صبح دیروز، رئیس‌جمهوری از طرح صلح ایران برای خاورمیانه به‌عنوان رهاورد تهران در مجمع عمومی سازمان ملل رونمایی کرد. وی هدف از طرح «صلح هرمز» موسوم به «امید» را همکاری دسته‌جمعی درون منطقه خلیج‌فارس برای امنیت منطقه عنوان کرد و گفت: «می‌خواهیم همه کشورهای منطقه در این مسیر، مشارکت و همکاری داشته باشند و ابعاد مختلف آن را در مجمع عمومی سازمان ملل مطرح خواهیم کرد. این طرح تنها جنبه امنیتی ندارد و مسائل دیگری را هم در برمی‌گیرد و اسم آن ابتکار صلح هرمز است. همه کشورهای ساحلی خلیج‌فارس و منطقه هرمز در آن دعوت می‌شوند و سازمان ملل نیز برای حضور در این طرح، دعوت شده و برای تأمین و تضمین امنیت منطقه، فعال خواهد شد.»
وی در بخش دیگری از اظهارات خود با اشاره به تنش‌های اخیر در منطقه و نقش آمریکایی‌ها در آن و تحولات دو دهه اخیر در خاورمیانه تأکید کرد: «هنوز عکس‌العمل‌ها نسبت به این طرح ابتکاری مشخص نیست، ضمن اینکه آمریکایی‌ها هم دیروز اعلام کردند که منتظر روشن شدن ابعاد این طرح هستند. راه‌حل منطقه از درون منطقه خواهد بود و کسانی که از بیرون بیایند، نمی‌توانند برای منطقه ما صلح و آرامش بیاورند. آمریکایی‌ها از سال ۲۰۰۱ در منطقه هستند، اما هیچ‌وقت نتوانستند در منطقه امنیت ایجاد کنند.»
زیباکلام: تندروها و بنگاه‌های آمریکایی نمی‌گذارند در خاورمیانه صلحی صورت بگیرد
صادق زیباکلام، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران دراین‌باره به ایرناپلاس می‌گوید: طرح آقای روحانی حاوی عبارات و شعارهای زیباست، اما در شرایط فعلی نمی‌تواند اثرگذار باشد؛ یعنی بنگاه‌های فروش اسلحه آمریکایی نمی‌گذارند ایران و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس از صلح و گفت‌وگو سخن بگویند.
وی د راین راستا تأکید می‌کند: ایشان به‌عنوان شخصیت دوم نظام باید بر ارجحیت صلح بر درگیری تأکید کنند و آن را پیگیری و با چهره‌های تندروی داخل تقابل کنند.
این تحلیلگر سیاسی درباره تعدیل مواضع کشورهای خلیج‌فارس و عربستان بعد از طرح احتمال وقوع جنگ در خاورمیانه می‌گوید: بله؛ حتی در آمریکا نیز عده زیادی تمایل به جنگ با ایران ندارند، اما تندروها در ایران و آمریکا این تمایل را دارند و متأسفانه گاه قدرت بالادست در اختیار این افراد است.
صلح و رفع تشنج به نفع آمریکایی‌ها نیست
علی منتظری، تحلیلگر مسائل منطقه هم در این‌باره به ایرناپلاس می‌گوید: در خصوص طرح آقای روحانی، نیازمند مشارکت کشورهای منطقه در یک پیمان امنیتی است که مطلع آن عدم هرگونه تجاوز اقدامات نظامی علیه یکدیگر است.
وی با طرح این پرسش که آیا عربستان و دیگر کشورهای منطقه بدون چراغ سبز آمریکا در این طرح مشارکت خواهند کرد یا نه، تصریح می‌کند: طرح آقای روحانی بیانگر مواضع جمهوری اسلامی مبنی بر عدم تمایل به جنگ و درگیری در منطقه است؛ اما آیا آمریکایی‌ها اجازه می‌دهند پیش از توافق ایران با آمریکا، صلح در منطقه محقق شود؟ محاسبه وضعیت آمریکا با منطقه نشان می‌دهد آنها زمانی اقدام به جنگ می‌کنند که کارخانه‌های اسلحه‌سازی‌شان نیازمند فروش محصولات خود باشند. یعنی بنا به مصالح اقتصادی کشورشان عمل خواهند کرد. جنگ یمن و عربستان نیز در همین راستا تاکنون تداوم یافته و حتی مناسبات کنونی ایران و عربستان نیز در همین راستاست.
