از آن خود کند.
در سال ۲۰۱۷، حجم صادرات فولاد ۳۲ درصد رشد کرد و از ۵.۶ میلیون تن در سال ۲۰۱۶ به ۷.۴ میلیون تن افزایش یافت. در سال ۲۰۱۸، صادرات فولاد ایران ۴۷ درصد رشد کرد و به ۵.۳ میلیون تن رسید. ارزش صادرات فولاد هم با ۱۰ درصد افزایش نسبت به سال ۲۰۱۶ از ۲.۵ میلیارد دلار به ۲.۸ میلیارد دلار رسید. در نیمه اول سال ۲۰۱۸ ایران بالغ بر ۲.۴ میلیارد دلار فولاد صادر کرد که نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن ۸۷ درصد رشد داشت. این موفقیت‌ها موجب شده رئیس جمهوری آمریکا برای فشار بیشتر و فلج کردن اقتصاد ایران، صنعت فولاد کشور را هدف تحریم قرار دهد.
نقش الکترود گرافیتی و کک در صنعت فولاد
بهرام مسعودی، کارشناس حوزه صنایع فولادی درباره اهمیت الکترود گرافیتی و کک نفتی در صنایع فولاد ایران گفت: کک نفتی یا کک حاصل از زغال‌سنگ دو منبعی است که از آن الکترود گرافیتی تهیه می‌شود. در واقع ابتدا از این دو محصول کک سوزنی تهیه و سپس در تولید الکترود گرافیتی به کار گرفته می‌شود.
وی با بیان اینکه کوره‌های قوس الکتریکی وابسته به الکترود گرافیتی است، گفت: این محصول مهم‌ترین قطعه مورد نیاز برای ساخت فولاد است که در صورت فقدان آن، کوره‌های قوس الکترویکی تعطیل می‌شود. حتماً باید این قطعه باشد تا کارخانه‌های قوس الکتریکی بتوانند کار کنند. بنابراین این یک کالای استراتژیک برای تولید فولاد است.
این کارشناس حوزه صنایع فولادی عنوان کرد: ما حتی اگر الکترود گرافیتی در کشور تولید کنیم، در صورتی که نتوانیم کک سوزنی تولید کنیم، به کشورهای دیگر از نظر تولید این محصول وابسته خواهیم ماند، زیرا دو ماده اصلی آن در اختیار چند کشور محدود مانند آمریکا است و تولید آن شرایط خاص و دانش فنی بسیار بالایی لازم دارد. مواد اولیه کک سوزنی همان‌طور که گفته شد کک نفتی یا قطران (با ریشه زغال‌سنگ) است. کک سوزنی علاوه بر فولاد در صنایع آلومینیوم، نظامی و هوافضا نیز استفاده می‌شود.
وی گفت: سال گذشته تولید الکترود گرافیتی بسیار کم شد و کشور چین هم تولید خود را کاهش داد. این باعث افزایش قیمت این محصول در بازارهای جهانی شد، اما کشور ما بر اساس پیش‌بینی خوبی که داشت مقدار زیادی این محصول را از چین پیش‌خرید کرد تا بتوانند تولید خود را حفظ کنند. الان کمبود شدید برطرف شده است.
کک سوزنی را درنیابیم، همچنان در فولاد آسیب‌پذیر خواهیم ماند
مسعودی اظهار کرد: ما در زمینه کک سوزنی کاری نکرده‌ایم، اگر چه اخیراً اعلام شده یک شرکت دانش‌بنیان ایرانی در سطح آزمایشگاهی موفق به تولید کک سوزنی شده و تفاهم‌نامه‌ای هم با چند شرکت بزرگ داخلی برای تولید نیمه‌صنعتی و صنعتی امضا کرده که خبر خوشی است و طرح پترولیوم کک نیز در کشور در دست اجراست. ولی با توجه به تولید بیش از ۸۵ درصد فولاد کشور به روش قوس الکتریکی و وابسته بودن این روش به الکترود گرافیتی و وابستگی الکترود گرافیتی به کک سوزنی، چنانچه در راه‌اندازی کارخانه‌های مربوطه با هدف تولید کک سوزنی تسریع نشود، همچنان در تولید فولاد آسیب‌پذیر خواهیم ماند.
آثار تحریم دو نهاده فولادی کاهش یافته است
وی همچنین توضیح داد: اگر یک سال پیش ما را تحریم می‌کردند، آثارش شدیدتر بود، اما اکنون آثار تحریم این محصولات کمتر خواهد بود. با این وجود، اگر بخواهیم کارخانه کک سوزنی راه‌اندازی کنیم، این تحریم‌ها اثرگذار خواهد بود، زیرا یکی از شرکت‌های تکنولوژی تولید کک سوزنی بیشتر در انحصار آمریکاست. اما طی یک سال گذشته الکترود گرافیتی هم ارزان‌تر شده و هم بیشتر در دسترس است و ما این محصول را بیشتر از چین می‌خریم.
نظر شما