به گزارش ایرناپلاس، جشنواره‌های هنری از مهمترین رویدادهای فرهنگی هر کشوری به شمار می‌آیند. جشنواره‌ها که آیینه تمام‌قد فعالیت‌های فرهنگی و هنری سالانه هر کشوری هستند با تکامل روزبه‌روز رشته‌های مختلف هنری، در قالب متنوعی برگزار می‌شوند. البته در تعریف این واژه چنین گفته شده که «جشنواره از دل جشن بیرون آمده است و ریشه‌های آن به دوران باستان بازمی‌گردد و بیشتر جنبه مذهبی داشته و به مرور زمان جنبه‌های دیگری نیز یافته است و امروزه در بیشتر جشنواره‌ها، جنبه‌های هنری و فرهنگی چشمگیر است.». البته نگاه و نیاز هر کشور به این دست جشنواره‌ها متفاوت است.
اما امروزه جشنواره‌های فرهنگی و هنری چشمگیرتر از دیگر حوزه‌ها هستند و در کشورهای بسیاری این برنامه‌ها در سطح داخلی و بین‌المللی در حال برگزاری‌اند. در این میان هم جشنواره‌های فیلم شاید به مراتب از شهرت، توجه و کثرت بیشتری برخوردارند. به عنوان مثال امروزه دیگر اهمیت جشنواره فیلم کن یا ونیز بر کسی پوشیده نیست. دو جشنواره مهم سینمایی که آثار کشور ما هم در آنها درخشیده‌اند.
خوشبختانه در کشور ما برگزاری چنین جشنواره‌هایی تنها به فیلم ختم نشده و سایر رشته‌هایی چون موسیقی، تجسمی، تئاتر و ... سالانه، برنامه‌های منحصر به خود را دارند. مهمترین و جامع‌ترین این جشنواره‌ها در کشور، با عنوان جشنواره فجر شناخته می‌شود که هر ساله در بهمن‌ماه و همزمان با سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی در قالب جشنواره‌های داخلی و بین‌المللی برگزار می‌شود.
اما رخداد مثبت این است که جشنواره‌ها در کشور ما به جشنواره فجر منحصر نشده و جشنواره‌هایی همچون «موسیقی جوان»، «موسیقی قومی»، «جشن خانه سینما یا جشن حافظ» در زمینه سینما و تلویزیون و همچنین «جشنواره تئاتر هامون» برگزار می‌شود. جشنواره‌هایی که تا حدودی مستقل و خصوصی از جشنواره‌های فجر هستند و نوید برپایی جشنواره‌های جامع‌تر، مستقل‌تر و پویاتری را در کشور می‌دهند.
اما این پرسش مطرح می‌شود که به راستی جشنواره‌ها تا چه اندازه توانسته‌اند بر جریان‌های فرهنگی و هنری کشور تاثیرگذار باشند و پویایی و انگیزه برای فعالیت در آن حوزه مورد نظر را ایجاد کنند؟ آیا جشنواره‌های خصوصی و مستقل در کشور ما به میزان اثرگذاری خود رسیده‌اند و برای ادامه راه باید چه راهکارهایی را به کار گیرند؟
برای بررسی این موارد با شهرام صارمی آهنگساز و نوازنده کمانچه که سال‌ها به عنوان مدیر اجرایی جشنواره موسیقی فجر فعالیت داشته است و رضا درستکار منتقد سینما و تلویزیون و عضو هیات انتخاب جشنواره فیلم فجر گفت‌وگو کردیم.
جشنواره موسیقی جوان؛ معتبر و کارآمد
ایرناپلاس: جشنواره‌هایی که سالیانه در حوزه موسیقی برگزار می‌شوند، آیا توانسته‌اند نتایج مثبتی بر جریان حرفه‌ای موسیقی وارد کرده و به پیشرفت آن کمک کنند؟
شهرام صارمی: اینکه جشنواره‌ها به صورت حرفه‌ای و موثر برگزار شوند، بخشی از آن به خود موسیقی در جامعه بازمی‌گردد که تا چه اندازه ارزش‌گذاری می‌شود. در کشور ما موسیقی موضوع بااهمیتی نیست. نهادهایی که در این زمینه کار می‌کنند، ارتقاء موسیقی را وظیفه خود نمی‌دانند.