این تحلیلگر سیاسی با اشاره به اینکه بهترین گزینه برای ما و عربستان صلح پایدار در منطقه است، می‌افزاید: این صلح و رفع تشنج به نفع آمریکایی‌ها نیست. امروز که شدت درگیری‌ها در خاورمیانه چندان نیست، کارخانه‌های اسلحه‌سازی آمریکا به‌شدت فعال‌اند و آنچه در شرایط جنگی به‌عنوان مصالح اقتصادی از آن بهره می‌برند، کسب می‌کنند. چراکه از طرفی، تنش‌های میان ایران و عربستان را تشدید کرده‌اند و از سوی دیگر به تداوم سیاست جنگ دامن زده‌اند.
منتظری با اشاره به طرح صلح هرمز می‌گوید: مهم‌ترین مانع پیش روی آقای روحانی، آمریکایی‌ها هستند. سلاح‌های آمریکایی از شرق تا غرب خلیج‌فارس پراکنده شده‌اند، کشورهای متعددی اقدام به خرید سلاح از آمریکا کرده‌اند و عربستان با بازگشت نیروهای آمریکایی به خاک خود موافقت کرده است. در چنین شرایطی آمریکایی‌ها اجازه صلح عربستان و کشورهای هم‌پیمانش با ایران را خواهند داد؟ من چنین تصوری ندارم. آنها منتظر اقدام ایران برای مذاکره با آمریکا خواهند ماند. اساساً هرگونه پیمان یا گفت‌وگوی دوجانبه عربستان یا امارات با ایران، زیر عنوان کشور بزرگ‌تری چون آمریکاست.
وی با اشاره به اینکه استراتژی ایران در مواجهه با کشورهای منطقه صلح و حفظ روابط دوجانبه است، تأکید می‌کند: هرچند این استراتژی صحیحی است، اما به دلیل نفوذ ایالات‌متحده در منطقه، آنها دست برتر را در این کشورها دارند و سیاست‌های جنگ نیابتی آنها که از سال ۲۰۱۱ در خلیج‌فارس آغازشده تاکنون ادامه یافته است. از همین رو نگرانی ما این است که طرح آقای روحانی با دیوار بلند آمریکایی‌ها برخورد کند.
آمادگی ایران و عربستان برای مذاکره؟
روز یکشنبه نیز محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه در توییتی به مناسبت سالروز آغاز جنگ تحمیلی نوشت: «۲۲ سپتامبر ۱۹۸۰ (۳۱ شهریور ۱۳۵۹) روز تلخی برای ایرانیان و یادآور تجاوز صدام با حمایت قدرت‌های جهانی است. منطقه ما از آن زمان تابه‌حال دچار آشوب بوده است. ما می‌خواهیم ۲۲ سپتامبر (۳۱ شهریور) را به‌روز صلح تبدیل کنیم نه جنگ. امروز حسن روحانی، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران «ائتلاف امید: ابتکار صلح هرمز» را کلید زد. جزئیات این ابتکار در نشست مجمع عمومی (هفتاد و چهارمین نشست) مطرح می‌شود».
هرچند محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی بعد از حملات پهپادی انصارالله یمن به تأسیسات نفتی شرکت آرامکو در موضع‌گیری خود اعلام کرد «عربستان توان مقابله با این تجاوز تروریستی» را دارد، اما مجموعاً مواضع عربستان، طی ماه‌های اخیر نسبت به سال‌های اخیر و بعد از آغاز جنگ با یمن تعدیل شده است. علاوه بر بسیاری از کارشناسان، اخیراً حتی عبدالله المعلمی، نماینده عربستان در سازمان ملل متحد گفته است: «کشورش به دنبال جنگ با ایران نیست و زمان آن فرارسیده که جنگ یمن فروکش کند و به پایان برسد.» وی در بخش دیگری از اظهاراتش از تماس‌هایی با تهران در جریان نشست کنفرانس اسلامی که در مکه در ابتدای ژوئن برگزار شد، خبر داد. علاوه بر این، مسئولان سازمان حج و زیارت در جریان ایام حج سال جاری از احتمال برقراری مجدد حج عمره خبر دادند که این خبر نیز احتمال بهبود روابط تهران و ریاض را افزایش داد.