دوراهی ریسک انتظار سیل و افزایش شدید دبی خروجی کرخه

رضا مکنون، رئیس شورای راهبردی دفتر توسعه پایدار دانشگاه امیرکبیر و عضو هیئت علمی گروه آب و محیط زیست این دانشگاه در گفت‌وگو با ایرناپلاس می‌گوید: مقدار زیادی از حجم مخزن سد کرخه تا کنون پر شده است. باید برای سیل جدید آمادگی داشت تا بارندگی‌های جدید به سرریز شدید منتهی نشود. زیرا در این صورت ممکن است به سد نیز لطمه‌ای وارد شود.

وی در ادامه اضافه می‌کند: مصوب شده که حجم آب بیشتری در سد سیمره (در بالادست) نگهداری شود تا آب کمتری پایین بیاید. راهکار دیگر این است که بین بد و بدتر تصمیم‌گیری شود؛ یعنی یا تا لحظه آخر ریسک بپذیرند و در حالی که حجم سد پر است به استقبال سیل بروند یا اینکه دبی خروجی را زیاد کنند. البته ناگفته نماند که افزایش دبی خروجی سد به پایین‌دست لطمه می‌زند. اکنون وزارت نیرو باید بین این سناریوها یکی را انتخاب و بررسی کند که ریسک آینده چقدر قطعی است و کدام تصمیم منطقی‌تر است.

مکنون تصریح می‌کند: به‌نظر می‌رسد در نهایت پایین‌دست سد کرخه دچار خسارت می‌شود، منتها ممکن است افزایش دبی خروجی سد، خسارت کمتری را در پی داشته باشد، نسبت به اینکه سیل سنگین‌تری در راه باشد و حجم آب ناشی از آن توسط سد قابل ذخیره نباشد و ‌یکباره ناچار شوند حجم آبی معادل 3 هزار متر مکعب بر ثانیه یا بیشتر را از سد خارج کنند.

این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه توان سرریز کلی سد بیش از 10 هزار متر مکعب بر ثانیه است، می‌گوید: مسئله این است که این حجم زیاد آب قطعاً لطمه شدیدتری از سرریز آن به پایین‌دست خواهد زد. در بارندگی‌های اخیر حجم زیادی آب جاری شده که نحوه مواجهه با آن نسبت به دفعات گذشته متفاوت است. برای نمونه در سال گذشته تنها 42 درصد حجم سدهای ما آب داشت، در حالی که اکنون گفته می‌شود بیش از 90 درصد آن‌ها پر شده است.

وی می‌افزاید: گویا مجوز گرفته شده و حجم زیادی از آب را به بخش عراقی هورالعظیم هدایت کرده‌اند و اکنون بخشی از این تالاب برای این منظور استفاده شده است.

مکنون در رابطه با احتمال شکستن سد کرخه نیز معتقد است: استحکام سازه بتنی نسبت به خاکی بیشتر است، اما آب روی بدنه سد خاکی اثر می‌گذارد. البته پهنای سد کرخه زیاد است و این‌گونه نیست که به این سرعت سد تخریب شود. ضمن اینکه مدام مانیتور می‌کنند و اگر اشکالی ببینند آن را رفع می‌کنند.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه شخصاً فکر می‌کنم احتمال شکستن سد کرخه بسیار پایین است، ادامه می‌دهد: ظرفیت سرریز سد بیش از 10 هزار متر مکعب بر ثانیه است و قطعاً در شرایطی که آب خروجی به 3 هزار متر مکعب نمی‌رسد، مشکلی برایش پیش نمی‌آید. اگر سیل عظیمی باشد و دبی خروجی مثلاً به 20 هزار متر مکعب برسد و آب از روی سد خارج شود (Overtop) چنین خطری وجود دارد. در حالی که اکنون در این وضعیت نیستم و آب از کانال‌های سد در حال تخلیه است.

وی در انتها یادآور می‌شود: خوشبختانه رئیس جمهور از مسئولین مرتبط خواسته در محل حاضر باشند و شخص وزیر نیرو نیز در جریان بالاترین تصمیمی که درباره آب گرفته می‌شود، قرار دارد. این‌گونه نیست که فردی بتواند تصمیمی غیرکارشناسی بگیرد.