پرداخت‌های موبایلی در دو سال اخیر، جای خود را در تاکسی‌های تهران پیدا کرده‌اند و به‌زودی استفاده از پول نقد برای پرداخت کرایه تاکسی، جای خود را به نرم‌افزارهای موبایلی می‌دهد. استقبال مردم و تاکسی‌دارها باعث شده تاکسیرانی به فکر گسترش این شیوه پرداخت، با همکاری شرکت‌های فعال در این زمینه باشد. ایرناپلاس در گفت‌وگو با مدیرعامل دو اپلیکیشن فعال در این حوزه و همچنین مدیرعامل تاکسیرانی تهران، از وضعیت شرکت‌های فعال در این زمینه و برنامه‌های تاکسیرانی، جویا شده است.
سید هادی علوی مدیرعامل «تومن» در رابطه با پرداخت‌های موبایلی خرد در کشور گفت: نظام کارمزدی کشور به‌گونه‌ای طراحی شده که به زیان بانک‌هاست. از طرف دیگر، شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت یا PSPها، مستقل از بانک‌ها نیستند و فعالیت آن‌ها منطق اقتصادی ندارد. در واقع پیشرفت‌های حوزه پرداخت در کشور به صورت تک بعدی و در بخش POS، افراطی بوده، ولی از نظر کیفیت و خدمات، صرفاً استانداردهای اولیه ارائه می‌شود و پیشرفت قابل توجهی در این زمینه نداشتیم.
وی با اشاره به آمار دستگاه‌های کارتخوان گفت: نمونه‌ای از رشد افراطی PSPها را می‌توان در تعداد دستگاه‌های کارتخوان دید. در مجموع بین ۵۰ تا ۶۰ میلیون دستگاه کارتخوان در دنیا وجود دارد که ۶ تا ۷ میلیون آن در ایران است که به نسبت جمعیت و توزیع جهانی، رقم بالایی است.
بازار نابالغ کیف‌پول‌های موبایلی
علوی ادامه داد: با توجه به افزایش قیمت سخت‌افزارهای موجود و نیز هزینه‌ای که پرداخت‌های خرد به شبکه بانکی تحمیل می‌کند، مسأله پرداخت‌های خرد با استفاده از کیف پول‌های موبایلی، به موضوع مهمی تبدیل شده است. با این حال، این بازار، همچنان نابالغ است و امکان رشد و توسعه بیشتر آن وجود دارد.
این فعال استارت‌آپی درباره مدل کسب‌وکار کیف پول‌های موبایلی و مسائل این نوع کسب‌وکارها در ایران گفت: در حال حاضر نظام کارمزد در کشور به‌صورتی عمل می‌کند که کارمزدی از پذیرنده دریافت نمی‌شود و این کسب‌وکارها درآمدی از این بابت دریافت نمی‌کنند. این موضوع را در شرکت‌های PSP هم مشاهده می‌کنیم تا جایی که دستگاه کارتخوان و حتی رول کاغذ هم به‌صورت رایگان در اختیار پذیرنده قرار می‌گیرد.
وی ادامه داد: در چنین نظامی، درآمد کیف پول‌های موبایلی از توسعه بازار و نیز سرویس‌های جانبی به دست می‌آید و انتظار می‌رود با اصلاح نظام کارمزد، مسئله درآمد کیف پول‌های موبایلی حل شود. مشتری، کیف پول خود را شارژ می‌کند و نقل و انتقال را انجام می‌دهد و یک روز بعد، تسویه حساب با پذیرنده صورت می‌گیرد. در این روش، تعداد تراکنش‌ها و در نتیجه، هزینه‌های تحمیل شده به شبکه بانکی بابت پرداخت‌های خرد به‌شدت کاهش مییابد.
با توجه به افزایش قیمت سخت‌افزارهای موجود و نیز هزینه‌ای که پرداخت‌های خرد به شبکه بانکی تحمیل می‌کند، مسئله پرداخت‌های خرد با استفاده از کیف پول‌های موبایلی، به موضوع مهمی تبدیل شده است.
توانستیم انحصار بازار را بشکنیم
علوی با مقدمه کوتاهی درباره شرکت دانش‌بنیان تحت مدیریت خود گفت: این شرکت در حوزه پرداخت موبایلی و کیف پول الکترونیک فعالیت می‌کند و در سال ۱۳۹۷ فعالیت خود را در پنج استان تهران، شیراز، تبریز، کرمان و کرج آغاز کرده است.
