با اینکه قانون بودجه، صاحبان مشاغل پزشکی را مکلف به نصب کارتخوان کرده بود، این زمان به دلیل آنچه از آن با عنوان آماده نبودن زیرساخت‌ها و شرایط استفاده از کارتخوان یاد شد، تا ۲۳ مردادماه تمدید شد. پس از آن، رئیس کل سازمان نظام پزشکی در نامه‌ای به رئیس کل سازمان امور مالیاتی از آنجایی که پزشکان به دلایل مختلفی مانند اطلاع‌رسانی نامناسب برای شرکت در دوره آموزشی «نحوه راه‌اندازی و ثبت پایانه فروشگاهی» و «روز تعطیل میان هفته به مناسبت عید غدیر و مسافرت بسیاری از همکاران در این روزها» اشاره کرد. بر این اساس، مهلت ثبت کارتخوان تا ۳۱ مرداد تمدید شد.
با این حال در ۲۷ مردادماه نشستی در قوه قضاییه با حضور نمایندگانی از قوه قضاییه، سازمان امور مالیاتی، بانک مرکزی، وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی تشکیل شد و در آن، مهلت ثبت‌نام در سامانه مالیاتی تا ۱۵ شهریورماه تمدید شد.
این تکلیف قانونی با وجود این تمدیدهای حدوداً ۶ماهه باز هم اجرایی نشد و بخش قابل توجهی از جامعه پزشکی پس از پایان این مهلت نیز، اطلاعات خود را در سامانه مؤدیان مالیاتی، ثبت و تکمیل نکردند و در نهایت در تفاهم‌نامه‌ای که ۲۸ دی‌ماه بین رؤسای سازمان امور مالیاتی و سازمان نظام پزشکی امضا شد، پایان بهمن‌ماه به‌عنوان آخرین مهلت نصب و ثبت کارتخوان تعیین شد.
چرا درآمد پزشکان به هدف مالیاتی تبدیل شد؟
حدود یک سال است که مسئله مالیات پزشکان در جامعه طرح می‌شود و سؤالاتی را با خود به همراه دارد؛ اینکه قانون درباره مالیات این اقشار چه می‌گوید و آیا پزشکان قبل از قانون بودجه ۱۳۹۸ نیز تکلیف مالیاتی بر عهده داشته‌اند؟
محمد مسیحی، معاون درآمدهای مالیاتی سازمان امور مالیاتی کشور در این رابطه به ایرناپلاس گفت: به‌طورکلی بر اساس اصل ۵۱ قانون اساسی هیچ نوع مالیاتی وضع نمی‌شود مگر به‌موجب قانون. موارد معافیت و بخشودگی و تخفیف مالیاتی به‌موجب قانون مشخص می‌شود و بنابراین سازمان امور مالیاتی موظف به اجرای قوانین مصوب مجلس است. بند ۲ ماده ۱ قانون مالیات‌های مستقیم می‌گوید هر شخص حقیقی ایرانی مقیم ایران، نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران کسب می‌کند، مشمول مالیات می‌شود. پزشکان هم با همین استناد، و همچنین احکام مقرر در فصول مالیات بر درآمد حقوق و مالیات بر درآمد صاحبان مشاغل، مشمول مالیات بر درآمد ناشی از فعالیت پزشکی خود هستند.
به‌گفته مسیحی، انواع مالیات‌هایی که قانون در رابطه با پزشکان در نظر گرفته در سه گروه مالیات بر درآمد حقوق، مالیات بر درآمد صاحبان حِرَف پزشکی و مالیات تکلیفی صاحبان حرف پزشکی قرار می‌گیرند.
مالیات پزشکان استخدام شده چگونه محاسبه می‌شود؟
معاون درآمدهای مالیاتی سازمان امور مالیاتی کشور درباره مالیات بر درآمد حقوق، توضیح داد: ماده ۸۲ قانون مالیات‌های مستقیم می‌گوید درآمدی که شخص حقیقی در خدمت شخص دیگر در قبال تسلیم نیروی کار خود بابت اشتغال در ایران برحسب مدت یا کار انجام یافته به‌طور نقد یا غیرنقد تحصیل می‌کند، مشمول مالیات بر درآمد حقوق است.
وی در ادامه گفت: بنابراین کلیه صاحبان حرفه‌های پزشکی که در استخدام شخص دیگری بوده و رابطه مستقیم مالی با مراجعان و بیماران ندارند و درآمد خود را در قالب حقوق و مزایا یا حق‌الزحمه و سایر عناوین، از کارفرمای دریافت می‌کنند، مشمول مالیات بر درآمد حقوق هستند.
مسیحی درباره کارانه پرداختی به پزشکان در بیمارستان‌ها گفت: این کارانه، مشمول مالیات بر درآمد حقوق است. در واقع هر ماه، مجموع وجوه دریافتی پزشکان که کارانه نیز بخشی از آن است، پس از کسر معافیت‌های مربوط به درآمد حقوق، بر اساس نرخ‌هایی که قانون تعیین می‌کند، مشمول مالیات بر درآمد حقوق می‌شود. البته، مسئولیت کسر مالیات حقوق و ارائه فهرست حقوقبگیران بر عهده کارفرما است و پزشکان حقوق‌بگیر که دارای رابطه استخدامی با کارفرمای خود هستند، تکلیفی به پرداخت مالیات حقوق خود ندارند.
