افزایش موجودی انبار و کاهش تولید، دو علامت هشداردهنده‌ای هستند که می‌توانند مقدمه ورود به دوران رکود باشند؛ شاخص‌های اقتصادی نیز همین هشدارها را نشان می‌دهند. شامخ یا «شاخص مدیران خرید» که در کشورهای دیگر با نام PMI شناخته می‌شود، تقریباً یک سالی است که توسط مرکز آمار اتاق بازرگانی ایران، تهیه و منتشر می‌شود.
این شاخص بر اساس پرسشنامه‌ای با ۱۲ سؤال، محاسبه می‌شود. هر ماه ۴۰۰ کارگاه صنعتی فعال که سهم عمده‌ای در اقتصاد کشور دارند، به این ۱۲ پرسش، پاسخ می‌دهند و وضعیت ماه فعلی را نسبت به ماه قبل با سه گزینه «بهتر شده، بدتر شده، تغییر نکرده است»، ارزیابی می‌کنند.
نتایج، به‌صورت عددی بین صفر تا ۱۰۰ گزارش می‌شود. عدد ۵۰ نشان‌دهنده عدم تغییر نسبت به ماه قبل است. هر قدر عدد شاخص به صفر نزدیک‌تر باشد، به معنای بدتر شدن وضعیت نسبت به ماه قبل است. هر قدر عدد شاخص به ۱۰۰ نزدیک‌تر شود، یعنی وضعیت نسبت به ماه قبل بهبود پیدا کرده است.
وضعیت اقتصادی بهتر شده یا بدتر؟ صنایع پاسخ می‌دهند
شاخص کل PMI می‌تواند نشان‌دهنده وضعیت رونق یا رکود اقتصادی با توجه به فعالیت تولیدکنندگان باشد. شاخص کل PMI از خردادماه سال جاری، روند کاهشی خود را آغاز کرده است. این شاخص در اردیبهشت‌ماه در بهترین وضعیت خود یعنی ۶۱.۳۹ بوده، اما سرعت بهبود وضعیت بنگاه‌های تولیدی در خرداد نسبت به اردیبهشت و در تیر نسبت به خرداد، کمتر شده است. شاخص کل در مرداد به کمتر از ۵۰ رسیده و این به معنای بدتر شدن وضعیت بنگاه‌ها در ماه مرداد است و شاید بتوان آن را مقدمه ورود به دوران رکود دانست.
۱۲ پرسشی که توسط بنگاه‌های تولیدی پاسخ داده می‌شوند، شامل «مقدار تولید محصولات»، «میزان سفارش‌های جدید مشتریان»، «سرعت انجام و تحویل سفارش»، «موجودی مواد اولیه خریداری شده»، «میزان استخدام کارکنان و به‌کارگیری نیروی انسانی»، «قیمت خرید مواد اولیه»، «موجودی محصول نهایی»، «میزان صادرات کالا»، «قیمت محصولات تولیدشده»، «مصرف حامل‌های انرژی»، «میزان فروش محصولات» و «انتظارات تولید در ماه آینده» است.
دو علامت هشداردهنده شرایط رکودی
بنگاه‌ها، مقدار تولید محصولات در خرداد را نسبت به اردیبهشت، تقریباً بدون تغییر ارزیابی کرده‌اند، اما مقدار تولید در تیر، نسبت به خرداد، بدتر شده و این وضعیت در مرداد با سرعت بیشتری نسبت به تیر، ادامه پیدا کرده است. با وجود بدتر شدن و در واقع کاهش میزان تولید محصول در بنگاه‌های اقتصادی در دو ماه منتهی به مرداد ۱۳۹۸، بنگاه‌ها انتظار دارند وضعیت تولید در شهریورماه بهتر شود. این در حالی است که همین انتظار، پیش از این درباره وضعیت تولید در مرداد نسبت به تیرماه هم وجود داشته است. انتظاری خوش‌بینانه که در ماه‌های خرداد و تیر هم برآورد نشد.
در واقع در سطح تولید فعلی نیز، بخشی از تولیدات بدون اینکه فروش بروند یا صادر شوند، تنها موجودی انبار بنگاه‌ها را افزایش داده‌اند. میزان محصولاتی که در انبارهای کارخانه‌ها مانده‌اند، از خردادماه در حال افزایش است. افزایش موجودی انبار و کاهش تولید، دو علامت هشداردهنده‌ای هستند که می‌توانند مقدمه ورود به دوران رکود باشند.
