شبکه نمایش خانگی در سالیان گذشته با تغییر و تحولاتی در زمینه عرضه و پخش فیلم، سریال، انیمیشن همراه بوده است. این تحول، زمانی خیلی به چشم آمد که پخش آنلاین در شبکه‌های VOD داخلی پرطرفدار شد و این مدیوم آهسته آهسته جایگاه خود را در میان مخاطبان فیلم و سریال باز کرد.
اما نمایش خانگی و اهمیت بی‌سابقه آن توسط یک ویروس برای علاقه‌مندان حوزه فیلم و سریال نمایان شد. اسفند ماه سال گذشته را به عبارتی می‌توان به عنوان طلایی‌ترین دوران شبکه نمایش خانگی قلمداد کرد. بسیاری از صنوف تعطیل شدند و فعالیت آن‌ها متوقف شد. حضور شبانه روزی مردم در خانه‌ها برای مقابله با کرونا؛ با هجوم آن‌ها به سمت شبکه نمایش خانگی و تماشای فیلم‌های داخلی و خارجی همراه شد. با تمدید روزهای قرنطینه و محدودیت‌ها از سوی ستاد ملی کرونا و همچنین خسارت‌های متحمل شده از سوی تهیه‌کنندگان و سینماگران با تعطیلی سینماها موج «اکران آنلاین» به وجود آمد. در همان ابتدا سازمان هنری رسانه‌ای اوج با پخش آنلاین فیلم سینمایی «خروج» اکران مجازی را آغاز کرد تا جریانی تازه در سینمای کشور ایجاد شود. جریانی که توانسته تا کنون متقاضیانی داشته باشد و در دوران تعطیلی سینماها مانند حیاتی دوباره برای این عرصه عمل کند.
خروج، طلا و دیگران
اکران آنلاین فیلم «خروج» علیرغم حدس و گمان‌هایی درباره عدم استقبال از آن، به دلیل قاچاق و تکثیر غیرقانونی با استقبال نسبی مواجه شد. البته این استقبال در «سینما ماشین»؛ طرحی که بعد از انقلاب برای اولین بار انجام شد هم اتفاق افتاد. شاید در روزهای نخست، بسیاری از کارگردانان و تهیه‌کنندگان، منتقد اکران آنلاین بودند و تصمیم سازندگان فیلم خروج را به دلیل اینکه بخش دولتی سرمایه‌گذار آن است، توجیح می‌کردند. اما پرویز شهبازی کارگردان و نویسنده سینما که فیلم طلا را برای اولین‌بار در سی و هفتمین جشنواره فجر به نمایش درآورده بود اکران آنلاین را جدی گرفتند و طلا را در شبکه خانگی نمایش دادند. این اثر در دو روز ابتدایی اکرانش بیش از ۵۰ هزار بلیت به فروش رفت. گرچه برای فیلمی مانند خروج و کارگردان پرآوازه‌ای مانند حاتمی‌کیا، میزان استقبال در اکران آنلاین چندان جذاب نبود ولی برای فیلم طلا که ممکن بود در اکران عادی مخاطب انبوهی نداشته باشد، اکران آنلاین اتفاق خوبی بود.
محمد شایسته، تهیه کننده طلا، اواخر اردبیهشت امسال درباره این تصمیم‌گیری چنین گفته است: «من از اکران آنلاین خیلی راضی هستم. تا به حال فیلم «طلا» بیش از ۱۰۰ هزار بلیت فروخته و یک و نیم میلیارد تومان هم فروش داشته است.» وی در ادامه گفت: «این نوع اکران مزایایی دارد و باید در نظر داشت که همین یک و نیم میلیارد تومان فروش در VOD، معادل چهار و نیم میلیارد فروش در سینماست چرا که از آمارهای عجیب و غریب فروش سینماها فقط ۳۰ درصد در اختیار تهیه‌کننده قرار می‌گیرد ولی در VOD هفتاد درصد.» با شرح این مزایا توسط محمد شایسته، «زیرنظر» هم که دیگر اثر این تهیه‌کننده است و از دی‌ماه بر پرده سینما بود با اکران آنلاین کارش را ادامه داد.
