تلویزیون بیش از هر زمان دیگری در این روزهای خانه‌نشینی زیر ذره‌بین نگاه مردم است. این رسانه سریال‌های طنز، فیلم‌های سینمایی و برنامه‌های گفت‌وگو محور برای دوران قرنطینه و ایام نوروز در نظر گرفته است. «فرمول یک» یکی از برنامه‌های گفت‌وگو محور شبکه یک سیما است که به عنوان برنامه نوروزی این شبکه از ۲۴ اسفند آغار شده و تا آخر هفته هر شب ساعت ۲۲ به طور زنده روی آنتن می‌رود. اما امیرحسین رستمی بازیگر سینما و تلویزیون که به عنوان مهمان در این برنامه حاضر شد، حرف‌هایی زد که بیشتر نقد عملکرد دولت در ماجرای کرونا بود اما در کمال ناباوری منجر به قطع یکباره و اخراج عجیب او از برنامه شد.
گرچه رستمی دیروز با پخش یک ویدئوی وارونه! به‌خاطر برخی از سخنانش عذرخواهی کرد، اما کم تحملی و دستپاچگی تلویزیون و نیز وزیر بهداشت، بیش از قبل خودش را در این اتفاق نشان داد.
امیدبخشی؛ دلیل قطع برنامه!
این بازیگر انتقادهایی درباره دیر اعلام شدن شیوع ویروس کرونا در کشور، وضعیت نامناسب معشیت مردم، قرنطینه نکردن شهرها و فیلتر تلگرام مطرح کرد و همچنین از رییس قوه قضاییه خواست تلگرام را تا زمان برطرف شدن بحران ویروس کرونا، برای استفاده دانش‌آموزان از حالت فیلتر خارج سازد که در این میان یکباره برنامه قطع و پیام‌های بازرگانی پخش شد. با شروع دوباره برنامه اما دیگر رستمی حضور نداشت که مجری برنامه درباره نبود این بازیگر چنین گفت: فرمول یک به سمت امیدبخشی برای شکست کرونا ایجاد شده است.. امیرحسین رستمی به دلیل اینکه حرفایش مغایر این فضا بود، از او خواستیم در موقعیتی دیگر و فضایی که بتوانیم کنار هم بخندیم دعوت کنیم.
رسانه هم از سوی دولت، دستگاه‌های امنیتی و جامعه تحت فشار است
سیدعلی احمدی، تهیه‌کننده برنامه «خندوانه» در ارزیابی عکس‌العمل شبکه یک سیما به صحبت‌های مهمانش یعنی امیرحسین رستمی سه ضلع مهمان، مجری و جامعه را در کنار صداوسیما مقصر می‌داند و می‌گوید: آقای رستمی با شناخت از قواعد رسانه در یک برنامه تلویزیونی زنده حضور پیدا می‌کند. ایشان باید قواعد آن برنامه را رعایت کند. از طرف دیگر مجری باید در اینجا اداره‌کنندگی خود را به رخ بکشد. رسانه هم باید تحمل و تسلط خود را در چنین مواقعی به نشان دهد. وقتی هیچ کدام از این موارد فراهم نمی‌شود کار به اینجا می‌کشد. غیرمنصفانه است اگر بخواهیم همه ماجرا را از سمت رسانه ببینیم. یعنی این اتهام صرفا گردن رسانه نیست. رسانه هم از سوی دولت، دستگاه‌های امنیتی و جاهای مختلف به عدم‌آگاهی بخشی و عدم امید بخشی متهم می‌شود. مردم از این قوانین خبر ندارند. اما صرفا رسانه و مسئولین رسانه را متهم می‌کنند. نمی‌دانند اگر مسئول رسانه در مواردی سخت‌گیری می‌کند به دلیل فشار زیادی است که به او وارد می‌شود. یعنی از جوانب مختلف حرفه‌ای، رسانه‌های بیرون از تلویزیون و خبرگزاری‌های مکتوب گرفته تا بدنه دولت، مسئولان و بقیه به این رسانه فشار وارد می‌کنند.
