از تجربه ادغام بانك‌های كره تا دردسر یكی كردن بانك‌های بد

بر اساس مصوبات شورای پول و اعتبار و شورای عالی هماهنگی اقتصادی (سران سه قوه) قرار است بانك‌های انصار، قوامین، حكمت ایرانیان، مهر اقتصاد و مؤسسه اعتباری كوثر در بانك سپه ادغام شوند. حسن روحانی، رئیس‌جمهوری در مجمع سالانه بانك مركزی، از انجام مراحل ادغام این بانك‌های نظامی تا پایان سال 1397 خبر داده و تأكید كرده كه مردم و سپرده‌گذاران نگران سپرده‌های خود و آثار این ادغام نباشند. این طرح كه از سال گذشته با عنوان ساماندهی بانك‌های كشور شروع شد، مانند هر تغییر ساختاری و زیربنایی نیاز به روندی تدریجی دارد.

كارشناسان مطرح بانكی كشور در سال‌های گذشته بارها به ضرورت اصلاح ساختاری بانك‌ها تأكید كرده بودند؛ سیاستی كه به گفته آن‌ها در كشورهای زیادی مانند آمریكا، سوئد، ژاپن و كره جنوبی اجرا شده است. مهم این است كه اگر امروز منابع كافی (داخلی یا از مؤسسات بین‌المللی) در اختیار داشتیم كه بتوانیم سریع‌تر مشكل نظام بانكی را حل كنیم، مطمئناً رشد اقتصادی كشور بیش از سه درصد در سال می‌شد. در نتیجه، هر چه سریع‌تر این كار انجام شود، به نفع كشور است.

**تجربه ژاپن و كره

به گفته پرویز عقیلی كرمانی، مدیرعامل بانك خاورمیانه، تجدید ساختار، نقطه‌ضعف اقتصاد نیست، بلكه اقدام به‌موقع برای آن، دقیقاً نقطه قوت یك اقتصاد است. بانك‌های ما نیز به اصلاح ساختار نیاز دارند و این موضوع مختص ایران نیست. كره جنوبی در سال 2002 در حالی كه 33 بانك داشت به اصلاح نظام بانكی دست زد و این اقدام حدود 170 میلیارد دلار هزینه داشت. در پایان این اقدام، از 33 بانك، 16 بانك تعیین تكلیف شدند. برخی از این بانك‌ها بسته شده و برخی از آن‌ها ادغام شدند كه در نتیجه، تعداد بانك‌های این كشور به عدد 17 رسید.

با این حال، عقیلی كرمانی معتقد است باید این برنامه به‌صورت تدریجی پیش برود. به گفته وی، اگر بخواهیم كاری مشابه كره جنوبی در كشور ما انجام شود، حدود 180 تا 200 میلیارد دلار هزینه دارد. این در حالی است كه در شرایط كنونی درآمدهای نفتی ما كاهش یافته و نمی‌توانیم یك شبه، این پول را تخصیص دهیم. بنابراین در كوتاه‌مدت نمی‌توان این فرآیند را انجام داد. به نظر مدیرعامل بانك خاورمیانه از آنجایی كه نمی‌توانیم همه این پول را یك‌باره هزینه كنیم و بانك‌ها را اصلاح كنیم، باید طی یك فرآیند دو مرحله‌ای، این برنامه را پیش برد كه مرحله اول نسخه‌ای مشابه ژاپن و مرحله دوم برنامه‌ای مشابه كره جنوبی خواهد بود.

