به گزارش ایرناپلاس، تا پیش از شروع سال جدید اعلام شده بود واکسیناسیون عمومی از خردادماه ۱۴۰۰ آغاز خواهد شد اما به‌تازگی مصطفی قانعی رئیس کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا گفته، پیش‌بینی ما برای آغاز واکسیناسیون همگانی کرونا از حدود مهرماه امسال است.
این موضوع در کنار محدود بودن میزان واکسن‌های وارداتی باعث می‌شود تا واکسیناسیون در حال حاضر با اولویت بندی گروه‌های پرخطر انجام شود. اما در این بین، گاه مسائلی درباره واکسیناسیون مطرح می‌شود که به اعتقاد کاشناسان به نفع جامعه نیست. پرسش اینجاست که واکسیناسیون در شرایط کنونی باید با چه اولویت‌هایی انجام شود؟
حمید سوری رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی کووید-۱۹ در این رابطه به ایرناپلاس گفت: واکسیناسیون در مواقعی می‌تواند یک موضوع فردی و شخصی باشد اما در شرایطی همانند همه‌گیری، واکسیناسیون موضوعی عمومی و اجتماعی است و رویکردهای متفاوتی دارد.
در واکسیناسیون فردی، فرد می‌تواند از سبد واکسن‌هایی که در اختیار دارد یکی را انتخاب کرده و براساس تشخیص خود یا پزشک، واکسیناسیون را انجام دهد. اما در زمان واکسیناسیون عمومی به ویژه زمانی که با شیوع جهانی روبه‌رو هستیم و میزان تقاضا بسیار زیاد است به طور معمول دولت‌ها تلاش می‌کنند برای ایجاد تعادل در توزیع واکسن، اولویت‌هایی را مشخص کرده و معیارهایی را تعریف کنند.
سوری افزود: این اولویت‌ها به این معنا نیست که همه به یک شیوه واکسن دریافت کنند. برابری با عدالت فرق می‌کند. برابری به این معناست که قرعه‌کشی شود تا نام هر کسی که مشخص شد واکسن بزند اما وقتی از عدالت صحبت می‌کنیم یعنی مشخص کنیم چه کسانی در اولویت دریافت واکسن هستند تا ابتدا به آنها واکسن تزریق شود.
در زمان واکسیناسیون، نخست باید دید چه میزان واکسن وارد کشور شده و یا در اختیار افراد و جامعه است. اگر واکسن به اندازه کافی و برای تک تک افراد جامعه وجود داشته باشد دیگر تقدم و تاخیر فرقی نمی‌کند، هرچند آنجا هم اهمیت دارد. اما وقتی تعداد واکسن در اختیار جامعه محدود است، مجبوریم اولویت‌بندی کنیم. فرض کنید جامعه‌ای هزار نفری داریم که ۱۰۰ واکسن در اختیار دارد، این ۱۰۰ واکسن برای ۱۰ درصد جامعه است که باید اولویت‌بندی شوند.
برابری با عدالت فرق می‌کند؛ برابری به این معناست که قرعه‌کشی شود تا نام هر کسی که مشخص شد واکسن بزند اما وقتی از عدالت صحبت می‌کنیم یعنی مشخص کنیم چه کسانی در اولویت دریافت واکسن هستند تا ابتدا به آنها واکسن تزریق شود.قطع زنجیره انتقال، هدف اصلی اولویت‌گذاری
به گفته سوری، معیارهای اولویت، ممکن است در کشورهای مختلف، متفاوت باشد اما اصول کلی این است که هدف از اولویت‌گذاری، قطع زنجیره انتقال و کاهش بار ناشی از همه‌گیری است. در این میان وقتی درباره «بار» صحبت می‌کنیم عمده‌ترین مساله مربوط به تعداد مرگ‌ومیر و بستری است. این دو، مهمترین شاخص‌های پیامد شیوع بیماری در هر جامعه‌ای است.
رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی کووید-۱۹ ادامه داد: تلاش کشورها این است که تعداد مرگ‌ومیر و بستری به حداقل برسد زیرا این موضوع بار عاطفی، اجتماعی و اقتصادی دارد و علاوه بر این، نظام سلامت هم تا حدی می‌تواند در مقابل فشار بستری تاب آورد.
بر این اساس باید مشخص شود که آیا توزیع مرگ‌ومیر در گروه‌های جمعیتی یکسان است یا نه. همچنین مشخص شود آیا مرگ‌ومیر یا بستری مساله جدی است یا نه. ممکن است در مورد بیماری عفونی دیگری مانند ایدز آنچنان توزیع مرگ‌ومیر فرقی نکند زیرا هر کسی که مبتلا شود شانس مرگ‌ومیر برابری با گروه‌های دیگر دارد اما شانس مواجهه متفاوت است. یعنی کسانی که مواجهه بیشتری دارند مانند معتادانی که تزریقی هستند در اولویت هستند.
