دوقطبی‌سازی بین واکسن ایرانی و خارجی؛ وقتی جان مردم مهم نیست

به گزارش ایرناپلاس، نخستین واکسن ایرانی کرونا با نام «کُوو ایران برکت» دیروز در ستاد اجرایی فرمان امام(ره) و با حضور وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی روی داوطلبان انجام شد.
جالب آنکه در میان القائات مخرب علیه کیفیت واکسن ایرانی، « طیبه مخبر » فرزند محمد مخبر رئیس ستاد اجرایی فرمان امام(ره)، داوطلب نخستین آزمایش انسانی این واکسن شد و معاون این ستاد نیز دومین واکسن را دریافت کرد.

اما در همین حال، برخی رسانه‌ها که بخشی از صداوسیما نیز با آن همراهی می‌کند، یک جریان دوقطبی‌سازی میان واکسن ایرانی و خارجی به راه‌انداخته‌اند؛ جریانی که به اصول علم پزشکی توجه چندانی ندارد و به نظر می‌رسد نتیجه شعارهای داغ وطن‌پرستانه آن، بیش از آنکه جامعه را به این سو سوق دهد، بهانه به دست جریان ضدانقلاب و کسانی بدهد که می‌خواهند القا کنند سلامت مردم برای برخی مسئولان اهمیت چندانی ندارد.

یکی از نمادهای این جریان، سخنان هفته گذشته سردار نقدی معاون هماهنگ‌کننده سپاه بود؛ او با اذعان به این که «ما متولی امر بهداشت و درمان کشور نیستیم و در تصمیمات تخصصی این حوزه دخالت نمی‌کنیم»، گفت: اما با توجه به توصیه متخصصان، تشکیک‌های جدی کارشناسان دنیا و سوابق بد برخی تولیدکنندگان کنونی واکسن کرونا، به پرسنل سپاه و بسیج تزریق واکسن‌های خارجی کرونا را به دلیل مکانیسم عمل خاص آنها توصیه نمی‌کنیم.

در حالی که هنوز تجربه موفق واکسیناسیون سراسری فلج اطفال توسط بسیج در دهه ۷۰ در خاطرها زنده است، سردار نقدی همچنین تاکید کرد که در امر واکسیناسیون عمومی واکسن‌های وارداتی هم مشارکت نخواهیم کرد.

جان ۷۵ هزار ایرانی مهم نیست؟
صبح دیروز(سه‌شنبه) اخبار ساعت ۸ رادیو ایران، به خبر رئیس جمعیت هلال احمر درباره ورود ۱۵۰ هزار دوز واکسن کرونای فایزر اهدایی خیّران ایرانی خارج از کشور واکنش نشان داد و به طرح این سوال پرداخت که وقتی آمریکایی‌ها مدتهاست واردات دارو برای ایران را هم مشمول تحریم کرده‌اند، چطور ممکن است اجازه دهند واکسن ساخت خودشان وارد ایران شود؟

کارشناس رادیو سپس به نقل گزارش‌هایی از آثار منفی تزریق واکسن فایزر، از جمله بی‌هوش شدن یک پرستار و واکنش‌های فضای مجازی و نقل سخنان فردی به نام دکتر کرمی پرداخت که گفته، وقتی کشور ایران ۸۳ میلیون جمعیت دارد، ۱۵۰ هزار دُز به چه درد مردم می‌خورد؟ باید در این مساله تردید کرد و با دید ظن‌آلود به آن نگریست.

این نگاه‌های تردیدآمیز که البته منشا آن سابقه بد دولت آمریکا در تعامل با مردم ایران است، در حالی مطرح شده که شرکت فایزر اقدام به ارسال این واکسن‌ها نکرده، بلکه ایرانیان خارج از کشور در اقدامی انسان‌دوستانه این واکسن‌ها را خریده و به هلال احمر کشورمان اهدا کرده‌اند.