هرویک یاریجانیان، فعال بخش خصوصی و عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با ایرناپلاس، شرایط فعلی را نه ثبات اقتصادی، بلکه مقدمه ورود به دوران رکود دانست و گفت: اتفاقات اخیر اقتصاد ایران مانند کاهش واردات، مسئله کارخانه‌ها با ماشین‌آلات، کاهش حجم تولید، و کارکنانی که به دلیل محدودیت شدید روابط بین‌المللی، طراوت کاری سابق را ندارند، نشانه‌های رکود هستند.
تولید در حال انقباض است
یاریجانیان در ادامه گفت: روابط بانکی ما تقریباً با کل دنیا قطع است و کارخانه‌های ما عملاً از صادرات بازمانده‌اند و اگر اندک صادراتی هم داریم، بیشتر در گروه مواد اولیه انجام می‌شود، نه کالای ساخته شده. کاملاً مشخص است که داریم وارد فضای کاملاً منقبضی می‌شویم که رکود را با خود به‌دنبال خواهد داشت و با سیاست‌هایی که در زمینه اقتصادی در حال پیگیری آنها هستیم، به‌هیچ‌وجه انتظار چشم‌انداز مناسبی را برای اقتصاد، تولیدکننده و صنعت نداریم.
بانک‌ها می‌توانند تولید را زنده نگه دارند
این عضو اتاق بازرگانی ایران، نظام بانکی را یکی از بزرگ‌ترین عوامل ایجاد این شرایط دانست و ادامه داد: بانک‌ها آن‌طور که باید و شاید نتوانستند به کمک تولید بیایند. در شرایطی که صنعتگران و فعالان اقتصادی با شرایط بسیار حاد اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند، بانک‌ها می‌توانند با ارائه تسهیلات بلندمدت، به ادامه فعالیت‌های تولیدی کمک کنند. البته در شرایط فعلی، لازم است اطمینان حاصل کنند که این تسهیلات، صرف فعالیت‌های سفته‌بازانه مانند خرید ارز نخواهد شد.
در هر دو زمینه داد و ستد، بازمانده‌ایم
وی یکی از مسائل اصلی واحدهای تولیدی را تأمین سرمایه در گردش دانست و توضیح داد: بخش خصوصی به‌جز سرمایه در گردش، در تأمین مواد اولیه نیز باز مانده است. حیات هر بنگاه اقتصادی در داد و ستد است و اکنون در هر دو زمینه مشکل داریم.
یاریجانیان فعال شدن اینستکس را کارسازترین راه‌حل در شرایط فعلی معرفی کرد و گفت: اینستکس باید به هر طریقی که شده، فعال شود، اما نه صرفاً برای خوار و بار و موارد بشردوستانه؛ بلکه ما باید بتوانیم کالای ساخته شده صنعتی را صادر کنیم. تحریم‌ها باعث شده صادرات کالای ساخته شده ایران عمدتاً به مقصد کشورهای افغانستان و عراق انجام شود و در این بین، عراق سهم بیشتری دارد. این در حالی است که این کشور به‌تنهایی پاسخگوی تولید، صنعت و صادرات ما نیست.
خروج از بن‌بست با ورود به پیمان‌های اقتصادی
رئیس اتاق مشترک ایران و ارمنستان گفت: شاید بهتر باشد با استفاده از راهکارهای سیاسی، هرچه سریع‌تر از این بن‌بست خارج شویم. ابتدایی‌ترین پیش‌نیاز خروج از وضعیت فعلی، عضویت در پیمان‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است. ایران دو سال در حال مقدمه‌چینی برای عضویت در اوراسیاست که این زمان زیادی است. باید کمیته‌ها و کارگروه‌هایی شکل بگیرد که با سرعت، این امور را پیش ببرند. الان وقت نشستن و نگاه کردن نیست و وقت عمل است. نهادهایی که سیاستگذاری می‌کنند، کاملاً از قافله بازمانده‌اند و این هشدار مهمی برای اقتصاد است.
نظر شما