به گزارش ایرناپلاس، فوتبال به‌عنوان یکی از ورزش‌های پرصدمه شناخته می‌شود و به‌طور کل احتمال آسیب‌دیدگی در آن ۳۶ درصد است. این آمار نشان می‌دهد فوتبال بالاتر از ورزش‌هایی همچون بسکتبال، هندبال، والیبال و ... از میزان آسیب‌دیدگی بیشتری برخوردار است.
یکی از مهم‌ترین ابزار باشگاه‌ها، بازیکنان هستند که از دست دادن آن‌ها به دلیل مصدومیت چالش بزرگی برای هر تیمی محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر هدف فیفا و دیگر نهادها این بوده که این مصدومیت‌ها تا حد ممکن کنترل کنند و به میزان ایده‌آلی کاهش دهند تا سلامت بازیکنان حفظ شود.
باشگاه‌های بزرگ جهان هم به دنبال راهکارهایی برای کاهش این معضل بزرگ هستند. پیش‌گیری و کاهش آسیب‌دیدگی‌ها بحثی بسیار مهم و حیاتی است که امروز مورد توجه دنیای فوتبال قرار گرفته است. به ویژه که تحقیقات ثابت کرده‌اند مصدومیت‌های خارج از حد استاندارد می‌تواند نتایج یک تیم و در نهایت سرنوشت یک تیم را در پایان لیگ تحت تاثیر قرار دهد.
مصدومیت‌های کوتاه و طولانی مدت
این روزها شاهد مصدومیت‌های پرتعدادی در فوتبال کشورمان هستیم و این مساله فقط شامل این فصل نمی‌شود و همواره وجود داشته است. مصدومیت‌های کوتاه و طولانی مدت علاوه بر اخلال در روند تیمی، خودِ بازیکن را نیز دچار چالش بزرگی می‌کند و با توجه به میزان مصدومیت‌ها در فوتبال کشورمان، ضروری است نگاهی دوباره به این روند داشته باشیم. در چنین شرایطی نمی‌توان میزان آسیب‌دیدگی‌ها را به صفر رساند، اما می‌توان آن‌ها را کاهش داد.
براساس بررسی‌های انجام شده در کشور، در سالیان اخیر فوتبال، بیشترین میزان آسیب‌دیدگی را نسبت به دیگر ورزش‌ها داشته است.
حدود نیمی از آسیب‌ها در فوتبال در بخش اندام تحتانی است. زانو به تنهایی ۳۶ درصد موارد را تشکیل می‌دهد. اندام فوقانی ۳۰ درصد آسیب‌ها و ستون فقرات و احشاء، دیگر موارد را تشکیل می‌دهد. اگر بخواهیم اختصاصی‌تر و برحسب نوع آسیب این طبقه‌بندی انجام شود، کشیدگی ۴۰ درصد، کوفتگی‌ها ۲۵ درصد، در رفتگی‌ها ۱۵ درصد، شکستگی‌ها ۱۰ درصد، ضربه‌های خفیف ۵ درصد و سایر موارد ۵ درصد است.
چگونگی جلوگیری از آسیب‌دیدگی بازیکنان
در فوتبال مدرن جلوگیری از آسیب‌دیدگی بازیکنان از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است و اصولاً پرسش‌هایی همچون علل اصلی ایجاد آسیب‌ها در فوتبال چیست؟ چگونه می‌توان از بروز صدمات در فوتبال جلوگیری کرد؟ و … از مواردی است که باید مربیان درباره آن‌ها از اطلاعات کافی برخوردار باشند.
محققان سوئدی متوجه شدند که یک بار پارگی رباط پشت زانو، آسیب‌دیدگی کشاله ران یا رباط صلیبی زانو، شانس یک بازیکن را برای تکرار آسیب‌دیدگی در فصل بعد، سه برابر می‌کند. البته این نشان داد که معمولاً مصدومیت‌های قوزک پا به‌صورت منظم تکرار نمی‌شود.
ورزش فوتبال نیاز به آمادگی در سه زمینه هوازی (استقامت) و بی‌هوازی (قدرت) و کششی دارد. یک فوتبالیست باید با انجام مرتب نرمش‌های هوازی یا استقامتی ظرفیت‌های قلبی ریوی خود را افزایش دهد.
