طی روزهای گذشته اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران در اطلاعیه‌ای خطاب به توزیع‌کنندگان و کتاب‌فروشان خبر داد: طبق اطلاع واصله، کتابِ «ناپاک‌زاده استانبول» نشر «آسیم» و نشر «فرهنگ نشرنو» و کتاب «شرم» نشر «نیماژ» و نشر «مروارید» لغو مجوز شده است، مراتب برای اطلاع و پیشگیری از هرگونه پیگرد احتمالی حاصل از خرید و فروش آن به اطلاع می‌رسد.«ناپاک‌زاده استانبول» و «شرم» نام‌های متفاوت یک کتاب است که با ترجمه‌های مختلف منتشر شده‌اند.
در پیگیری انجام شده توسط خبرنگار ایرناپلاس، یکی از مسئولان اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان خبر داد که اطلاعیه منع توزیع کتاب؛ ناپاک‌زاده استانبول یا همان شرم در قالب نامه به آنها دستور داده شده است. در این نامه از اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان خواسته شد تا موضوع لغو مجوز کتاب شافاک را به کتاب‌فروشی‌ها اطلاع دهند تا از فروش این کتاب‌ها جلوگیری شود. به گفته مسئول اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان، این روند به‌تازگی شکل گرفته است. پیش از این، چنین اطلاع‌رسانی به کتاب‌فروشی‌ها انجام نمی‌شد و فقط به ناشران برای توقف چاپِ مجدد اطلاع داده می‌شد.
پیش از این کتاب دیگر شافاک با عنوان «۱۰ دقیقه و ۳۸ ثانیه در این دنیای عجیب» نیز لغو مجوز شده بود و کتاب شرم در حالی لغو مجوز شده است که در انتشارات آسیم به چاپ چهارم رسیده بود. کمال علمی کتابفروش، مدیر انتشارات آسیم درباره دلیل لغو مجوز این کتاب به خبرنگار ایرناپلاس گفت: فعلاً مجوز را لغو کرده‌اند و دلیلی به ما نگفته‌اند، فقط اطلاع دادند که دیگر اجازه فروش نداریم و نمی‌توانیم این کتاب را تجدید چاپ کنیم. این مسئله ممکن است برای هر کتابی پیش بیاید. به نظرم ممکن است دلیل لغو مجوز، مشکل محتوایی باشد که با نویسنده و ناشر ترک هم مطرح شده بود.
شافاک به خاطر اشاره به نسل‌کشی ارمنی‌ها در رمان خود با عنوان «حرامزاده استانبول» از سوی دادگاه ترکیه به جرم اهانت به ترک بودن محکوم شد. پرونده او در ژوئن ۲۰۰۶ بسته شد، اما چند ماه بعد، دوباره پرونده باز و او با احتمال سه سال زندان روبه‌رو شد. مترجم و ناشر او هم با همین مجازات روبه‌رو شدند، اما در ۲۱ سپتامبر ۲۰۰۶ به خاطر کمبود مدرک، پرونده بسته شد.
ممکن است وزارت ارشاد زیر فشار باشد
انتشارات مروارید دیگر نشری است که کتاب شرم نوشته شافاک را منتشر کرده است. امیر علی‌بیک، مدیر فروش نشر مروارید با اشاره به اینکه به این انتشارات هم دلیل مشخصی برای لغو مجوز ارائه نشده است، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: باید ببینیم که معذوریت وزارت ارشاد برای این تصمیم چیست، زیرا به نظر من ممکن است وزارت ارشاد زیر فشار باشد.
پیش از لغو مجوز دو کتاب شافاک مجوز برخی از کتاب‌ها، برای مدتی لغو شده بود؛ اما با بحث و گفت‌وگو اجازه نشر صادر شد. علی‌بیک در این‌باره بیان کرد: ممکن است کتاب با تعدیل اجازه چاپ دریافت کند، اما در تاریخ نشر، بوده کتاب‌هایی که به‌هیچ‌وجه بعد از لغو مجوز، اجازه چاپ دریافت نکرده‌اند.