نباید به واکسیناسیون نگاه صنفی داشت
سوری افزود: اما زمانی که میزان مرگ‌ومیر و کشندگی ناشی از ابتلا در گروه‌های مختلف جمعیتی تفاوت دارد، اولویت‌ها نباید براساس مواجهه باشد. بلکه اولویت باید براساس پیامدهای ناشی از مواجهه یعنی مرگ و بستری انجام شود.
در چنین شرایطی باید مشخص شود چه کسانی بیشتر در معرض مرگ یا بستری هستند، نه کسانی که شغل خاص یا مواجهه بیشتری دارند. بلکه کسانی که سن بالاتر یا بیماری زمینه‌ای دارند باید در اولویت قرار گیرند. بنابراین باید به الگوهای مرگ ناشی از بیماری در جامعه توجه کرد.
وی با بیان اینکه نباید به واکسیناسیون نگاه صنفی داشت، گفت: بر فرض گفته می‌شود پاکبان، تاکسی‌رانان، خبرنگاران و ... در اولویت هستند چون مواجهه بیشتری دارند. این نگاه درست نیست؛ باید ببینیم احتمال مرگ در چه گروهی بیشتر است.
به گفته رئیس کمیته کشوری اپیدمیولوژی کووید-۱۹، البته می‌توان برای برخی از گروه‌ها استثنا قائل شد؛ به طور نمونه، کادر درمان که در مواجهه با بیماران زیادی هستند و در صورت بیمار شدن آنها نظام سلامت نخواهد توانست پاسخگوی بیماران باشد.
در حال حاضر عمده کسانی که در کادر درمان واکسن دریافت می‌کنند به این دلیل است که به آنها نیاز است زیرا اگر مریض شوند و یک یا دو هفته سر کار نروند نظام سلامت مختل می‌شود. با این حال مرگ‌ومیر میان آنها نسبت به جمعیت کمتر بوده اما فوت افراد پرخطر اطراف آنها مانند سالمندان بیشتر است.
سوری با بیان اینکه اولویت را باید بر خطرپذیری افراد که منجر به مرگ و بستری می‌شود گذاشت و این افراد ممکن است پرستار، خبرنگار، راننده تاکسی یا هر شغلی داشته باشد، تصریح کرد: رویکرد صنفی باعث می‌شود با وجود گسترش واکسیناسیون، مرگ‌ومیرها همچنان بالا بماند.
وی با تاکید دوباره به اینکه برای کاهش میزان بستری و مرگ‌ومیر باید به سراغ کسانی برویم که احتمال مرگ و بستری شدن آنها بیشتر است، افزود: در جامعه، همه سالمندان در اولویت نیستند. به طور مثال سالمندانی که بیش از دو بیماری زمینه‌ای یا سن بیش از ۷۵ سال دارند باید در اولویت باشند و اگر ما بخواهیم غیر از این عمل کنیم به نتیجه نخواهیم رسید. سالمند بالای ۷۵ سال ممکن است مواجهه‌ای نداشته باشد، در خانه بماند و تردد نکند و یا در خانه سالمندان باشد اما با یک بار مواجهه، شانس مرگ او چند برابر است.
بر اساس میزان کشندگی ناشی از ابتلا به بیماری، هر گروهی که میزان کشندگی بالاتر از دیگران داشته باشد در اولویت است و اندازه کشندگی، تعیین کننده اولویت واکسیناسیون خواهد بود.سوری ادامه داد: یک جوان یا نوجوان ممکن است روزی با ده‌ها نفر مواجهه داشته باشد؛ ممکن است هر دو مبتلا شوند هر چند شانس ابتلا در این افراد بالاتر است اما شانس مرگ در سالمندان بیشتر است. پس ما در درجه اول نگران مبتلا شدن افراد نیستیم بلکه نگران مرگ ناشی از ابتلا در افرادیم. برای همین اولویت‌ها را نباید شغلی و صنفی یا براساس مواجهه در نظر بگیریم؛ اولویت باید براساس احتمال مرگ‌ومیر باشد.
بر اساس میزان کشندگی ناشی از ابتلا به بیماری، هر گروهی که میزان کشندگی بالاتر از دیگران داشته باشد در اولویت است و اندازه کشندگی، تعیین کننده اولویت واکسیناسیون خواهد بود.
سوری تاکید کرد: رویکرد عاطفی یا چانه‌زنی برای واکسیسناسیون جوابگو نخواهد بود. به طور نمونه در یک خانواده ۵ نفره که از همه گروه‌های سنی همچون کودک، نوجوان، جوان، میانسال و سالمند در آن حضور دارند ممکن است براساس رویکرد عاطفی بگویند عضو سالمند، عمر خود را کرده و بهتر است کودکان و جوانان واکسن بزنند یا اینکه هر پدر و مادری، فرزند خود را ترجیح می‌دهند اما برای واکسیناسیون این رویکردهای عاطفی اصلا به نفع جامعه نیست.