خود ما رسانه را تضعیف کرده‌ایم
این تهیه‌کننده در پایان افزود: اگر هم کسی در این رسانه درباره کسی سخنی بگوید با انتقاد شخصی مواجه می‌شود. درحقیقت خود ما رسانه را تضعیف کرده‌ایم. منظور از خود ما همه بدنه جامعه است که شامل بدنه اطلاع‌رسانی و خبری، سیاسی و انتقادی جامعه است. رسانه باید بتواند دیدگاه‌های مختلف را بیان کند و حرف‌هایش را بزند. اشکال ندارد اگر یک دیدگاه منفی بیان شود. باید فرصت داد تا بقیه هم بیایند و نقد و رفعش کنند. چون این اتفاق نمی‌افتد، همه به نوعی گرفتار می‌شوند.
گذشته از این اتفاق، حضور خواننده‌های ناآشنا و تازه کار و هنرمندان گمنام و جویای نام که به دنبال شهرت هستند، در برنامه فرمول یک، صدای خیلی‌ها را درآورده است و برخی کارشناسان از تعاملات اقتصادی تلویزیون با برخی از مهمانان سخن می‌گویند؛ تعاملاتی که دوطرفه است و بستگی به برنامه و مهمان سمت و سویش تغییر می‌کند. از تهیه‌کننده برنامه «خندوانه» درباره چگونگی دعوت مهمانان و دلایل به وجود آمدن چنین اتفاقاتی هم پرسیدیم.
برخی مهمانان نُرم پرداختی دارند
سیدعلی احمدی درباره شیوه دعوت از مهمانان برنامه‌های تلویزیونی و پرداخت پول از سمت برخی مهمانان به این برنامه‌ها یا برعکس آن، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: از مهمانان دعوت می‌کنیم و این عزیزان یا می‌پذیرند یا نمی‌پذیرند. البته من تا به حال با این موارد مواجه نشده‌ام. به هر حال برخی از مهمانان برنامه‌های تلویزیونی نُرم پرداختی دارند. به عبارت دیگر دستمزد دارند. ممکن است زمانی هنرمندی را دعوت کنید که در حوزه حرفه‌ای خود چه تجسمی باشد چه سینما یا تلویزیون کارش گرفته باشد و درآمد خوبی هم داشته باشد و اصلا طلب پول نکند. اما در همه جای دنیا این مرسوم است که بسیاری از هنرمندان و چهره‌ها یک بخشی از درآمدشان رفتن به برنامه‌های تلویزیونی و مصاحبه کردن است. مواردی بوده که شخصی را دعوت کرده‌ایم که دعوت را اجابت کرده و میزان دستمزدش هم مشخص شده است. اما مورد مشابهی که طرف بخواهد به برنامه پولی پرداخت کند، در برنامه‌هایی که خودم دست‌اندرکارش بوده‌ام با آن مواجه نشده‌ام.
این در حالی است که حتی در برخی برنامه‌های پزشکی تلویزیون، کارشناسان و پزشکانی به طور رسمی و توافقی با پرداخت پول در برنامه حاضر می‌شوند و در قالب یک برنامه کارشناسی به تبلیغ خود می‌پردازند. بنا بر آنچه روزنامه شرق در خرداد سال ۹۸ نوشته، حریرچی معاون کل وزارت بهداشت دراین‌باره گفته است: «برنامه‌های گفت‌وگومحور در صداوسیما با برخی پزشکان، دلیلی بر برجسته‌بودن آن پزشک نیست و گاهی جنبه تبلیغی دارد». علی فتاحی، معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی، نیز دراین‌باره اعلام کرده است: ما بارها در این خصوص با صداوسیما صحبت کرده‌ایم و بابت این موضوع از آن‌ها گله داریم. ما بارها از آن‌ها خواسته‌ایم هنگام دعوت از کارشناسان به تلویزیون از فیلترهای خاصی آن‌ها را عبور دهند و هیچ فیلتری بهتر از وزارت بهداشت، نظام پزشکی و انجمن‌های علمی و تخصصی نیست؛ این ارگان‌ها کاملا پزشکان را می‌شناسند و به موضوع اشراف دارند. ما پزشکی را دو سال از طبابت محروم کرده بودیم که فردای آن روز به‌عنوان کارشناس در تلویزیون حضور پیدا کرده بود.