مدیر فروش نشر مروارید با تأکید بر اینکه این کتاب از نظر طرح جلد و محتوا از وزارت فرهنگ و ارشاد مجوز گرفته بود، افزود: برای من این سؤال مطرح است که بعد از چهار بار تجدید چاپ، یک کتاب چگونه می‌تواند لغو مجوز شود؟
اتحادیه ناشران باید به ناشران اطلاع می‌داد، نه کتاب‌فروش‌ها
با اینکه نام انتشارات نیماژ به‌عنوان یکی از ناشران کتاب‌های شافاک بیان شده، علیرضا اسدی، مدیر نشر نیماژ به خبرنگار ایرناپلاس اطلاع داد که این انتشارات فقط مجوز کتاب را گرفته و این مجوز را به انتشارات دیگری داده است. به همین دلیل به‌نوعی می‌توان گفت هیچ کتابی از نیماژ لغو مجوز نشده است.
کتاب دیگر شافاک با عنوان «۱۰ دقیقه و ۳۸ ثانیه در این دنیای عجیب» هم لغو مجوز شده است. مهدی سجودی‌مقدم، مدیر انتشارات مهراندیش با طرح این مسئله، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: به یاد داریم که کتاب «ملت عشق» هم دیر مجوز گرفت، اما این کتاب مکرر چاپ شده است.
به گفته سجودی‌مقدم، کتاب ۱۰ دقیقه و ۳۸ ثانیه در این دنیای عجیب، کتاب بسیار خوبی است، او توضیح داد: اگر موضوع‌های دیگر مدنظر نباشد، این کتاب بسیار خوب و آموزنده خواهد بود، زیرا به خانواده‌ها تذکر جدی می‌دهد که مراقب روابط خانواده باشند. من هنوز هم اعتقاد دارم که این کتاب مستقلاً کتابی نیست که مجوزش لغو شود یا به آن مجوز داده نشود.
او همچنین نقدی بر عملکرد اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان داشت، زیرا اطلاعیه لغو مجوز، توسط این اتحادیه اعلام شد. سجودی‌مقدم با تأکید بر اینکه اتحادیه باید به ناشرها اطلاع می‌داد، نه به کتاب‌فروش‌ها، افزود: اطلاع به ناشر برای جلوگیری از چاپ مجدد کتاب کافی است، زیرا بعد از اینکه کتابی توزیع شد و در کتاب‌فروشی‌ها قرار گرفت، دیگر نمی‌توان آن کتاب را جمع کرد و این‌گونه اطلاع‌رسانی فقط جنجال می‌سازد.
بازتاب لغو مجوز در رسانه‌های ترک زبان
مجوز دو کتاب از الیف شافاک در حالی در ایران لغو شده است که این خبر در رسانه‌های ترک زبان با عنوان ضربه دیگر بر این نویسنده پس از حذف نامزدی او در جایزه بوکر منعکس شد. کتاب ۱۰ دقیقه و ۳۸ ثانیه در این دنیای عجیب شافاک، به اتهام سرقت ادبی نام کتاب، از لیست نامزدهای بوکر خارج شده است.
الیف شافاک نویسنده ترک تباری است که در فرانسه متولد شده است. کتاب‌های او در کشورهای مختلف و به زبان‌های گوناگون ترجمه و چاپ شده است. در کشور ما این نویسنده را با کتاب «ملت عشق» می‌شناسند. کتابی که اولین بار توسط انتشارات ققنوس و بعد توسط ناشران دیگر بارها به چاپ رسیده است و یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌ها در نمایشگاه کتاب امسال بوده و همچنان جزء پرفروش‌ها است. رمان ملت عشق درباره رابطه شمس و مولوی است.
گزارش از آیدین پورخامنه