به گزارش ایرناپلاس، سرمایه‌گذاران و معامله‌گران بورس برای خریدوفروش سهام، سفارش‌های خود را در کارگزاری ثبت می‌کنند. اگر شما قصد فروش سهمی را داشته باشید، یک قیمت مشخص و یک تعداد مشخص از سهم را در سفارش فروش ثبت می‌کنید. اگر خریداری باشد که سفارش خریدش را با قیمتی برابر با قیمت فروش شما ثبت کرده باشد، معامله انجام می‌شود. در مقابل اگر خریدار باشید، تعداد سهم و قیمت پیشنهادی در بازه مجاز دامنه نوسان را ثبت می‌کنید و اگر فروشنده‌ای با همان قیمت ثبت سفارش انجام داده باشد، معامله انجام می‌شود.
اگر در قیمت‌های پیشنهادی خریدار یا فروشنده‌ای وجود نداشته باشد، صف تشکیل می‌شود و اگر این صف‌ها بدون انجام معامله برای مدت طولانی وجود داشته باشند، اصطلاحاً گره معاملاتی به‌وجود می‌آید. بنابراین گره معاملاتی به‌صورت ساده به شرایطی گفته می‌شود که خریدار یا فروشنده‌ای در قیمت‌های ثبت شده وجود نداشته باشد و با وجود صف‌های خرید یا فروش، معامله‌ای انجام نشود. در چنین شرایطی، صف‌های خرید یا فروش به مدت طولانی ادامه پیدا می‌کنند و به اصطلاح سهام قفل می‌شود.
گره معاملاتی چیست؟
مقررات مربوط به گره معاملاتی در سال ۱۳۸۶ تصویب شده و بر اساس آن اگر در نمادی با توجه به دامنه نوسان قیمت، صف فروش یا صف خرید تشکیل شود و باید راهکاری در نظر گرفته شود تا قیمت به تعادل برسد و صف فروش یا خرید، برچیده شود.
بر اساس دستورالعمل رفع گره معاملاتی، نمادی که شرایط زیر را دارد مشمول گره معاملاتی می‌شود:
- یک نماد معاملاتی با وجود برخورداری از صف خرید یا صف فروش در پایان جلسه معاملاتی حداقل معادل یک برابر حجم مبنا برای شرکت‌هایی با سه میلیارد سهم و بیشتر و ۲ برابر حجم مبنا برای سایر شرکت‌ها، به علت عدم تقارن قیمت‌های درخواست خرید و فروش، حداقل به مدت ۵ جلسه معاملاتی متوالی مورد معامله قرار نگیرد یا متوسط معاملات روزانه آن در این دوره (به‌استثنای معاملات در بازار معاملات عمده)، کمتر از پنج درصد حجم مبنا باشد.
- همه معاملات یک نماد معاملاتی در ۵ جلسه معاملاتی متوالی در سقف دامنه نوسان روزانه قیمت باشد.
- همه معاملات یک نماد معاملاتی در ۵ جلسه معاملاتی متوالی در کف دامنه نوسان روزانه قیمت باشد.
گره معاملاتی چگونه باز می‌شود؟
براساس دستورالعمل موجود، دو راه حل برای باز کردن گره معاملاتی وجود دارد؛ حذف دامنه نوسان و حذف حجم مبنا. برای رفع گره معاملاتی، تأثیر حجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی نماد مورد نظر، برای دوره مشخصی حذف می‌شود. حذف دامنه نوسان نیز روش دیگری برای باز کردن گره‌ای است یعنی نمادهایی که مشمول گره معاملاتی می‌شوند در روز بعد با حذف حجم مبنا و دامنه نوسان مورد معامله قرار می‌گیرند.
۲۸ نماد معاملاتی در نخستین روز کاری بورس در هفته جدید، مشمول دستورالعمل رفع گره معاملاتی شدند.
بازنگری در دستورالعمل گره معاملاتی و افزایش دامنه نوسان
در سال‌های گذشته، مقرراتی برای از بین بردن صف‌های خریدوفروش وضع شد تا با کنار گذاشتنن دامنه نوسان و حجم مبنا، نقدشوندگی سهم‌هایی که در آنها صف تشکیل شده، افزایش یابد و این صف‌ها از بین بروند. با این حال به‌نظر می‌رسد برای به تعادل رسیدن قیمت‌ها و جلوگیری از تشکیل صف‌های خریدوفروش، می‌توان این مقررات را مورد بازنگری قرار داد.
حجم مبنا و دامنه نوسان خود دلیل کاهش نقدشوگی و ایجاد گره معاملاتی هستند. بنابراین افزایش و حذف دامنه نوسان می‌تواند از ایجاد گره معاملاتی جلوگیری کند.
بر همین اساس هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار مصوب کرد دامنه نوسان قیمت‌ها به بازه منفی ۳ تا مثبت ۶ درصد تغییر کند. این تغییر از ابتدای اردیبهشت ماه اجرا می‌شود و تا پایان این ماه ادامه دارد. پس از آن نیز درباره افزایش تدریجی و دوباره دامنه نوسان تصمیم‌گیری خواهد شد.
علاوه بر این، محمدعلی دهقان دهنوی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار اعلام کرد دستورالعمل گره معاملاتی به‌صورتی بازنگری شده که امکان نقدشوندگی افزایش یابد. در تغییراتی که صورت گرفت مجموع حجم معاملات در ۵ روز از ۵ درصد به ۲۰۰ درصد افزایش یافت. البته دامنه نوسان در گره معاملاتی همان دو برابر باقی ماند، اما حجم مبنا در روز گره، معادل یک سهم در نظر گرفته می شود.