ماجرای ورود نیروهای انتظامی و افرادی که از آنها به لباس شخصی یاد می‌شود، به حریم دانشگاه، ماجرای تازه‌ای نیست. اما طی ماه‌های اخیر دانشجویان دانشگاه تهران چندین روایت دراین‌باره مطرح کرده‌اند؛ روایت‌هایی که تماماً از سوی مسئولان و به‌طور خاص رئیس حراست این دانشگاه رد شده است.
عدول شأن حراست به دلیل همکاری با نهادهای امنیتی
غلامرضا ظریفیان، معاون دانشجویی وزارت علوم در دولت اصلاحات درباره رویه اخیر بازداشت دانشجویان، شائبه همکاری حراست دانشگاه با نهادهای امنیتی و نسبت آن با حفظ استقلال دانشگاه به ایرناپلاس می‌گوید: اساساً حراست و کمیته‌های انضباطی در دانشگاه‌ها به‌گونه‌ای تعبیه‌شده است که متناسب با شرایط دانشگاه، امکان آزادی عمل بیشتر و گفت‌وگوهای علمی را به‌وجود بیاورد.
وی ادامه می‌دهد: با توجه به حضور نسل جوان و حساسیت‌های سیاسی و اجتماعی آنها نسبت به مسائل، این موضوع در دانشگاه به‌عنوان یک تمرین برای حضور در جامعه پذیرفته‌شده است. تقریباً تمام سازوکارهای انتظامی به‌گونه‌ای پیش‌بینی‌شده که مسائل درون دانشگاه حل‌وفصل شود. البته زمانی که استاد یا دانشجویی در بیرون از محیط دانشگاه مرتکب تخلف قضایی شود، همانند آحاد جامعه به موضوع او رسیدگی خواهد شد. یا اگر دانشجویی مرتکب تخلفی مانند توزیع مواد مخدر شده باشد، طبیعی است که سازوکارهای انضباطی درون دانشگاه پاسخگو نیست و او را به مجاری قضایی معرفی می‌کنند.
معاون پیشین وزارت علوم با تأکید بر اینکه فضای دانشگاه در مقایسه با سایر محیط‌ها متفاوت است، می‌گوید: حراست‌ها نیز تمام تلاش‌شان -حداقل در دوران ما- بر حراست و حفاظت از دانشگاه‌ها و همدلی با دانشجویان بود. حتی سعی می‌شد در مواجهه با ناهنجاری‌های اخلاقی و سیاسی با گفت‌وگو موضوع را حل‌وفصل کنند و با بهره‌گیری از فضای فرهنگی آسیب را کاهش دهند. یعنی در اصل باید حراست فرهنگی باشد نه فیزیکی.
ظریفیان با طرح این موضوع که در صورت تعرض از بیرون به محیط دانشگاه، حراست باید از فضای دانشگاه حفاظت کند، می‌افزاید: در آن دوره، حراست هم‌پا با وزیر و سایر معاونان برای کاهش آسیب‌ها زحمت می‌کشید. مثلاً کمک می‌کرد تصویر غلطی که بیرون از دانشگاه از آن شکل گرفته و نگرانی‌های که ایجادشده بود، اصلاح گردد، مانع از بزرگ‌نمایی‌ها شود و تا حد زیادی فضا را در بیرون از دانشگاه تعدیل کند. به‌این‌ترتیب، اگر فردی هنجارهای مشخص را زیر پا می‌گذاشت، از طریق راه‌های مشخص انضباطی به موضوع او رسیدگی می‌کرد.
وی ادامه می‌دهد: در دوران آقای احمدی‌نژاد، نگاه امنیتی به دانشگاه افزایش یافت. در دوران آقای روحانی این فضا کاهش پیدا کرد اما به صفر نرسید. عمده مدیران و مسئولان دانشگاه منصوب کسانی هستند که بیشترین همراهی را با دانشجوها داشتند، البته مواردی ناهمخوانی نیز دیده می‌شود. متأسفانه در مواردی نیز شاهد آن هستیم که به این مسیرهای قانونی توجه نمی‌شود.