فتاحی درباره دریافت پول از برخی پزشکان برای شرکت در برنامه‌های تلویزیونی افزوده: «معنایی ندارد که از پزشکان برای حضور در برنامه به‌عنوان کارشناس پولی دریافت شود، این کار به چه معناست؟ قطعا باید یک کارشناس شرایط علمی و اخلاق حرفه‌ای داشته باشد و هر فردی نمی‌تواند کارشناس باشد و فاکتورهای مختلفی باید در کنار هم قرار بگیرد تا فردی بتواند کارشناس شود، آن هم در صداوسیمایی که ما اعتقاد داریم یک دانشگاه ملی است و تعداد زیادی از مردم به تماشای آن می‌نشینند و از آن تأثیر می‌گیرند».
مشکل ما عدم گفت‌وگو است
اما احمدی در خصوص عدم حضور هنرمندان فاخر و قدیمی در تلویزیون و حضور هنرمندان جوانی که ممکن است از لحاظ کیفی در سطح بالایی نباشند، بیان کرد: در حقیقت این یک ارتباط دو سویه است. در میان رسانه‌ها و هنرمندان عدم درک درستی نسبت به یکدیگر وجود دارد. این ارتباط تنها به تلویزیون محدود نمی‌شود. همین الان اگر از هنرمندی که ممکن است با تلویزیون زاویه و فاصله داشته باشد برای حضور در فضای مجازی دعوت کنید که فعالیتی داشته باشد می‌گوید به آنجا هم نمی‌آیم.
احمدی در ادامه افزود: نوعی عدم درک میان جامعه، هنرمندان و اداره‌کنندگان رسانه‌ها وجود دارد. فرقی هم ندارد که رسانه تلویزیون، ویدئو یا مکتوب باشد. مشکل ما عدم گفت‌وگو است. مشکل همه ما این است که با یکدیگر گفت‌وگو نمی‌کنیم. برای مثال همین الان من با شما راحت گفت‌وگو نمی‌کنم. یا به خبرنگاران جواب نمی‌دهم، مصاحبه نمی‌کنم. چرا؟ به این دلیل که خیلی وقت‌ها حرف‌هایی که می‌زنم درست نقل نمی‌شود. یا از آن سوء برداشت می‌شود. بنابراین قید اصل ماجرا را می‌زنم. یا اینکه به راحتی گفت‌وگو نمی‌کنم چون از تبعاتش هراس دارم. ممکن است خیلی امانتدارانه عرایض بنده را نقل کنید. اما می‌توانید به شکلی که برداشت خود شماست آن را بنویسید.
کسب درآمد برخی هنرمندان از طریق فضای مجازی
تهیه‌کننده خندوانه درباره حضور برخی از هنرمندان در برنامه‌های مختلف تلویزیونی یا دیگر رسانه‌ها که تنها نگاه درآمدزایی به آن دارند، افزود: بخشی از درآمد بسیاری از این افراد از همین راه است. وقتی فضای فرهنگ و هنر غبارآلود می‌شود، این اتفاق می‌افتد. البته منظور از غبارآلود به لحاظ سیاسی نیست بلکه نبود شفافیت است.در حال حاضر هنرمندانی در تلویزیون وجود دارند که سال‌های بسیاری است در هیچ اثر تلویزیونی و سینمایی دیده نمی‌شوند. اما صرفا تبدیل به اینفلوئنسر شده اند و از این طریق در فضای مجازی کسب درآمد می‌کند.
گزارش از هنگامه ملکی