مهمترین نهادی که در حوزه موسیقی وجود دارد، دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که مهمترین وظیفه خود را صدور مجوز می‌داند. این در حالی است که باید از موسیقی جدی حمایت کند؛ حرفه‌ای و تاثیرگذارترین موزیسین‌ها را دور هم جمع و با آنها همکاری کند؛ از آنها راهکار بگیرد و سطح موسیقی کشور را ارتقاء دهد. این مسائل مربوط به موسیقی شهر است.
در موسیقی مناطق، این توجهات بسیار محدودتر و کمتر است. کسی به برجسته‌ترین هنرمندان موسیقی مناطق سرنمی‌زند، چه برسد به اینکه با آنها همکاری کند و آنها را به کار بگیرد.
متاسفانه جشنواره‌هایی که برگزار می‌شوند، به‌گونه‌ای هستند که فقط می‌خواهند نشان دهند که در کشور موسیقی وجود دارد. جشنواره‌ها به صورت فرمالیته و گزارشی برگزار می‌شود. به همین دلیل است با گذشت ۳۷ دوره از جشنواره موسیقی فجر، هنوز اتفاق خاصی برای موسیقی کشور نیفتاده و ارتقاء پیدا نکرده است. هر ساله تعدادی از افراد و گروه‌ها به جشنواره می‌آیند، آثارشان را اجرا می‌کنند و می‌روند.
به اعتقاد من در میان جشنواره‌های موسیقی، تنها جشنواره‌ای که موثر بوده و خوب برگزار شده است که هیات اجرایی بسیار خوبی دارد و هدفمند به پیش می‌رود، جشنواره موسیقی جوان است. تا کنون چند دوره از این جشنواره برگزار شده که بسیار تاثیرگذار بوده و استعدادهای بسیار خوبی هم معرفی کرده است و جوانان را به خوبی تشویق می‌کند. همچنین در حوزه موسیقی دستگاهی، کلاسیک و مناطق هم اتفاقات خوبی در این جشنواره افتاده است. بقیه جشنواره‌ها به نوعی گزارشی هستند. یعنی تاثیری در شرایط موسیقی کشور ندارند. برای مثال اگر جشنواره موسیقی فجر را حذف کنیم چه بخشی از موسیقی ما کم می‌شود. به عبارت دیگر به موسیقی ما آسیبی وارد نمی‌شود. چون این جشنواره در وضعیت موسیقی کشور تاثیری ندارد.
جشنواره‌ها باید آیینه تمام‌نمای اتفاقات موسیقی کشور باشند
ایرناپلاس: در میان صحبت‌ها به برخی از مشکلاتی که در برگزاری جشنواره‌ها وجود دارد، اشاره کردید. به عنوان کسی که تجربه دبیری جشنواره موسیقی داشته است، چه راهکارهایی را جهت بهتر شدن کیفیت جشنواره‌ها پیشنهاد می‌کنید؟
صارمی: موضوع کلی و مهمی که وجود دارد اینکه جشنواره‌ها باید آیینه تمام‌نمای اتفاقات موسیقی کشور باشند. یعنی باید در کشور اتفاقات معتبری در زمینه موسیقی در جریان باشد که در جشنواره‌ها به نمایش گذاشته شوند. حتی به اعتقاد من جشنواره‌ای مانند موسیقی فجر باید سطحش به اندازه‌ای بالا رود که بگویند هر اثری که در طول سال اجرا شده یا در قالب آلبوم منتشر شده است، امکان حضور در جشنواره را ندارد. به عبارت دیگر کسانی که می‌خواهند در جشنواره شرکت کنند باید با اثر جدیدی که تا کنون اجرا نشده حضور پیدا کنند.
