محبوب بود. این ادعا در تشییع‌اش اثبات شد. زمان زیادی از شهادت سردار قاسم سلیمانی نگذشته بود که هنرمندان دست به کار شدند و آثار مختلفی درباره وی تولید شد. آثاری که هر یک به‌گونه‌ای می‌خواستند ارادت و خود را نسبت به این سردار شجاع و اندوهشان از فقدانش را ابراز کنند. اما بر کسی پوشیده نیست که با وجود همه تلاش‌هایی که در این زمینه‌ها می‌شود، قالب سینما و تلویزیون است که به علت دربرگیری بیشتر، یک سوژه را در ذهن مخاطب ماندگارتر و تأثیرگذارتر می‌کند.
بعد از شهادت سردار سلیمانی، بسیاری از هنرمندان، مسئولان و حتی مردم ساخت یک اثر سینمایی یا سریالی از زندگی حاج قاسم سلیمانی را لازم و ضروری دانستند.
تقریباً اوایل بهمن سال گذشته بود که علی دارابی معاون امور استان‌های صداوسیما درباره ساخت سریال شهید سلیمانی گفت: «در سفری که با رئیس صداوسیما داشتیم ایشان گفتند که سریال فاخری برای شهید سلیمانی در صداوسیما ساخته شود که محور اصلی معاونت سیما خواهد بود و ما هم کمک خواهیم کرد.» ماه بعد بود که خبرگزاری تسنیم درباره جزییات این پروژه چنین گفت: «پیگیری‌ها نشان می‌دهد سیما فیلم به دنبال ساخت مینی‌سریالی درباره سپهبد شهید قاسم سلیمانی است. محور اصلی این سریال، عملیات آزادسازی کرکوک و ماجرای حضور شبانه حاج قاسم سلیمانی در اربیل کردستان عراق برای نجات این شهر از چنگال داعش و جلوگیری از سقوط آن است.»
البته خبری هم در روزهای گذشته منتشر شده است که بر اساس آن، سریال سردار سلیمانی به تهیه‌کنندگی سید مرتضی فاطمی در مرحله تحقیق و پژوهش برای نگارش فیلمنامه و انتخاب عوامل پروژه است.
سید مرتضی فاطمی، سردبیر سابق هفته‌نامه پنجره، سردبیر و مجری برنامه ۱۸۰ درجه شبکه افق، تهیه‌کنندگی سریال‌های «هوش سیاه ۲» و «شرایط خاص» را بر عهده داشته است. برنامه «اختیاریه» در شبکه پنج، که فاطمی اجرا و تهیه‌کنندگی‌اش را بر عهده داشت نیز در رمضان سال قبل در نیمه راه متوقف شد.
گرچه توقع می‌رفت تلویزیون این سریال مهم را با دقت و وسواس بیشتر به تهیه‌کننده باسابقه و باتجربه‌تری بسپارد، اما پیشاپیش چیزی قابل قضاوت نیست و امید می‌رود سریال سردار سلیمانی مانند سریالی که درباره شهید بابایی ساخته شد، ماندگار و موفق باشد.
به این بهانه، سریال‌ها و فیلم‌های ماندگار و تأثیرگذاری را که به زندگی سرداران بزرگ دفاع مقدس پرداخته را مرور می‌کنیم.
سیمرغی که ماندگار شد
سریال «سیمرغ» یکی از مجموعه‌های پرطرفدار دهه هفتاد تلویزیون محسوب می‌شود؛ مجموعه‌ای به کارگردانی حسین قاسمی‌جامی که توانست زندگی و رشادت‌های دو خلبان هوانیروز ارتش جمهوری اسلامی یعنی احمد کشوری با بازی سیدجواد هاشمی و علی‌اکبر شیرودی با بازی محمد جوزانی را روایت کند. یک مستندساز برای ساخت فیلمی درباره شهیدان شیرودی و کشوری به تحقیق درباره آنها پرداخته و از طریق روایت شخصیت‌های مختلف وارد دوره‌های مختلف زندگی آنها می‌شود. داستان سیمرغ چنین آغاز شد و توانست اتفاقات زندگی و دلاوری‌های این دو سردار فداکار را تا زمان شهادتشان، ماندگار و اثرگذار به تصویر بکشد.
ایستادگی‌ای که برای همه ارزشی شد
وقتی در پرده سینما حاضر شد، خیلی‌ها به دلیل اینکه اثر یک کارگردان فیلم اولی است و ساختار مستندگونه‌ای دارد، راغب به تماشای آن نبودند. اما «ایستاده در غبار» به مخاطبان سینما و طیف گسترده‌ای از مردم، قهرمانی را معرفی کرد که در ذهن و خاطره‌ها اسطوره‌ای زنده است. محمدحسین مهدویان در این اثر زندگی احمد متوسلیان را به تصویر کشید.
ایستاده در غبار دوران نوجوانی، خانواده، محل زندگی، ایستادگی در جبهه‌های جنگ و ربوده شدن احمد متوسلیان در لبنان را به شکلی واقعی و به دور از شعار، نمایش داد و هادی حجازی‌فر نقش این فرمانده شجاع را خوب بازی کرد. نسخه سریالی این فیلم که برگرفته از نسخه سینمایی آن است در تیرماه ۱۳۹۶ در ۶ قسمت از شبکه یک سیما پخش شد که البته بارها هم تکرار شده است.
