بارها شده که به سینما رفته‌ایم و هنگام تهیه بلیت، کودک یا کودکانی را دیده‌ایم که با خانواده‌هایشان برای دیدن فیلم مورد علاقه‌شان آمده‌اند. مسلم است که این انتخاب از روی پوستر یا تیزر تبلیغاتی تلویزیون انتخاب می‌شود و سرانجام فیلمی که از همه خوش آب و رنگ‌تر و از بازیگرانی کمدی و نام‌آشنایی بهره برده است، منتخب بچه‌ها می‌شود و چه بسا ممکن است بسیاری از دیالوگ‌ها و صحنه‌هایش نه‌تنها برای کودکان مناسب نباشد، بلکه تأثیرات مخرب هم داشته باشد.
دغدغه رئیس سازمان سینمایی
حسین انتظامی با ورودش به مسند ریاست سازمان سینمایی، از همان ابتدا درجه‌بندی سنی آثار سینمایی را در دستور کار خود قرار داد. شاید در ابتدا تنها به‌عنوان یک طرح پیشنهادی یا حتی شعار به آن نگاه شد، اما انتخاب ۳۰ نفر از افراد کارشناس در حوزه‌های مختلف روانشناسی، جامعه‌شناسی، سینما، داستان، شعر و رسانه به‌عنوان هیئت درجه‌بندی سنی فیلم‌ها، نشان داد که انتظامی دغدغه بسیاری در پیشرفت و به روز کردن سینمای کشور دارد.
درجه‌بندی سنی و مخاطبانی که مختار می‌شوند
سید ضیاء هاشمی، دبیر شورای عالی تهیه‌کنندگان و از سینماگران پیشکسوت سینمای ایران درباره اعمال درجه‌بندی سنی برای آثار سینمایی به خبرنگار ایرناپلاس گفت: حدود سه سال پیش بود که طرح درجه‌بندی سنی را به‌طور مفصل خدمت آقای حیدریان، رئیس سازمان سینمایی وقت تحویل دادیم. در آن طرح از ایشان خواسته بودیم که مفصل درباره روانشناسی جامعه و مسائلی از این دست صحبت کنیم. توضیح هم دادیم که یک مقدار از گرفتاری‌ها و بگیر و ببندها در سینما مربوط به همین درجه‌بندی می‌شود. چرا که اگر درجه‌بندی سنی باشد، مردم خودشان در انتخاب فیلم‌ها اختیار پیدا می‌کنند. لزومی ندارد کودکان بعضی از فیلم‌ها را ببینند و در سینما قانونی وجود ندارد که از ورود افراد ۱۳ سال به پایین به سینما جلوگیری کند. فیلم‌هایی وجود دارد که در رده‌بندی سنی بالای ۱۵ سال است. مطمئناً این آثار اثرات اساسی روی خانواده دارد. مثلاً در جشنواره با فرزند ۱۰ ساله‌ام می‌خواستم یک فیلم را ببینم، ۵ دقیقه از شروع این اثر نگذشته بود که متوجه شدم فیلم قابلیت این را ندارد که بچه زیر ۱۴ سال آن را تماشا کند، به همین دلیل او را سریع از سالن سینما بیرون آوردم. ممکن است در یک کار سینمایی از کلماتی استفاده شود که برای چنین فیلمی لازم باشد، اما برای همه سن و سالی ضرورتی نداشته باشد.
وی در ادامه افزود: این درجه‌بندی سنی، معنایش این نیست که خود شورای پروانه نمایش آن را لحاظ کند. قطعاً باید خارج از حیطه نمایش و گروههای مختلفی از روانشناس، جامعه‌شناس، فیلمساز، تهیه‌کننده و ... در آن هیئت حضور داشته باشند. کارگردانان هم می‌توانند جزو این هیئت باشند. البته نه برای فیلمی که خودشان تهیه کرده‌اند و همه باید نسبت به ارزش‌های فرهنگی یک فیلم و تأثیرش بر جامعه نظر دهند.