بهمن فرمان‌آرا هم متقاضی اکران آنلاین
اما گویی اکران آنلاین مزایای نهفته بسیاری دارد که مورد اقبال کارگردانان و تهیه‌کنندگان مطرح و با سابقه کشور هم قرار گرفت. پس از خروج و طلا، بهمن فرمان‌آرا هم تصمیم گرفت «حکایت دریا» را اینترنتی نمایش دهد. این کارگردان که تهیه‌کننده و نویسنده این اثر سینمایی است، با انتقاد از چرخه اکران و معیوب دانستن آن درباره این تصمیمش گفته: «ترجیح دادم مردم زودتر فیلمی را که با این همه ستاره ساخته شده، ببینند به‌خصوص که در اکران آنلاین کمتر دزدی اتفاق می‌افتد.»
کیومرث پوراحمد کارگردان با سابقه کشور هم فیلم «تیغ و ترمه» را که در جشنواره سی و هفتم به نمایش درآمده بود، به اکران آنلاین آورد. البته این فیلم پس از گذشت یک روز از نمایشش، در برخی از سایت‌های غیرقانونی منتشر شد و در شبکه‌های فارسی زبان نمایش داده شد. این اتفاق تنها برای تیغ و ترمه نیفتاد، بلکه اکثر فیلم‌هایی که راه اکران آنلاین را انتخاب کردند، دچار این مشکل شدند، که مهمترین دلیل آن هم نبود قانون کپی رایت در کشور است.
بهت عباس رافعی در اکران آنلاین
اما یک اثر کودک و نوجوان هم به نمایش اینترنتی راضی شد تا کودکان هم سهمی از این سینمای خانگی داشته باشند. اکران فیلم سینمایی «تورنا۲» به کارگردانی و تهیه کنندگی جواد هاشمی که قبل از شیوع ویروس کرونا آغاز شده و به دلیل تعطیلی سینماها نیمه تمام ماند بود، از چهارشنبه ۳۱ اردیبهشت‌ماه در چند سایت قانونی نمایش داده شد.
فیلم «مهمان‌خانه ماه نو» که محصول مشترک ایران و ژاپن است؛ به کارگردانی تاکفومی تسوتسویی و تهیه‌کنندگی جواد نوروزبیگی و شهره گلپریان چند روزی است که اکران آنلاین خود را آغاز کرده است. مهناز افشار، لاله مرزبان و علی شادمان از جمله بازیگران آن هستند.
عباس رافعی از دیگر کارگردانان سینمای کشور که «بهت» را در سال ۹۶ ساخته بود و حالا آن را راهی اکران آنلاین کرد. این کارگردان که از سرعت کپی غیر مجاز این اثر در فضای مجازی بهت‌زده شده، درباره این اتفاق گفت: «من وقتی این موضوع را متوجه شدم، بهت‌زده شدم. خیلی عجیب است. یعنی نمی‌شود امنیت این رسانه به گونه‌ای بالا برود که فیلم به این سرعت قاچاق نشود؟»
«کشتارگاه» به کارگردانی عباس امینی هم اکران آنلاین شد. اثری که در فضای مجازی توسط سازندگانش تبلیغ می‌شود. جواد نوروزبیگی تهیه‌کنندگی این اثر را بر عهده دارد.
با همه امتیازاتی که اکران انلاین دارد، پاشنه آشیلی برایش وجود دارد: قاچاق فیلم در کنار کپی‌برداری غیرقانونی از این آثار و نمایش آن در شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان را می‌توان موانع جدی و تضعیف کننده این سبک از نمایش فیلم دانست؛ پاشنه آشیلی که داشتن یک نتفلیکس داخلی را در حد رویا نگه می‌دارد.
گزارش از هنگامه ملکی