ظریفیان در ادامه تأکید می‌کند: حراست همچون عنوانش باید سپر حفاظتی دانشگاه‌ها باشد، باعث حفظ آرامش دانشگاه و ممانعت از برخورد بیرونی با دانشگاه شوند؛ درعین‌حال باید تذکر به هنجارشکنی‌ها، حل‌وفصل امور و پیشگیری از متشنج شدن فضا را در دستور کار خود قرار دهند. بنده در جریان جزئیات بازداشت‌های اخیر نیستم، اما اگر حراست‌ها در این زمینه همکاری کرده باشد، شأن و جایگاه آن عدول می‌کند و طبیعتاً دانشگاه و دانشجو آسیب می‌بیند. به همین دلیل ضروری است وزارت علوم به این موضوع توجه داشته باشد.
سه برخورد با دانشجویان و روایت حراست دانشگاه تهران
هم‌زمان با تشدید اعتراض عمومی به افزایش قیمت بنزین در آبان ماه سال جاری و پیوستن شماری از دانشجویان دانشگاه تهران به این اعتراض‌ها، خبر بازداشت سها مرتضایی، یکی از دانش‌آموختگان این دانشگاه در مقابل خوابگاه دختران این دانشگاه مطرح شد. بنا بر روایت کانال شوراهای صنفی دانشجویان کشور «این دانشجو بعد از خروج از گیت خوابگاه توسط نهادهای امنیتی بازداشت‌شده است و بعد از مراجعه دیگر دانشجویان خوابگاه فاطمیه، مسئولان حراست و انتظامات در پی امحای برگه مهمان این دانشجو بودند که با مقاومت دانشجویان مواجه شدند.»
روایت دوم به دی‌ماه سال جاری و برگزاری مراسم بزرگداشت برای کشته‌شدگان حادثه هدف قرار گرفتن هواپیمای مسافربری تهران-کیف بازمی‌گردد. در پی برگزاری یکی از این تجمعات اعتراضی در دانشگاه تهران، تعدادی از دانشجویان در اطراف این دانشگاه بازداشت شدند. در پی بازداشت یکی از این دانشجویان، کانال شوراهای صنفی از حضور چند لباس شخصی با حکم قضایی برای تفتیش اتاق یکی از دانشجویان بازداشتی ساکن خوابگاه شهدای دانشجو (بهنام) خبر داد؛ موضوعی که با اعتراض دانشجویان ساکن این خوابگاه و حضور اسماعیل سلیمانی، رئیس حراست دانشگاه تهران و قول پیگیری درباره این اتفاق همراه بوده است. بااین‌حال معین زارعیان و امیرمحمد شریفی دو دانشجوی دیگر این خوابگاه بازداشت شدند.