وی درباره حضور شرکت تحت مدیریت خود در حوزه پرداخت کرایه تاکسی توضیح داد: اولین محصولی که ما به بازار ارائه دادیم، پرداخت الکترونیک کرایه تاکسی بود. شروع همکاری کیف پول‌های موبایلی با تاکسیرانی تهران از سال ۱۳۹۵ آغاز شد، اما این سازمان در این مدت، سیاست‌های متفاوتی را در پیش گرفت و این باعث شد پس از گذشت حدود سه سال، به وضعیت باثباتی در این زمینه نرسیده باشیم. در یک سال و نیم ابتدایی، فعالیت کیف‌پول‌های موبایلی در زمینه پرداخت کرایه تاکسی، تاکسیرانی با ایجاد انحصار برای مجموعه‌ای، اجازه حضور سایر مجموعه‌ها را در بازار نمی‌داد و سایر کیف‌پول‌های موبایلی در هنگام حضور در پایانه‌های تاکسی، با برخورد حراست مواجه می‌شدند و امکان فعالیت نداشتند، اما پیگیری‌های ما در تابستان سال گذشته باعث شد این انحصار برداشته شود. تجربه جهانی نیز، رقابت آزاد بین شرکت‌ها را تأیید می‌کند. در کشورهای دیگر، شرکت‌ها در یک رقابت آزاد وارد بازار می‌شوند و در صورت رضایت کاربران، می‌توانند جایگاه خود را حفظ کنند.
این فعال استارت‌آپی رفتار مشتریان را نیز در ادامه فعالیت کیف‌پول‌های الکترونیکی در حوزه تاکسیرانی مؤثر دانست و گفت: روزانه حدود چهار میلیون سفر با تاکسی در شهر تهران انجام می‌شود که تنها در پنج یا ۶ درصد این سفرها از پرداخت‌های موبایلی استفاده می‌شود. حدود ۴۰ درصد تاکسی‌های تهران از خدمات تومن استفاده می‌کنند، اما توسعه پرداخت‌های موبایلی کرایه تاکسی، نیازمند زمان و تغییر رفتار مشتریان است.
روشی ارزان در ساختارهای سنتی
علوی پیشنهاد شبکه‌ای مشابه شبکه شتاب برای کیف‌پول‌های موبایلی را برای جلوگیری از تعدد QR-Codeهای نصب شده در تاکسی‌ها، نقض غرض در این شیوه پرداخت دانست و گفت: تجربه جهانی، رقابت آزاد را تأیید می‌کند و شرکتی که بتواند خدمات با کیفیت خود را به سرعت در مراکز مختلف توسعه دهد، برنده بازار است. با این حال، ما با ایجاد دسترسی به سایر کیف‌پول‌ها موافقیم، ولی انتظار داریم مسیر اجرایی درستی در پیش گرفته شود و مسئله جدید دیگری، این بازار آسیب‌دیده را بیشتر از این تحت تأثیر قرار ندهد.
وی بار دیگر با اشاره به تجارب جهانی در زمینه پرداخت‌های مبتنی بر QR-Code گفت: این شیوه پرداخت در کشورهای جنوب شرق آسیا نسبت به کشورهای اروپایی موفق‌تر بوده، چرا که پرداخت مبتنی بر QR-Code روشی است که زیرساخت‌های آن ارزان و سریع است و در کشورهایی موفق می‌شود که فرصت کمی برای رشد تکنولوژی دارند.
از نظر این فعال استارت‌آپی گسترش فعالیت کیف‌پول‌های موبایلی در زمینه پرداخت کرایه تاکسی وابسته به اصلاح نظام کارمزد، انحصارشکنی، تغییر رفتار مشتریان و بلوغ بازار با حضور کارآمد قانونگذار است. مدیرعامل «فون‌پی» نیز درباره نظام کارمزدی کشور، نظر مشابهی دارد.
شکل‌گیری کسب‌وکار جدید در نبود پول خرد
ابراهیم سوادی‌نژاد، مدیرعامل این شرکت درباره شکل‌گیری این مجموعه گفت: مسئله پول خرد و همچنین قیمت‌های مصوب کرایه تاکسی که مواردی بسیار خرد می‌شود، زمینه حضور پرداخت‌های موبایلی خرد در حوزه کرایه تاکسی را فراهم کرده است. دستگاه‌های کارتخوان به دلیل تجهیزات فیزیکی، هزینه بالا و همچنین رعایت شدن امنیت اطلاعات مسافران، کارایی لازم را در تاکسی‌ها ندارد.
