فروردین ۱۳۹۸، سیل مناطق گسترده‌ای از ایران را دربرگرفت. این حادثه باعث ایجاد خسارت‌های سنگینی در بخش‌های مختلف از جمله مسکن، کشاورزی، حمل و نقل و ارتباطات شد. ۲۸ استان از ۳۱ استان کشور تحت تأثیر قرار گرفتند که در میان آن‌ها بیشترین آسیب متوجه استان‌های خوزستان، لرستان، کرمانشاه، ایلام، همدان، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، فارس، گلستان، مازندران، سمنان و خراسان شد. تخمین زده شده که حدود ۱۲ میلیون نفر تحت تأثیر این سیل قرار گرفتند، حدود سه میلیون نفر نیازمند انواع مختلفی از امدادرسانی بودند، حدود ۳۷۱ هزار نفر مجبور به ترک محل زندگی خود شده و ۹۴۳ مرکز درمانی آسیب دیدند. بنا به اعلام وزارت کشور، ۵۸ روستا از روستاهای سیل‌زده نیاز به جابه‌جایی دارند. میزان خسارات سیل نیز حدود ۳۵ هزار میلیارد تومان برآورد شده است.
نهاد رسمی پژوهشی مجلس در دو گزارش جداگانه به بررسی خسارت‌های وارد شده در دو حوزه مسکن و حمل و نقل پرداخته است. مطابق این گزارش، در جریان بارندگی‌های اخیر در مجموع به بیش از ۱۶ هزار و ۶۰۰ کیلومتر از راه‌ها در ۶۸۰۰ نقطه خسارت وارد شده است. سیل ۳۱۵ محور شریانی و غیرشریانی در استان‌های درگیر سیل را مسدود کرد.
۴,۰۰۰ میلیارد تومان خسارت به بخش حمل و نقل
برآوردهای اولیه این گزارش نشان می‌دهد که به زیربناهای حمل و نقل جاده‌ای کشور در بارندگی‌های اخیر بیش از ۴۱ هزار میلیارد ریال خسارت وارد شده است.
در یکی دیگر از گزارش‌های این نهاد پژوهشی، میزان خسارت وارده به مسکن‌های شهری و روستایی بررسی شده است. مطابق این گزارش در مجموع به تعداد ۲۵ هزار و ۴۲۸ واحد مسکونی شهری (اعم از احداثی و تعمیری) خسارت وارد شده است که از این تعداد ۴۲۳۳ واحد به‌طور کامل تخریب شده‌اند و مابقی (۲۱ هزار و ۱۹۵ واحد) نیازمند تعمیر هستند. بیشترین میزان تخریب خانه‌های شهری مربوط به استان لرستان با ۲۰۰۰ واحد احداثی و ۱۵ هزار واحد تعمیری می‌شود. در رابطه با خانه‌های روستایی هم آمارهای این گزارش نشان می‌دهد که به تعداد ۶۸ هزار و ۶۰۰ واحد شامل احداثی و تعمیری خسارت وارد شده که ۳۲ هزار و ۶۰۰ واحد آن‌ها تعمیری و ۳۶ هزار واحد احداثی هستند. در این بخش هم بیشترین خسارت مربوط به استان لرستان با ۱۱ هزار واحد احداثی و ۸۵۰۰ واحد تعمیری می‌شود.
نابرابری در آسیب‌پذیری
این گزارش در ادامه به عوامل اصلی این میزان خسارت به منازل مسکونی پرداخته که بر اساس آن، گسترش شهرها آسیب‌پذیری ناشی از سیل را به دلیل متمرکز کردن جمعیت و کالبد شهری در مناطقی که قبلاً کاربری دیگری داشته افزایش داده است. به نوشته گزارش یاد شده، فرایند گسترش شهرها اغلب کمبود زیرساخت‌های زه‌کشی و جمع‌آوری آب‌های سطحی را نیز به دنبال دارد. همچنین توسعه شهرنشینی منجر به افزایش روان‌آب‌های سطحی به دلیل نفوذناپذیر شدن سطوح می‌شود که می‌تواند برای دفع آب از طریق کانال‌های طبیعی مانع ایجاد کند. یکی از دلایل اصلی که باعث افزایش آسیب‌پذیری شهرها و منازل مسکونی در طی یک پدیده سیل می‌شود، نبود یا عدم کفایت برنامه کاربری اراضی است که همراه با کنترل نکردن سیاست‌های ساخت مسکن منجر به توسعه شهری کنترل نشده و ساخت‌وساز مسکن در مناطق سیل‌خیز می‌شود.
به‌علاوه در میان اقشار مختلف جامعه، آسیب‌پذیرترین افراد، قشر کم‌درآمد جامعه هستند. به دلیل اینکه سکونت آنان عمدتاً در مناطق آسیب‌پذیر شهری یا در روستاها بوده و این قشر ظرفیت کمتری برای از عهده برآمدن برای بهبود شرایط پس از فاجعه را دارند. زیرا ابزار مورد نیاز برای حفاظت از خود را ندارند، منازل مسکونی آنان اغلب دارای ساخت ضعیف و با استفاده از مصالح کم‌کیفیت است که توان مقابله با سیل را ندارد و براساس وضعیت اقتصادی، توانایی تعمیر و بازسازی منازل و وسایل مورد نیاز زندگی یا تغییر محل زندگی و شروع دوباره را نیز ندارند.
شاید این اولین بار نباشد که با این‌گونه تحلیل‌ها مواجه می‌شویم. پیش از این، دیوید هاروی، پژوهشگر در زمینه شهرسازی و استاد جغرافیا و انسان‌شناسی دانشگاه نیویورک هم درخصوص طوفان کاترینا و کارکرد آن‌ها در مقاله‌ای با نام «هیچ چیز طبیعی در یک بلای طبیعی وجود ندارد»، نوشته بود: «حوادث طبیعی رویدادهایی اجتماعی و طبقاتی‌اند. این حقیقت وقتی آشکارتر می‌شود که اثرات یک طوفان یا زلزله را بر طبقات مختلف، زیر ذره‌بین ببریم. در طوفان کاترینا این فقرا و به حاشیه‌رانده‌شدگانِ نیواورلئان بودند (عمدتاً آفریقایی- آمریکایی‌ها) که مُردند یا مفلس رها شدند.»
گزارش از هادی سلگی
نظر شما