روایت اخیر نیز به هفته گذشته بازمی‌گردد، بهاره هدایت، دانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه تهران بعد از احضار توسط حراست این دانشگاه، بازداشت شد. رئیس حراست دانشگاه تهران در مصاحبه‌ای با ایلنا با اشاره به اینکه علت بازداشت این سه دانشجو حضور در تجمعات اخیر و سردادن شعارهای ساختارشکنانه بوده، گفته است «پلیس با حراست دانشگاه تماس می‌گیرد و می‌گوید که می‌خواهد با بهاره هدایت مصاحبه‌ای داشته باشد و ابلاغیه‌ای قضایی دارند که باید به او بدهند. وقتی پلیس مراجعه می‌کند، ما مطلع می‌شویم که موضوع بحث، دستگیری بهاره هدایت است، ما نیز با توجه به حساسیتی که دانشگاه دارد، اجازه نمی‌دهیم این اتفاقات در حراست دانشگاه رخ بدهد. ما پلیس را به بیرون هدایت کردیم». وی در بخش دیگری از این مصاحبه تأکید کرده «بعدازاین که خانم بهاره هدایت از ساختمان بیرون می‌رود، بیرون از دانشگاه بازداشت می‌شود، ازاین‌رو بازداشت وی ربطی به حراست و دانشگاه ندارد. پلیس نیازی به همکاری ما ندارد، پلیس یا هر مرجع امنیتی که ضابط دادگستری و قضایی است، می‌تواند بر اساس وظیفه‌اش اقدام کند». اسماعیلی درباره بازداشت دو دانشجوی ساکن در خوابگاه شهدای دانشجو نیز گفته است: «پلیس امنیت این دانشجویان را بازداشت کرده و اکنون این دانشجویان در شعبات مختلف دادسرای اوین هستند. ما از اینکه امیرمحمد شریفی ابلاغ قضایی داشته، مطلع بودیم و به خودش هم گفته‌شده بود. درواقع به او ابلاغ‌شده بود که به دادسرا مراجعه کند و آنجا پیگیر موضوع باشد، اما او مراجعه نمی‌کند و حکم دستگیری او می‌آید و بازداشت می‌شود. البته در این زمینه مطمئن نیستم، زیرا روایت دیگری وجود دارد که او خودش به دادسرا مراجعه کرده است».
ممنوعیت ورود نیروهای امنیتی یا انتظامی به دانشگاه
موضوع پرتکرار در این مصاحبه و دیگر مصاحبه‌های مسئول حراست دانشگاه تهران، بازداشت دانشجویان در بیرون از دانشگاه و عدم ورود نیروهای امنیتی یا انتظامی به دانشگاه است؛ نکته‌ای که می‌توان آن را گواهی بر غیرقانونی بودن حضور نیروهای نظامی و انتظامی در دانشگاه باشد که مسئولان نظام در مقاطع مختلف بر آن تاکید کرده‌اند.
شهریورماه سال ۹۵ محمد فرهادی، وزیر وقت علوم در جمع خبرنگاران گفته بود: «دانشگاه‌ها برای اعضای هیئت‌علمی، کارکنان و دانشجویان نهاد نظارتی مخصوص خود را دارد و هیچ نهادی از بیرون دانشگاه حق دخالت در دانشگاه را ندارد.خوشبختانه در این دولت دانشگاه‌های کشور از فضای امنیتی خارج و به فضای امنی برای دانشجویان تبدیل‌شده است.» اردیبهشت‌ماه سال ۹۲ اسماعیل احمدی مقدم، فرمانده وقت ناجا در نشستی که انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه تهران برگزار کرده بود، درباره امنیت خوابگاه‌ها در زمان انتخابات، گفته بود: «ورود نیروهای انتظامی در محیط دانشگاه ممنوع است. چراکه در وهله اول تأمین امنیت خوابگاه و دانشگاه به عهده حراست است و اگر توان کنترل نداشتند با ما تماس می‌گیرند.... اما توجه داشته باشید که ما نمی‌توانیم به محیط‌های دانشگاهی وارد شویم.»
علاوه بر این، بر اساس ماده ۴۵ منشور حقوق دانشجویی وزارت علوم، «یگانه مرجع صالح رسیدگی به تخلفات دانشجویان، شوراهای انضباطی است و هیچ مرجع دیگری حق دخالت در این امر را ندارد. شوراهای انضباطی عبارتند از : شوراهای انضباطی دانشگاه ( شورای انضباطی بدوی و تجدیدنظر) که در دانشگاه‌ها مستقر است و شورای انضباطی مرکزی که در وزارت علوم مستقر است. به‌این‌ترتیب، بر اساس ماده ۶ آیین‌نامه انضباطی دانشگاه‌ها، «چنانچه دانشجویی مرتکب تخلفات عمومی، اداری و آموزشی، سیاسی و اخلاقی شود، کمیته‌های انضباطی مسئول رسیدگی به آن خواهند بود».