وی ادامه داد: قبل از مسائل ارزی، هزینه هر دستگاه کارتخوان، بین ۸۰۰ تا ۹۰۰ هزار تومان بود که اکنون به حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان رسیده است. بیشتر این دستگاه‌ها وارداتی هستند و تجهیز حدود ۸۵ هزار تاکسی فعال در تهران با آن‌ها بسیار هزینه‌بر است. در حالی که پرداخت موبایلی مبتنی بر QR کد، با نصب کد در تاکسی و دانلود اپلیکشین امکان‌پذیر می‌شود و هزینه‌ها را به‌شدت کاهش می‌دهد.
این فعال استارت‌آپی گفت: بر همین اساس، شرکت ما فعالیت خود را در اردیبهشت ۱۳۹۶ در یکی از خطوط تاکسی تهران به‌صورت آزمایشی آغاز کرد و در حال حاضر ۲۵ هزار تاکسی در شهر تهران از این خدمات استفاده می‌کنند و تجربه دو ساله ما نشان از استقبال مردم از این شیوه پرداخت دارد، به‌طوری که حدود نیم میلیون کاربر برای پرداخت کرایه تاکسی از نرم‌افزار ما استفاده می‌کنند.
هزینه‌ای برای ارزش افزوده ایجاد شده پرداخت نمی‌کنند
سوادی‌نژاد مسأله مهم پیش روی پرداخت‌های موبایلی خرد را نظام کارمزدی دانست و گفت: در همه دنیا، این پذیرنده است که کارمزد را پرداخت می‌کند. در واقع هر تراکنش، هزینه‌ای را برای PSP ایجاد می‌کند، کارت مقصد آن را می‌پردازد و از طرف دیگر، پذیرنده، دستگاه کارتخوان و تجهیزات آن را خریداری می‌کند. اما در ایران، مدل درستی وجود ندارد و به‌عنوان مثال، دارنده تاکسی هزینه‌ای بابت ارزش افزوده‌ای که در پرداخت موبایلی دریافت کرده، پرداخت نمی‌کند. البته انتظار می‌رود اصلاحاتی انجام شود و نظام کارمزدی روال درستی پیدا کند.
هر تراکنش، هزینه‌ای را برای PSP ایجاد می‌کند که بانک مقصد آن را می‌پردازد و از طرف دیگر، پذیرنده، دستگاه کارتخوان و تجهیزات آن را خریداری می‌کند. اما در ایران، مدل درستی وجود ندارد.
وی با رد انحصار ایجاد شده توسط تاکسیرانی برای فعالیت این مجموعه گفت: همزمان با ما سه شرکت دیگر در مسیرهای مختلف، فعالیت داشتند. فون‌پی فعالیت خود را در خط ونک-دانشگاه الزهرا به صورت آزمایشی آغاز کرد. شرکت «توسن سها» در محدوده میدان صادقیه فعالیت می‌کرد و دستگاه‌هایی مشابه کارتخوان به هر تاکسی اختصاص داده بود و پرداخت‌ها با کارت انجام می‌شد، شرکت «رسید» در میدان صنعت فعالیت می‌کردند و شرکت «پرداختم» در جنت‌آباد و سیدخندان فعال بودند.
سوادی‌نژاد ادامه داد: از سمت تاکسیرانی دغدغه‌ای با شرکت‌ها و استارت‌آپ‌ها مطرح شده بود که گسترش خطوط کاملاً با هماهنگی انجام شود. اولین خطی که به ما اختصاص داده شد، مسیر خیابان خدامی به دانشگاه الزهرا در حوالی میدان ونک بود که پس از چند ماه با مراجعه به تاکسیرانی و ارائه نتایج، درخواست کردیم که خطوط را افزایش دهیم و بعد از آن به یک پایانه وارد شدیم.
وی گفت: همزمان با این تعاملاتی که ما با تاکسیرانی داشتیم، استارت‌آپ‌های دیگر بدون هماهنگی با تاکسیرانی، خطوط دیگر را دست گرفتند در واقع برخی از استارت‌آپ‌ها بودند که نخواستند با تاکسیرانی هماهنگ باشند. تاکسیرانی یک مجموعه سلسله مراتبی است و هر فعالیتی که قرار است در یک پایانه انجام شود باید با هماهنگی رؤسای خطوط، بازرسان و معاونان بوده و همه در جریان قرار بگیرند. در واقع تاکسیرانی شرکت‌هایی را که بدون هماهنگی فعالیت می‌کردند، به خاطر نوع فعالیتشان متوقف کرد و انحصاری وجود نداشته است.