خستگی یکی از علل افزایش میزان بروز آسیب‌های ورزشی است و ورزشکار می‌تواند با افزایش ظرفیت‌های قلبی-ریوی، دیرتر خسته شده و در نتیجه احتمال بروز آسیب را کاهش دهد. عضلات نیرومندتر موجب کاهش استرس و فشار وارده بر مفاصل و کاهش کشش بیش از حد به رباط‌ها و تاندون‌ها گشته و بدین ترتیب احتمال بروز آسیب‌های ورزشی را کاهش می‌دهد.
امکانات سخت‌افزاری نامناسب، بیشترین سهم را در مصدومیت بازیکنان فوتبال دارد. پس از آن مواردی همچون تغذیه نامناسب و بدنسازی غیرحرفه‌ای به‌عنوان اصلی‌ترین دلایل شناخته می‌شوند.از زمین‌های نامناسب تا بدنسازی غیرحرفه‌ای
در به وجود آمدن چنین شرایطی عوامل زیادی دخیل هستند که بررسی‌ها مشخص می‌کند ابتدا امکانات سخت‌افزاری نامناسب، بیشترین سهم را دارد. پس از آن مواردی همچون تغذیه نامناسب و بدنسازی غیرحرفه‌ای به‌عنوان اصلی‌ترین دلایل مصدومیت‌ها در فوتبال ایران شناخته می‌شوند. هر یک از عواملِ یاد شده تفاسیر زیادی را می‌طلبد که در این مطلب امکان پرداختن کامل به آن نیست. در گام نخست، ضروری است تجدیدنظر اساسی در سخت‌افزار و امکانات داشته باشیم و در آن زمان می‌توان به‌طور علمی دلایل بعدی را به چالش کشید.
انجام نرمش‌های کششی باید جزئی از فعالیت‌های پایه‌ای یک فوتبالیست باشد. بدون انجام این نرمش‌ها قابلیت انعطاف رباط‌ها و تاندون‌ها کم شده و احتمال آسیب به مفاصل افزایش میابد. مربیان ورزشی با کار و تمرکز بر روی مهارت‌های جسمانی (سرعت، هماهنگی، چابکی، تعادل و انعطاف پذیری) و قدرت؛ می‌توانند بازیکنانی با مقاومت بالا در برابر مصدومیت‌ها تربیت کنید. دیگر نکته آنکه، رعایت اصول علم تمرین به شما کمک می‌کند تا در تمرین و بازی‌های فوتبال از مصدومیت‌های فوتبال جلوگیری کنید.
۴۳ درصد از حرکات در فوتبال خطرناک هستند
بررسی‌های پژوهشگران روی لیگ برتر انگلیس نشان داده، بیشترین میزان مصدومیت‌ها در فوتبال در نتیجه خطاها روی بازیکنان است و با بررسی روی مجموعِ حرکات، مشخص شد نزدیک به ۴۳ درصد از حرکات در فوتبال خطرناکند و می‌توانند موجب بروز مصدومیت شوند. این اعمال شامل حرکات مختلفی از قبیل تکل، شوت سنگین، پرش برای زدن ضربه سر و ... می‌شود.
درباره ناحیه بروز این حرکات نیز تحقیقاتی صورت گرفته که نتایج آن نشان می‌دهد: ۳۸ درصد در یک سوم میانی، ۳۱ درصد در یک سوم هجومی و ۳۱ درصد در یک سوم دفاعی است. این آمار در خصوص مصدومیت‌هایی که شامل حرکات خطرناک نبوده، کمی متفاوت بوده و بدین شرح است: ۴۰ درصد در یک سوم میانی، ۳۰ درصد در یک سوم دفاعی و ۳۰ درصد در یک سوم هجومی.
مصدومیت‌های غیرمستقیم در فوتبال ایران
با این حال، این پرسش مطرح می‌شود که آیا مصدومیت‌های بازیکنان ما بیشتر بر اثر حرکات خطرناک به وجود می‌آید؟
می‌توان گفت مصدومیت‌هایی که حاصل برخورد نیستند و یا به اصطلاح، به‌طور غیرمستقیم رخ می‌دهند، در فوتبال کشورمان بیشتر از حد نرمال است و این مورد می‌تواند یک هشدار جدی باشد. باید بیش از پیش روی مواردی که در خصوص مصدومیت‌های غیرمستقیم عنوان شد، بررسی شود تا این نوع از مصدومیت‌ها در فوتبال‌مان به حداقل رسد.