مالیات تکلیفی بر حق‌الزحمه پزشکان
معاون درآمدهای مالیاتی سازمان امور مالیاتی کشور درباره مالیات تکلیفی صاحبان حرف پزشکی گفت: این نوع مالیات در واقع نوعی مالیات علی‌الحساب است که بر اساس بند ک تبصره ۶ قانون بودجه سال ۱۳۹۸ وضع شده است.
وی افزود: بر این اساس، تمامی مراکز درمانی اعم از دولتی، خصوصی، وابسته به نهادهای عمومی غیر دولتی، نیروهای مسلح، خیریه‌ها و شرکت‌های دولتی مکلفند معادل ۱۰ درصد از حق‌الزحمه یا حق‌العمل پزشکان را که یا از طریق صورت‌حساب‌های ارسالی به بیمه‌ها یا نقداً از طرف بیمار پرداخت می‌شود، به‌عنوان علی‌الحساب مالیات پزشک کسر کنند.
مسیحی در ادامه گفت: لازم است این وجوه توسط مراکز درمانی و به نام پزشک مربوط، تا پایان ماه بعد از وصول مبلغ صورت‌حساب، به حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز شود. این مالیات علی‌الحساب شامل پرداخت‌هایی نیست که به‌عنوان درآمد ناشی از حقوق و کارانه انجام می‌شوند.
پزشکان و مالیات بر درآمد صاحبان مشاغل
مالیات دیگری که به پزشکان مرتبط است، در گروه مالیات بر درآمد صاحبان مشاغل، قرار دارد. مسیحی درباره این نوع مالیات توضیح داد: صاحبان حرفه‌های پزشکی که به نام خود دارای کسب‌وکار مستقل یا به شکل مشارکت مدنی (غیر شخص حقوقی) باشند، مشمول مقررات فصل مالیات بر درآمد صاحبان مشاغل خواهند بود.
مسیحی در این رابطه گفت: صاحبان مشاغل و حرفه‌هایی از جمله حرفه پزشکی، مکلف‌اند حداکثر تا پایان خردادماه هر سال، اظهارنامه مالیات بر درآمد سال قبل خود را به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه دهند و مالیات متعلق به سود فعالیت اقتصادی خود را پس از کسر معافیت‌هایی که در قانون پیش‌بینی شده، پرداخت کنند.
عدالت مالیاتی و تکریم پزشکان
قانون بر اساس نحوه فعالیت پزشکان، انواع متفاوت مالیات را برای این قشر در نظر گرفته است. پزشکانی که در استخدام مراکز مختلف هستند و کارفرما دارند، مشمول مالیات بر حقوق هستند. حق‌الزحمه پزشکانی که بدون رابطه استخدامی در مراکز درمانی فعالیت می‌کنند، مشمول مالیات تکلیفی است و پزشکانی که در مطب شخصی خود کار می‌کنند، مشمول قانون مالیات بر درآمد صاحبان مشاغل هستند. این پزشکان باید مانند سایر صاحبان حرف و مشاغل در خرداد هر سال، اظهارنامه مالیاتی خود را به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. قانون بودجه سال ۱۳۹۸ صاحبان حرف و مشاغل پزشکی، پیراپزشکی، داروسازی و دامپزشکی را به نصب کارتخوان یا پایانه فروشگاهی ملزم کرده است. این همان موضوعی است که از ابتدای سال تا کنون بارها به تعویق افتاد و تا یک ماه مانده به پایان سال، تمدید شد.
محمود علیزاده، معاون حقوقی و فنی مالیاتی سازمان امور مالیاتی کشور نیز درباره کاربردها و مزایای این الزام به ایرناپلاس گفت: الزام پزشکان به نصب سامانه فروشگاهی و ثبت‌نام در سامانه مؤدیان که بر اساس بند (ی) تبصره ۶ قانون بودجه سال ۱۳۹۸ و تبصره ۲ ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌های مستقیم صورت گرفته، شناسایی درآمد واقعی مشمولان و تعیین مالیات نزدیک به‌واقع را تسهیل می‌کند و علاوه بر اینکه موجب صرفه‌جویی در زمان و هزینه وصول مالیات می‌شود، اقدامی در جهت رعایت عدالت نسبی مالیاتی است. تکریم مؤدی به خصوص این قشر فرهیخته و زحمت‌کش و ارباب رجوع ایشان از دیگر اهدافی است که در این قانون مورد توجه قرار گرفته است.
شفافیت در ارزش‌گذاری خدمات پزشکی
علیزاده درباره کاربرد اطلاعات گردآوری شده از طریق این سامانه توضیح داد: اطلاعات گردآوری شده از طریق سامانه فروشگاهی، موجب تسهیل و روان‌سازی رسیدگی به پرونده مالیاتی مؤدیان با استفاده از روش‌های مبتنی بر فناوری اطلاعات و ایجاد داده‌های ارزشمند در راستای مالیات‌ستانی هوشمند می‌شود. شناسایی درآمد حاصل از کسب‌وکارها و تعیین دقیق مالیات و عدم تضییع حقوق فعالان اقتصادی در نظام مالیاتی کشور از دیگر کاربردهای این سامانه است.
وی در ادامه گفت: این سامانه به تشکیل پایگاه‌های اطلاعاتی آماری در حوزه تأمین و توزیع کالا و خدمات در سطح کشور کمک می‌کند و با ایجاد نظام جمع‌آوری اطلاعات قیمتی کالا و خدمات، می‌تواند اشراف نظارتی را بر روند قیمت کالا و خدمات در سطح عرضه عمومی ایجاد کند.