پرداخت‌های الکترونیکی یکپارچه در راهند
پیش از این، مهدی ابراهیمی، معاون نظارت و امور مناطق سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی شهر تهران از همکاری با سه اپلیکشین برای توسعه پرداخت الکترونیک کرایه تاکسی تا پایان سال جاری خبر داده بود. نحوه انتخاب این اپلیکیشن‌ها و برنامه‌های تاکسیرانی برای توسعه پرداخت الکترونیکی کرایه را از علیرضا قنادان، سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی شهر تهران، جویا شدیم. قنادان گفت: انتخاب شرکت‌های همکار به صورت فراخوان بوده است و به زودی این روش پرداخت، به یک اپن‌پلتفرم تبدیل خواهد شد و امکان پرداخت با هر اپلیکشین و هر کدی فراهم می‌شود. یعنی همه نرم‌افزارهای موجود امکان دسترسی به یکدیگر را خواهند داشت.
قنادان با مقایسه روش‌های مختلف پرداخت کرایه تاکسی گفت: استفاده از دستگاه‌های پوز در همه جا امکان‌پذیر نیست. پرداخت‌هایی که در حدود پرداخت‌های خرد تاکسیرانی هستند نیز از جمله آن‌هاست. برخی از بانک‌ها به دلیل هزینه‌هایی که تراکنش‌های با حجم پایین برایشان دارد، پرداخت‌هایی کمتر از پنج یا ۱۰ هزار تومان کارتخوان‌ها را بسته‌اند، اما در مسیرهایی مثل فرودگاه که مبالغ سفر به‌صورت نسبی بالاتر است می‌توان از کارتخوان استفاده کرد.
به‌زودی این روش پرداخت، به یک اپن‌پلتفرم تبدیل خواهد شد و امکان پرداخت با هر اپلیکشین و هر کدی فراهم می‌شود. یعنی همه نرم‌افزارهای موجود امکان دسترسی به یکدیگر را خواهند داشت.
پرداخت‌های یکپارچه موبایلی در مترو و اتوبوس
قنادان درباره گزینه‌های موجود پرداخت کرایه تاکسی گفت: پیش از این گفته می‌شد از کارت‌های مترو استفاده شود که علاوه بر نیاز به تجهیزات سخت‌افزاری، امکان تغییر قیمت روی آن‌ها وجود ندارد؛ یعنی، به‌صورت از پیش تعیین‌شده، چه در خطوط مترو چه در خطوط اتوبوس، یک عدد به‌صورت ثابت روی دستگاه تنظیم می‌شود و این عدد، به مسافت طی شده وابسته نیست و پیچیدگی‌های زیادی دارد. از طرف دیگر، خود این فناوری هم در حوزه پرداخت، فناوری به‌روزی محسوب می‌شود و در شهرداری تهران، چه در مترو و چه در اتوبوسرانی، این آمادگی به‌تدریج در حال به وجود آمدن است که آن‌ها هم به سمت پرداخت‌های یکپارچه موبایلی حرکت کنند.
برنامه تاکسیرانی برای گسترش پرداخت‌های موبایلی
مدیرعامل تاکسیرانی تهران با اشاره به استقبال رانندگان تاکسی از این شیوه پرداخت گفت: تاکنون تعداد تاکسی‌های تحت پوشش پرداخت موبایلی به بالای ۲۵ هزار دستگاه رسیده که اغلب آن‌ها خطی هستند؛ یعنی تقریباً بیش از ۶۰ تا ۷۰ درصد تاکسی‌های خطی مجهز به حداقل یکی از روش‌های پرداخت موبایلی هستند. برنامه ما این است که این‌ها را یکپارچه کنیم؛ یعنی شما با استفاده از هر نرم‌افزار کیف پولی که روی تلفن همراه خود دارید، خواهید توانست با استفاده از هر یک از QR کدها، پرداخت کرایه را انجام دهید.
وی با رد انحصارگرایی، به اعتماد مردم به تاکسیرانی اشاره کرد و گفت: انحصاری در این زمینه وجود ندارد و خود سازمان تاکسیرانی در تلاش برای یکپارچه کردن پرداخت‌هاست و شرکت‌ها صرفاً لازم است اپلیکشین خود را راه‌اندازی کنند و از وب‌سرویسی که به‌صورت مجتمع ارائه خواهد شد، استفاده کنند. مردم بر مبنای اعتماد به تاکسیرانی، پرداخت‌های خود را با استفاده از سرویس‌های جدید انجام می‌دهند و ما باید سلسله مراتبی که را که در این زمینه وجود دارد، رعایت کنیم.
گزارش از مریم‌السادات علم‌الهدی
نظر شما