به‌طور کل پس از مصدومیت، با آسیب‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و در نهایت طولانی‌مدت مواجه می‌شویم که صدمات طولانی مدت به بازه زمانی بیش از یک ماه، برای درمان نیاز دارند. بررسی‌ها مشخص می‌کند مصدومیت‌های طولانی‌مدت نیز در کشورمان بیشتر از حد معمول است. یکی دیگر از موارد قابل توجه، بررسی بیشتر در خصوص پروسه درمان است که در نوشتار دیگری باید مفصل به آن به پرداخت.
میزان آسیب در فوتبال حرفه‌ای مردان کاهش یافته است؟
در پژوهش علمی اخیر که با استفاده از اطلاعات EUFA Elite club injury study انجام شده است، میزان آسیب فوتبالیست‌های شرکت‌کننده در مطالعه « کوهورت » در ۱۸ فصل اخیر، کاهش معنی‌دار داشته است. مطالعه کوهورت، بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین مطالعه در زمینه آسیب‌های فوتبال است.
دکتر وحید سیفی دستیار تخصصی پزشکی - ورزشی دانشگاه تهران خلاصه‌ای از این مطالعه که فوریه ۲۰۲۱ (بهمن-اسفند) در مجله معتبر پزشکی-ورزشی (British journal of sports medicine) به چاپ رسیده برای ایرناپلاس ترجمه کرده است.
در این پژوهش ۳۳۰۲ فوتبالیست حرفه‌ای از ۴۹ تیم شرکت‌کننده در لیگ قهرمانان اروپا (UEFA Champions League) در ۱۹ کشور بررسی شده و اطلاعات ۱۸ فصل فوتبال از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹ مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.
۴ نوع آسیب مورد سنجش این پژوهش شامل آسیب‌های بازیکنان در زمان تمرین، در مسابقات، بار آسیب در زمان تمرین و در زمان مسابقات بوده است.
در بین ۱۱ هزار و ۸۲۰ آسیب گزارش شده در مدت یک هزار و ۷۸۴ هزار و ۲۸۱ ساعت مواجهه، میزان بروز آسیب، ۶.۶ مورد در هزار ساعت گزارش شده است. بیشتر آسیب‌ها در زمان مسابقه رخ داده و میزان بروز آسیب در مسابقات ۲۳.۸ مورد در هزار ساعت در مقایسه با ۳.۴ مورد در هزار ساعت در زمان تمرین است که نشان می‌دهد آسیب‌های زمان مسابقه حدود ۷ برابر بیشتر از زمان تمرین بوده.
آسیب‌های عضلانی و لیگامانی در حدود ۵۷ درصد کل آسیب‌ها را شامل می‌شود. نکته قابل توجه در روند نزولی تعداد آسیب‌ها و آسیب‌های مجدد در این ۱۸ فصل بوده است که نشان‌دهنده نتایج مثبت استراتژی‌های پزشکی است.
در نتیجه این روند کاهشی، میزان در دسترس بودن ورزشکار در زمان تمرین و مسابقات افزایش یافته که حتی این موضوع در مسابقات حساس و مهم نیز نسبت به گذشته صادق بوده است. اگرچه پژوهشگر، نوع مطالعه را برای بررسی علل کاهش آسیب مناسب نمی‌داند اما دلایل احتمالی روند نزولی تعداد آسیب‌های را «کادر پزشکی ماهرتر، مربیان آموزش دیده و آگاه‌تر نسبت به عوامل خطر آسیب و استراتژی‌های پیش‌گیری از آن و همچنین استفاده از فناوری‌های پیشرفته‌تر همچون جی‌پی‌اس(GPS) و تجزیه و تحلیل ویدئویی(Video analysis) اما هنوز معلوم نیست این کاهش تعداد آسیب در فوتبال نوجوانان، زنان و یا سایر لیگ‌ها اتفاق افتاده است یا خیر.