همچنین با احتساب لزوم تزریق ۲ دُز واکسن به هر نفر، این ۱۵۰هزار دُز می‌تواند در نجات جان ۷۵ هزار نفر موثر باشد. به ویژه در زمانی که طبق اعلام وزارت بهداشت، تا کنون ۵۵ هزار تن از هموطنان بر اثر این بیماری جان باخته‌اند و چه بسا در آینده همین واکسن‌ها بتواند تعدادی از هموطنان گروه‌های پرخطر را نجات دهد. البته باید تدبیری اندیشید که این واکسن‌ها برخلاف بدگمانی‌های ایجادشده در فضای مجازی، به پرخطرترین افراد اختصاص یابد و زندگی آنها را نجات دهد.

دوگانه تبلیغات پرحجم و تخطئه واکسن ایرانی
از سوی دیگر در حالی که تولید واکسن ایرانی یک فرایند علمی و پیچیده است و برای نتیجه بخش بودن آن، باید فضایی آرام در اختیار محققان و افراد مورد آزمایش قرار داد، رویکرد تبلیغاتی و شعاری برخی مسئولان و رسانه‌ها، نه تنها کمکی به فرایند تولید داخلی واکسن ایرانی نمی‌کند، بلکه بهانه به دست برخی داده تا اعتبار واکسن ایرانی را زیرسوال ببرند.

تولید واکسن همانند دیگر پژوهش‌های علمی، یک مسیر پیچیده و پر افت و خیز دارد و از همین رو باید در فضایی آرام و بی‌حاشیه انجام شود، اما ادعاهای گزاف، رویکرد تبلیغاتی و ایجاد مطالبه ارائه اخبار لحظه به لحظه، می‌تواند آسیب‌زا باشد. سکه این تبلیغات گسترده روی دیگری هم دارد و آن توفیق کامل نیافتن برخی از این واکسن‌ها یا عوارض منفی برای برخی افراد مورد آزمایش بوده که امری کاملا طبیعی در فرایندهای تحقیقاتی است، اما خبری کردن آن می‌تواند بازخوردهای روانی منفی به جامعه دهد.

اظهارنظر برخی افراد غیرمرتبط، بهانه به دست گروه دیگری هم داده که تولید واکسن کرونا در داخل را «در حد یک شوخی» خوانده‌اند. این گروه که بدون ذکر نامشان، از آنها با عنوان ۱۶۷ داروساز یاد شده، از اینکه افراد با تخصص‌های غیردارویی، نظر تخصصی دارویی می‌دهند انتقاد کرده و برخی موضوع‌های مطرح شده در رسانه‌های داخل ایران درباره تولید واکسن داخلی کرونا را «توهین به شعور علمی داروسازان و صرفا بهانه‌ای برای عدم تامین واکسن» توصیف کرده‌اند.

به نظر می‌رسد فعالیت تحقیقاتی و آزمایش‌های بدون هیاهو و در نهایت اعلام نتایج بعد از کسب موفقیت، ضمن آنکه از آسیب حواشی به محققان کشور جلوگیری می‌کند، پاسخی عملی و موثر به کسانی است که توانمندی دانشمندان ایرانی را زیرسوال می‌برند.

سلامت مردم، به جای ایجاد دوقطبی
برخلاف این دوقطبی‌سازی‌، در شرایطی که هیچ راهی کاملا اطمینان بخش نیست، دولت به دنبال همه راه‌ها برای سلامت مردم است. به گفته رئیس‌جمهوری، اکنون سه مسیر تولید واکسن داخلی، ساخت واکسن با یک کشور دیگر و خرید واکسن از خارج به موازات هم دنبال می‌شود.
روحانی تاکید کرد: مردم اطمینان داشته باشند اگر واکسنی از خارج خریداری کنیم، با اطمینان کامل این کار را خواهیم کرد. در واکسن داخلی هم زمانی مجوز واکسیناسیون صادر خواهد شد که به اطمینان‌ نهایی برسیم و همه مراحل را طی کند.

همه راه‌ها برای شکست کرونا
راهبرد دولت در شرایطی دنبال می‌شود که واکسن‌های تولیدی شرکت‌های بین‌المللی نیز افت‌وخیز دارند و علاوه بر این، به زودی امکان تولید واکسن برای کل مردم دنیا فراهم نیست و هر واکسنی تولید شود، ظرفیت تولید میلیاردی ندارد.

