به گزارش ایرناپلاس، چه بخواهیم و چه نخواهیم در این زمانه، رسانه‌ها نقش بسیار تاثیرگذاری در زندگی اجتماعی و سیاسی انسان‌ها ایفا می‌کنند. در کشور در زمان انتخابات‌های مختلف، رسانه‌ها از رادیو و تلویزیون گرفته تا روزنامه‌ها، خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری، به عنوان ابزاری تاثیرگذار و تعیین‌کننده به شمار می‌روند.
محمد خدادی معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در همین زمینه معتقد است، «رسانه‌ها ضمن ارائه اطلاعات کاربردی و کارکردی باید منعکس‌کننده همه صداها باشند.» وی ماهیت یک رسانه را در دوسویه بودن آن دانست و افزود: «موفقیت یک رسانه، در بازنشر راه‌حل در کنار بیان مشکلات و از دیدگاه افراد مختلف است.»
اما آیا رسانه‌های ما چنین نگاه و رویه‌ای را در هنگام انتخابات رعایت می‌کنند؟ اساسا وظایف رسانه‌ها در زمان چنین رویداد سیاسی چیست و رسانه‌های یک‌سویه چه تاثیراتی بر حضور مردم در انتخابات می‌گذارند؟
این پرسش‌ها را با دکتر علی احمدی عضو هیات علمی دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی در میان گذاشتیم.
رسانه‌ها، انتخابات و طرح مطالبات مردم
احمدی درباره وظایف رسانه‌ها و چگونگی عملکرد آنها در زمان انتخابات به خبرنگار ایرناپلاس گفت: یکی از وظایف رسانه‌ها در زمان انتخابات جذب مشارکت مردم است. رسانه‌ها باید به گونه‌ای عمل کنند که اعتماد مردم بیشتر شود. البته رسیدن به این مهم، با بی‌طرفی و ایفای نقش حرفه‌ای رسانه‌ها امکان‌پذیر است.
شرایط اقتصادی، خانه‌نشینی و کم شدن روابط اجتماعی، به گوش رسیدن اخبار منفی و خستگی ناشی از کرونا باعث شده که مردم حالت ناامیدی پیدا کنند. به همین دلیل رسانه‌ها نباید در این شرایط به این ناامیدی دامن بزنند، بلکه باید کمک کنند که کشور از این مرحله عبور کند. یکی دیگر از وظایفی که رسانه‌ها در هنگام انتخابات دارند این است که مطالبات مردم را پیگیری کنند و اجازه دهند صدای مردم، قومیت‌ها، گروه‌های مختلف جامعه مانند زنان، رای‌اولی‌ها و بقیه شهروندان شنیده شود.
به گفته وی، این نکته نباید فراموش شود که تبلیغات هیجانی و پرشور برای انتخابات خوب است. اما نه به این معنا که وعده‌های دروغین و غیرواقعی به مردم داده شود و رسانه‌ها هم آنها را منتشر کنند. چنین وعده‌هایی باعث می‌شود به توقعات فزاینده در جامعه دامن زده شود که تحققشان اصلا امکان‌پذیر نیست. باید مدیریت انتظارات وجود داشته باشد. چون نرسیدن افراد به وعده‌های داده شده به مرور باعث کاهش سرمایه‌های اجتماعی می‌شود.
وی افزود: به صورت کلی رسانه‌ها سه وظیفه اطلاع‌رسانی، آموزش و نظارت برعهده دارند. در واقع اگر این وظایف خود را به خوبی انجام دهند، بهترین کار را انجام داده‌اند. البته فقط رسانه‌ها نیستند که کنشگر هستند. رسانه‌ها یکی از کنشگرانی هستند که می‌توانند به کنشگران دیگر کمک کنند یا نکنند. کنشگرهای دیگر هم هستند که می‌توانند در هنگام انتخابات نقش ایفا می‌کند. در هر صورت مهمترین کاری که رسانه‌ها می‌توانند انجام دهند این است که اعتماد مردم و اعتبار خود را افزایش دهند و با بی‌طرفی، طرح مطالبات مردم را در برنامه‌هایشان داشته باشند.
شبکه‌ای و دو سویه شدن ساختار ارتباطی
این استاد ارتباطات درباره عملکرد یک‌سویه برخی از رسانه‌ها و پیامدهای آن بر انتخابات پرشور گفت: در حال حاضر به دلیل شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی و دسترسی مخاطبان به رسانه‌ها، ساختار ارتباطی دو سویه، شبکه‌ای و تعاملی شده است. بنابراین رسانه‌هایی که بخواهند یک‌سویه و یک‌طرفه عمل کنند نمی‌توانند زیاد موفق شوند. چون این نگاهِ یک‌طرفه عمرش کوتاه شده است.