بعد از شرکت در جشنواره هم باید آن آثار، ارزیابی کیفی شوند و در جهت حمایت از این گروه‌ها و هنرمندان، سالن‌هایی به آنها اختصاص داده شود و کارهایی که در جشنواره اجرا کرده‌اند را برای چند شب در سالن‌ها به اجرای عمومی درآورند. دقیقا مانند اتفاقی که در جشنواره فیلم فجر می‌افتد. در این جشنواره فیلمی که قبلا روی پرده بوده است را نمایش نمی‌دهند بلکه فیلم‌های جدیدی به نمایش گذاشته می‌شود. این اتفاق مهمی است که اگر آن را رقم بزنند، اولین گامی می‌شود که جشنواره‌ها از حالت جشنواره‌های خبری خارج و به جشنواره‌هایی هنری تبدیل می‌شوند. در کنار این اتفاقات باید جریان خبری خیلی آزاد وجود داشته باشد تا بتوان به جشنواره‌ها انتقاد وارد کرد و کمبود و کاستی‌ها و نقط قوت و ضعف آن گفته شود.
جشنواره‌ها برای رسیدن به یک اتفاق هنری باید یک گام پیش بروند به‌گونه‌ای که همه گروه‌ها طالب و متقاضی آن باشند و بیایند و در جشنواره شرکت کنند. نه اینکه برخی از گروه‌ها را دعوت کنیم و بگوییم بیایید؛ بسیاری به جشنواره فجر نمی‌آیند. یعنی جدول جشنواره از هنرمندان بزرگ و شناخته شده همیشه خالی است.
اگر اتفاقات هنری در حوزه موسیقی افزایش پیدا کند، موسیقی به جایگاه خوبی می‌رسد. اولین موضوع مهم این است که باید نگاهمان را به این هنر معطوف کنیم. یعنی نگاه حکومت، دولت‌ها و ... باید نظرتشان را در این‌باره عوض کنند. دیگر نمی‌توانیم موسیقی را با ابعاد مذهبی نگاه کنیم. باید موسیقی صحیح به مردم معرفی شود و از طریق شبکه‌های تلویزیونی و رسانه‌ها به مردم شناسانده شود.
به هنرمندان جدی، امکان کار بدهند و از آنها حمایت کنند و فضا باید به‌گونه‌ای مهیا شود که هنرمندان رغبت کنند که بیایند و کار کنند. در قشر جوان هنرمند، نوازنده، آهنگساز خوب و خوش‌فکر بسیار داریم. به همین دلیل باید شرایط به‌گونه‌ای برای آنها مهیا شود که وارد میدان شوند، فعالیت کنند. با چنین شرایطی اطمینان دارم سطح موسیقی کشور تغییر بسیاری پیدا خواهد کرد.
برگزاری جشنواره‌ها؛ خصوصی یا دولتی
ایرناپلاس: برخی ازجشنواره‌های هنری هستند که به صورت خصوصی و مستقل اجرا می‌شوند. برگزاری چنین جشنواره‌ها و جشن‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
صارمی: با این موضوع که دولت جشنواره‌ها را برگزار کند مخالفم. یعنی با صفر تا صد این قضیه کاملا مخالفم که دولت دست‌اندرکار برگزاری جشنواره‌ها باشد. باید بخش خصوصی، جشنواره‌ها را اجرا کند و در مقابل دولت امکانات بدهد و حمایت کند.
دولت موظف نیست جشنواره برگزار کند. وظیفه دولت این است که جشنواره‌ها را حمایت کند. یعنی وقتی سایتی جشن موسیقی ما را برگزار می‌کند دولت باید آن را حمایت کند و درگیر موضوع شود و به لحاظ اجرایی بتواند آن جشنواره را به بهترین کیفیت جلو ببرد. به طور حتم برگزاری جشنواره‌ها به این شکل می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد.
جشنواره‌ها نباید زیر بلیت دولت‌ها برگزار شود. به اعتقاد من جشنواره‌ها باید توسط بخش خصوصی برگزار شوند و دولت‌ها وظیفه و نگاه حمایتی و بودجه ای نسبت به جشنواره داشته باشد و بخش خصوصی کارها را جلو ببرد.
همانطور که در شهرداری برای ساخت پل یا هر چیز دیگری با یک شرکت قرارداد می‌بندند و کارهای اجرایی را به آن واگذار می‌کنند. آن شرکت اجرا می‌کند و شهرداری هم بودجه می‌دهد و نظارت می‌کند. دولت هم باید همین کار را انجام دهد و جشنواره‌ها را به بخش خصوصی بدهد و تنها حمایت و نظارت کند. از چند موسیقی‌دان پرسابقه و معتمد هم مشاوره هنری بگیرد و دقت کند که کارهایشان را خوب انجام دهند.