شرکت فایزر که پیش از این اعلام کرده بود در صورت موفقیت‌آمیز بودن مطالعه، برای سال ۲۰۲۰، حداکثر صد میلیون دوز واکسن آماده می‌کند، امسال فقط توانست ۵۰ میلیون تولید کند. تولید شرکت استرازنکا نیز به‌دلیل یک اشتباه در کارآزمایی بالینی، یکی دو ماه عقب افتاد.
هر دو این شرکت‌ها برای کل سال ۲۰۲۱ ظرفیتی یک میلیاردی یا کمی بیشتر را پیش‌بینی کرده‌اند و با این حساب، حتی اگر مشکلات تحریمی هم رخ ندهد و همه موارد مهیا باشد، تا اواسط سال بعد نمی‌توانیم به اندازه کافی واکسن بخریم. از این رو ناگزیر به استفاده از واکسن ساخت داخل هم هستیم.

کارشناسان حوزه تولید واکسن قیمت تمام‌شده کمتر واکسن داخلی نسبت به خارجی را یکی از بخش‌های مهم می‌دانند؛ به ویژه در زمانی که کل جمعیت ۸۰ میلیونی پذیرنده این واکسن هستند. همچنین، این آخرین بیماری نخواهد بود که مجبوریم به سرعت برای آن واکسن بسازیم و زیرساختی که این بار آماده می‌شود، به عنوان ظرفیتی استراتژیک برای آینده هموطنانمان خواهد ماند.

به گفته آنها، ما یک National Regulatory Authority قوی به نام «سازمان غذا و دارو» داریم که در بعضی سطوح بین‌المللی نیز مجوزهایش قابل قبول است و در نتیجه کنترل مناسبی روی کیفیت واکسن‌های تولیدی خواهد داشت.
این سازمان با توان بالای خود می‌تواند و باید همانند نقش FDA آمریکا یا دکتر آنتونی فاوچی در مقابل دولت ترامپ را ایفا کنند که نگذاشتند مجوز زودهنگام برای واکسن‌ها صادر شود.
وقتی سازمان غذا و داروی کشوری قدرتمند بود و جامعه هم این قدرت را شناخت، مسئول یا دولتمردی نمی‌تواند برای ارائه مجوز بدون دلیل بر آن فشار وارد کند و این باعث اعتبار خروجی آن خواهد شد.

برای سلامت مردم، همه گزینه‌ها روی میز
دکتر حسین وطن‌پور رئیس دفتر توسعه فناوری سلامت وزارت بهداشت، چندی پیش در وبینار ایرنا تاکید کرده بود:  ما درباره واکسن، هم در تدارک وارداتیم و هم تولید داخل. ما به هر دلیلی در تولید واکسن داخلی دچار مشکل شویم، باید از قبل برای جامعه پرخطرمان فکر کنیم و برای واردات هم این پیش‌بینی را کرده‌ایم.
«از سوی دیگر با توجه به شرایط تحریم ممکن است امکان استفاده از واکسن خارجی نداشته باشیم. از این رو با توجه به شرایط خودمان باید همه گزینه‌ها را برای سلامت مردم روی میز داشته باشیم تا در موقعیت‌های مختلف از هر کدام که به نفع سلامت مردم است، استفاده کنیم.»

دکتر کیهان آزادمنش مدیر علمی شرکت دانش بنیان «هوم ایمن زیست فناور» که یکی از شرکت‌های سازنده واکسن کروناست نیز در این نشست آنلاین گفت: من هم که تلاش می‌کنم واکسن بسازم، یک پزشکم و اگر ببینم از جای دیگری می‌توان واکسنی را زیر قیمت، به موقع و ارزان‌تر و بهتر و به میزان کافی بخریم، توصیه می‌کنم آن واکسن را بخریم و الزامی ندارم به اینکه واکسن ساخت داخل را استفاده کنیم. از هر راهی بتوانیم مشکل کشور را حل کنیم، باید انجام دهیم.