اثری که بیننده را به شوق آورد
مقدمات ساخت این سریال تلویزیونی به سال ۷۴ می‌رسد. اثری که کارگردانی آن بر عهده حسین قاسمی‌جامی و با نویسندگی سه نفر از نویسندگان ارتش گذاشته شده بود، اما گفته می‌شود به علت اختلاف‌نظرهای به وجود آمده بین عوامل تولید متوقف شد و پس از وقفه‌ای ۱۰ ساله تولید این مجموعه در سال ۱۳۸۶ کلید خورد. فیلمنامه «شوق پرواز» محصول مشورت‌های گروه سازنده و نویسنده سریال با خانواده شهید بابایی، نماینده بنیاد شهید و امور ایثارگران و ارتش است. سرانجام با ورود یدالله صمدی به‌عنوان کارگردان، تصویربرداری سریال از خرداد سال ۸۸ آغاز شد.
انتخاب شهاب حسینی برای نقش عباس بابایی توسط ملیحه حکمت، همسر این شهید و مشارکت خانواده وی در مراحل ساخت و حضور هرچند کوتاه فرزند این خلبان در شوق پرواز از نقاط قوت این مجموعه به شمار می‌رود. این اثر که از دوران کودکی تا شهادت عباس بابایی را نمایش می‌دهد، طبق نظرسنجی صداوسیما بهترین سریال ژانر دفاع مقدس شناخته شده است.
فیلم «چ»؛ چه کسی چمران را ساخت؟
«چ»، فیلمی به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا، داستان دو روز از زندگی شهید چمران را در نبرد پاوه به تصویر می‌کشد. پرداختن به شخصیتی چون شهید مصطفی چمران می‌تواند برای هر کارگردانی دشوار و در عین حال قابل توجه، مهم و ماندگار باشد. این اثر که برای حاتمی‌کیا ۶ سیمرغ جشنواره را به ارمغان درآورد، به دور از حاشیه و انتقاد هم نماند. فریبرز عرب‌نیا که نقش این شهید را ایفا می‌کرد در سکانس پایانی حضور نیافت و کارگردان از بازیگر بدل استفاده کرد. علی کشوری فرزند شهید احمد کشوری به انتقاد از نحوه پرداختن به نقش شهیدان کشوری، شیرودی، سهیلیان و فلاحی در این فیلم پرداخت. وی درباره چ چنین گفته است: «من نمی‌دانم آقای حاتمی‌کیا بر پایه چه اسناد و مستنداتی فیلم «چ» را ساخته است که به آن شکل در آمد و بعد هم عنوان می‌کند که من چمران خودم را ساخته‌ام!»
اما علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشادِ وقت، پس از تماشای این فیلم گفت: «فیلم چ همان تصویری بود که از شهید چمران در زمان حیاتش دیده بودم.»
سریالی که نیمه‌کاره است
از سال ۹۰ خبرهایی مبنی بر تمایل مسئولان به ساخت سریال زندگی شهید باکری منتشر می‌شد تا جایی که در شهریور سال ۹۲ حسن کلامی به‌عنوان تهیه‌کننده در مصاحبه به ایسنا چنین گفته است: «نگارش فیلمنامه این سریال از اول شهریور آغاز شده و پیش‌بینی می‌شود تا پنج - شش ماه دیگر ادامه داشته باشد.» وی ضمن بیان اینکه طرح فیلمنامه از سوی کارگردان سریال «شهید باکری» - احمد مرادپور - ارائه شده است، گفت: «این پروژه به سفارش سیما فیلم و با مشارکت استانداری آذربایجان غربی تهیه می‌شود و در آن سعی می‌شود به همه جوانب زندگی شهید باکری، هم زندگی شخصی و هم زندگی وی در دوران دفاع مقدس پرداخته شود.» این صحبت‌ها در حالی است که دیگر خبر از این پروژه نشده و به جای آن یک مینی سریال به نام «آقای شهردار» به کارگردانی مهدی رمضانی ساخته شد که قرار بود در ۲۵ اسفند سال ۹۷ از شبکه اول سیما پخش شود.
حمید احدی در نقش شهید باکری و میرطاهر مظلومی در نقش رفتگر محله در این مجموعه ایفای نقش کرده‌اند.
اما این فیلم و سریال‌ها مانند آثار دیگری که برگرفته از زندگی واقعی شخصیت‌های ملی و قهرمانان کشور است و از آنجا که همگی آنها در زمان معاصر حضور داشته‌اند، با نقد و اعتراض‌های بسیاری هم همراه بوده‌اند. هر اندازه که ساخت چنین آثاری سخت و پرهزینه است، اما تجربه نشان داده که اثری به دور از شعار و تحریف و با متنی حساب شده به‌عنوان فیلمنامه، می‌تواند پرمخاطب و تأثیرگذار باشد و قهرمانی را معرفی کند که برای تمامی فرزندان سرزمینمان باشد.
گزارش از هنگامه ملکی