طرحی ضروری که ۴۰ سال به آن جفا شد
این تهیه‌کننده درباره ضرورت عملی شدن این طرح خاطر نشان کرد: درجه‌بندی آثار سینمایی یکی از ضروریات جدی است که ما حدود ۴۰ سال نسبت به آن جفا کردیم و آن را انجام ندادیم. متأسفانه همان سه سال پیش طرح انجام نشد و تحت بررسی‌های عجیب و غریب و پیچیده، در وزارت ارشاد گیر کرد. تا اینکه آقای انتظامی آمد و اولین کاری که کرد، دستور داد این طرح اجرایی شود. حتی اگر به‌صورت ناقص هم اجرایی شود به نظر من لازم است. البته درجه‌بندی سنی باید برای همه فیلم‌ها انجام شود. فقط درج مثبت۱۵ یا ۱۷ سال برای فیلم‌ها کفایت نمی‌کند. ما باید تعریف کنیم که این فیلم به درد خانواده می‌خورد یا خیر. در واقع به آن درجه‌بندی سنی خانواده بدهیم و مردم به آن درجه‌بندی اعتماد کنند. مثلاً وقتی اثری به درد کودک و نوجوان می‌خورد، حتماً در فیلم، تبلیغاتش و پروانه‌اش روی این مسئله تأکید شود. مردم وقتی اعتماد پیدا کنند، هر رده‌بندی سنی را که در نظر بگیریم، آن را ملاک انتخاب قرار می‌دهند.
باید همه آثار مشمول این طرح شوند
وی با اعلام اینکه حتی فیلم ارزشی هم می‌تواند برای ۱۸ سال به بالا باشد، درباره اجرای صحیح این طرح بیان کرد: این اتفاق باید به روش صحیح انجام شود. همین که شروع شده، اتفاق خوبی است، اما باید به‌صورت کامل انجام شود. اینکه یک فیلم، خیلی خوب یا ارزشی است و رده‌بندی نباید در آن لحاظ شود، کاملاً اشتباه است. فیلم ارزشی می‌تواند برای زیر ۱۸ سال ممنوع و درباره خشونت باشد که کودکان و نوجوانان نباید آن را ببینند. پس این ملاک‌ها را کنار می‌گذاریم و راجع به آثار، کارشناسی می‌کنیم. تفاوتی ندارد مضمون فیلم‌ها اجتماعی باشد، دفاع مقدس یا کمدی؛ باید برای همه این آثار، سنین مختلف را در نظر بگیریم، تا فرهنگ‌سازی جدی صورت گیرد.
اتفاقی که اوجب واجبات است
تهیه‌کننده فیلم «امیر» در پاسخ به این پرسش که آیا تهیه‌کنندگان و کارگردانان به نظرات این هیئت اعتماد می‌کنند یا خیر، افزود: برای ما فرهنگ و مردم اهمیت بیشتری دارد. ما حق داریم فیلممان را بسازیم و مردم هم حق دارند که فیلم‌ها را برای دیدن انتخاب کنند. ما نمی‌توانیم برای مردم تصمیم بگیریم. اما این فرهنگ‌سازی به نفع سینماست. تصمیم گرفته شده در آینده نزدیک فیلم‌هایی با درجه‌بندی سنی، مخاطب واقعی‌شان را پیدا کنند. در دنیا هم همین‌طور است. یک گروه‌هایی هستند که این درجه‌بندی سنی را تعیین می‌کنند. مثلاً فیلمی که NC۱۷ گرفته به این معناست که این اثر تقریباً نابود می‌شود. چرا که مخاطب زیادی را از دست می‌دهند. و با یک تعداد سینمای محدود هم روبه‌روست. البته قانون این را نمی‌گوید، بلکه سینمادار است که می‌گوید این فیلم برای بالای ۱۷ سال است و تنها تعداد محدود ۳۰۰ سالن در آمریکا به آن تعلق می‌گیرد. این هیچ اشکالی ندارد. وقتی فیلمی را می‌سازیم باید عواقبش را هم بدانیم. حال چه سینمای کودک باشد چه کمدی و ... . البته این اتفاق به سینما خیلی کمک می‌کند و باعث فرهنگ‌سازی و اعتماد مردم به این درجه‌بندی می‌شود. به نظر من این اتفاق از اوجب واجبات سینماست.
گزارش از هنگامه ملکی