وی همچنین گفته بود: ژاپنی‌ها زمانی كه تصمیم به تجدید ساختار نظام بانكی خود گرفتند، در اوایل دهه 1990 میلادی، ترازنامه بانك‌ها را كوچك كردند كه اصطلاحاً به آن شرینك كردن (Shrink) گفته می‌شود. به این معنا كه بانك‌ها دارایی‌های خود را كاهش داده و وجوه حاصل را برای بازپرداخت بدهی‌های گران‌قیمت‌تر اختصاص دهند؛ مشابه كاری كه بانك مركزی در ایران انجام می‌دهد. باید به مدیران برنامه دهیم كه ظرف سه سال، ترازنامه بانك را كوچك كرده، در قسمت دارایی‌ها «سرمایه‌گذاری‌ها» را بفروشند، مستغلات اضافی را فروخته و مطالبات سررسید شده را وصول كنند و در طرف بدهی‌ها نیز سپرده‌های گران‌قیمت خود را واریز كرده و سایر بدهی‌ها با هزینه بالا واریز شوند. تا این مرحله به روش ژاپنی حركت كرده‌ایم. سه سال دوم باید به روش كره‌ای باشد. یعنی بانك‌هایی كه كفایت سرمایه آن‌ها بر اساس كمیته بازل سه به حد كافی نباشد، باید تعیین تكلیف شوند.

در حال حاضر و بر اساس این مقررات، حداقل نسبت كفایت سرمایه در بازل سه، مقدار 13 درصد تعیین شده است. در نتیجه از نظر عقیلی باید در سه سال دوم، اقداماتی در جهت بهبود نسبت كفایت سرمایه بانك‌ها انجام دهیم. وی یك طبقه‌بندی ارائه كرده بود، بدین صورت كه نخست، بانك‌هایی كه نسبت كفایت آن‌ها زیر 6 درصد است باید تعیین تكلیف (تعطیل) شوند. دوم، آن‌هایی كه بین 6 تا 10 درصد كفایت سرمایه دارند، یا باید افزایش سرمایه بدهند و سهامدار جدید پیدا كنند یا با هم ادغام شوند و سرمایه جدید بیاورند. سوم آن‌هایی كه كفایت سرمایه بالای 10 درصد و وضعیت نسبتاً مناسبی دارند، می‌توانند به‌صورت مستقل در بازار باقی بمانند.

در این خصوص، وحید شقاقی‌ شهری، اقتصاددان در گفت‌وگو با ایرناپلاس گفت: روش ادغام مجموعه بانك‌های انصار، حكمت ایرانیان، مهراقتصاد، كوثر و قوامین با بانك سپه، روش درستی نیست، زیرا همه این‌ها، بانك‌های مشكل‌داری محسوب می‌شوند و با این كار، اوضاع را از قبل بدتر می‌كنیم.

به گفته این استاد دانشگاه، به‌طور معمول روش ادغام در شرایطی به كار گرفته می‌شود كه تعدادی بانك بد وجود دارد و برای اینكه آن‌ها را ساماندهی كنند به بانك‌های خوب الحاقشان می‌كنند تا از این طریق بانك‌های خوب بتوانند راهبر مناسبی برای بانك‌های بد باشند. این در حالی است كه این بانك‌ها ناترازی بالایی دارند و با وجود بدهی بسیار بالا با كمبود دارایی و منابع بلوكه شده مواجه هستند، در چنین شرایطی مدیریت سخت‌تر از قبل می‌شود.

شقاقی‌ شهری نیز معتقد است باید این بانك‌ها بین بانك‌های خوب تقسیم می‌شدند تا از این طریق ناترازی آن‌ها مدیریت شود. در حالی كه به گفته وی خود بانك سپه از نظر ترازنامه مشكلات زیادی دارد. وی گفت: زمانی كه یك بانك بد به بانك بد دیگری ملحق شود، مدیریت آن بسیار سخت‌تر می‌شود.

وی همچنین گفت: در حال حاضر وضعیت املاك تغییر زیادی داشته و قیمت‌ها به‌شدت صعودی شده است و به همین دلیل به نظر نمی‌رسد خریدار زیادی برای املاك و شعبات این بانك‌ها در بازار وجود داشته باشد.

به‌طور كلی باید گفت كه كارشناسان با نفس ادغام موافق هستند، اما پیش‌برد درست این برنامه را به تحقق پیش‌شرط‌هایی موكول می‌كنند. بنابراین باید منتظر ماند و دید آیا سیاستگذار پولی پیش از ادغام آن‌ها، تدبیری برای متعادل كردن ترازنامه این بانك‌ها خواهد اندیشید یا خیر؟

**اداره كل اخبار چندرسانه‌ای**ایرناپلاس**