مقصران اصلی مصدومیت‌ها
سرژیک مارکاریان مربی، بدنساز، استعدادیاب و مدرس فوتبال درباره مصدومیت زیاد بازیکنان در تیم‌های مختلف به ایرناپلاس گفت: «پیش از آنکه در مورد مصدومیت و عوامل آن صحبت کنم باید بگویم که مصدومیت موضوعی بسیار پیچیده و چند وجهی است و اظهارنظر درباره آن کار یک تیم است که شامل پزشک، فیزیوتراپ، مشاور تغذیه، روانشناس و مجموعه‌ای از عوامل فنی ورزشی، پزشکی و مهندسی است که می‌توانند به اتفاق هم در زمینه مصدومیت اظهارنظر تازه، اما نه چندان قطعی را انجام دهند.
اگر مربی‌ها اجازه دهند یک مربی بدنساز کار خود را کامل انجام دهد، بدون تردید مصدومیت‌های تیمش کاهش پیدا می‌کند. اگر من سرمربی یک تیم بودم، دستیاری را برای خود انتخاب می‌کردم که بدنساز، تمرین‌دهنده و هم استاد ریکاوری و بوده و با بازیکنان ارتباطی خوبی داشته باشد. همچنین نسبت به فوتبال روز دنیا شناخت خوب و ایده‌های خوبی داشته و حاشیه هم نداشته باشد.
وی افزود: «کمترین مقصران مصدومیت‌ها در فوتبال ما مربی بدنساز تیم‌هاست. برخلاف آنچه که عموم و حتی اهالی فوتبال به محض آنکه مصدومیت‌های یک تیم تعدادش افزایش می‌یابد و یا درمان آن طولانی می‌شود، انگشت اتهام به سمت بدنساز تیم می‌رود. در حالی که این نگاه، اشتباه است.
درصد قابل توجهی از دستیاران سرمربی در فوتبال ایران در کار بدنسازی دخالت می‌کنند، آن هم دخالت تاثیرگذار. از طرفی سرمربی‌ها وقت کافی به بدنسازشان نمی‌دهند و یا دستیاران سرمربی می‌آیند کار بدنساز را متوقف می‌کنند و باعث می‌شوند نیمه‌کاره رها شود، اختلال ایجاد می‌کنند. چرا؟ باید از خودشان پرسید.مصدومیت‌های فوتبال ما یک مقدار دلایل عجیب‌وغریبی دارند؛ از جمله دخالت دستیاران سرمربی در کار بدنساز.
نمی‌توانم بگویم چه کسانی و چه درصدی از دستیاران سرمربی‌ها، اما درصد قابل توجهی از دستیاران سرمربی در فوتبال ایران در کار بدنسازی دخالت می‌کنند، آن هم دخالت تاثیرگذار. از طرفی سرمربی‌ها وقت کافی به بدنسازشان نمی‌دهند و یا دستیاران سرمربی می‌آیند کار بدنساز را متوقف می‌کنند و باعث می‌شوند نیمه‌کاره رها شود، اختلال ایجاد می‌کنند. چرا؟ باید از خودشان سوال کرد.»
مارکاریان که سابقه کار در تیم‌های ملوان انزلی، راه‌آهن، تیم‌های امید و جوانان استقلال و تیم ملی جوانان را در کارنامه خود دارد، اضافه کرد: «فراموش نکنیم مصدومیت یکی از عوامل طبیعی در فوتبال است یعنی مصدومیت با ورزش‌های سنگین درهم آمیخته شده و امری عادی است. اینکه میزان مصدومیت در فوتبال ایران بسیار بالاست به سه بخش تقسیم می‌شود. نخست، امکانات و تجهیزات است. در زمین ناهموار احتمال مصدومیت بسیار بالا می‌رود.
بخش دوم، دانش مربیان و دست‌اندرکاران است؛ ارتباط مربی با تیم پزشکی بسیار پایین بوده و این امر به دلیل سطح دانش مربیان است و سبب مصدومیت بازیکن می‌شود.
بخش سوم، به شیوه ناسالم زندگی بیشتر فوتبالیست‌ها مربوط می‌شود. بخش‌های دوم و سوم به هم وابسته‌اند، چون مربی باید شیوه درست زندگی کردن را به بازیکن خود آموزش دهد. وقتی مربی دانش نداشته باشد آن بازیکن هم به مشکل می‌خورد. به هر حال این سه بخش باعث می‌شود بازیکن با سرعت مصدوم شود؛ اما سرعت ریکاوری برای برگشتن به حالت اولیه زیاد است.»