وی با اعلام اینکه تقویت یک جریان در زمان انتخابات توسط رسانه‌ها، کاهش مخاطب و اعتماد مردم را در پی دارد، بیان کرد: رسانه‌ها به جای محور قرار دادن گرایش‌ها و جریان‌های سیاسی، باید مردم را محور قرار دهند. در کشور ما بسیاری از رسانه‌ها این گرایش را دارند و از فضایی که پیش‌آمده برای پیشبرد اهداف جریانشان استفاده می‌کنند.
نکته مهمی که رسانه‌ها باید در تبلیغات خود مراقب باشند این است که به هر قیمتی طرف مقابل را تخریب نکنند و با اتهام‌های نادرست و غلط به تخریب و تضعیف جریان رقیب نپردازند. چون این رفتارها و اخبار کذب باعث کاهش مشارکت و تشدید ناامیدی می‌شود.
پیامدهای انتشار اخبار کذب در زمان انتخابات
در زمان انتخابات همیشه شایعات و اخبار کذبی درباره نامزدها منتشر می‌شود. این اخبار به اندازه‌ای متنوع و زیاد است که مردم را برای انتخاب شخص اصلح سردرگم می‌کند. این پرسش پیش می‌آید که اساسا رسانه‌ها برای جلوگیری از انتشار این اخبار و پیامدهای آن بر مردم باید چه الزاماتی را باید رعایت کنند؟
احمدی در این‌زمینه گفت: برخی مواقع خود رسانه‌ها به این اخبار کذب دامن می‌زنند. البته منظور رسانه‌های رسمی نیست. اخبار کذب از رسانه‌های غیررسمی و شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود. چون نویسندگان مطالبِ رسانه‌های اجتماعی هویت مشخصی ندارند و به اخلاق روزنامه‌نگاری و حرفه‌ای تعهد ندارد، بدون هیچ اطلاعاتی از دروازه‌بانی خبر، خبرهایی را منتشر می‌کنند. در حالی که در رسانه‌های رسمی، دروازه‌بانی خبر صورت می‌گیرد و اخبار بعد از کنترل، منتشر می‌شود.
وی، اخبار جعلی را به سه دسته تقسیم کرد؛ اطلاعاتی که کاملا دروغ هستند. این اطلاعات در حالی منتشر می‌شوند که فرد اطلاع ندارد خبر غلط است و به صورت غیرعمد آن را بازنشر می‌دهد. برخی دیگر از اطلاعات وجود دارند که گمراه‌کننده‌اند و به عمد آن را منتشر می‌کنند. یعنی تعمدی می‌خواهند در انتخاب و نگاه مردم به چشم‌انداز کشور اثر بگذارند. این اطلاعات، گمراه‌کننده و فریب‌کارانه‌اند. بخش سوم، اطلاعات مضر هستند که در زمان انتخابات زیاد با آن مواجه می‌شویم. این اطلاعات ممکن است واقعی باشد اما زمان انتشار آن اصلا مناسب و بجا نیست. اما عمدی آن را منتشر می‌کنند تا طرف را تخریب کنند.
ضرورت واکنش سریع رسانه‌های رسمی به اخبار جعلی
این استاد ارتباطات یادآور شد: به دلیل پایین بودن سواد رسانه‌ای، مخاطبان نمی‌تواند خبری را راستی‌آزمایی کند. با توجه به اینکه نمی‌توان جلوی شبکه‌های اجتماعی در انتشار اخبار کذب را گرفت پس باید سواد رسانه‌ای را به مردم آموزش داد و قدرت تشخیص ادراک شده‌ای در مخاطبان به وجود آورد که بتوانند اخبار درست را از نادرست تشخیص دهند. البته رسیدن به این هدف بسیار زمان‌بر است.
وی افزود: برای جلوگیری از شیوع ویروس‌گونه اخبار جعلی، باید رسانه‌های رسمی به محض انتشار یک خبر کذب، تکذیبه‌اش را بگیرند و آن را منتشر کنند که خبر گسترش بیشتری پیدا نکند و ذهن مردم را به هم نریزد. تنها راه مقابله با این اخبار، واکنش به هنگام و سریع رسانه‌های رسمی به اخبار جعلی است.